Kwaczała
50°04′15″N 19°30′17″E/50,070833 19,504722| Artykuł |
50°4′15″N 19°30′17″E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
50°4'14.9"N, 19°30'16.9"E, 50°3'50.69"N, 19°29'31.74"E |
| - błąd |
14 m |
| Odległość |
0 m |
| wieś | |
 Kościół w Kwaczale | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1777[1] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-566[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KCH |
| SIMC |
0314543 |
Położenie na mapie gminy Alwernia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chrzanowskiego  | |
| 50°04′15″N 19°30′17″E/50,070833 19,504722
| |
| Strona internetowa | |
Kwaczała – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie chrzanowskim, w gminie Alwernia[3][4], nad potokiem Kwaczałka. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 780 Kraków – Chełm Śląski.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0314550 | Kamionka Duża | część wsi |
| 0314566 | Kamionka Mała | część wsi |
| 0314572 | Łazek | część wsi |
| 0314589 | Piasek | część wsi |
| 0314610 | Płoszczań | przysiółek |
| 0314595 | Simota | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość ma metrykę średniowieczną i po raz pierwszy notowana jest w XIV wieku w niedatowanym dokumencie biskupa krakowskiego Bodzantego (1290–1366) wymieniającego ją jako włość należącą do biskupstwa[5].
Pierwsze odkrycia archeologiczne we wsi i okolicy przeprowadzone zostały w XIX wieku ujawniając wczesne ślady osadnictwa. Warszawski tygodnik Kłosy opisał je w artykule poświęconym odkopanemu cmentarzysku, które badali polscy archeolodzy Adam Honory Kirkor oraz Izydor Kopernicki[6].
W 1581 Kwaczała została wymieniona w historycznych dokumentach podatkowych. Była wówczas wsią biskupstwa krakowskiego leżącą w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Znajdowało się w niej wtedy 20 łanów, 2 zagrodników, 1 zagrodnik bez roli, 8 komorników, 6 komorników bez bydła, 1 chałupnik oraz karczma[5][7].
W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość dwukrotnie wymieniona została jako Kwaczała, wieś leząca w powiecie chrzanowskim. W 1884 mieszkało w niej 1669 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego. Największą posiadłość we wsi 232 mórg roli, 411 mórg lasu posiadała Julia Patelska. Inne posiadłości liczyły w sumie 1198 mórg roli, 129 łąk i ogrodów oraz 385 mórg pastwisk. Ludność miejscowa zajmowała się oprócz rolnictwa także koszykarstwem, garncarstwem oraz wyrobem kapeluszy słomkowych[6].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kwaczała. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Parafia św. Stanisława Kostki w Kwaczale została utworzona w 1983 roku. Kościół został poświęcony w 1988, konsekrowany 29 października 2005 przez abpa Stanisława Dziwisza.
Osobliwością Kwaczały są głębokie wąwozy wycięte w arkozie kwaczalskiej, w której spotyka się duże skrzemieniałe pnie drzew szpilkowych – araukarytów). Uważa się, że arkoza powstała w warunkach lądowych w stefanie (karbon górny).
Sport[edytuj | edytuj kod]
We wsi działa miejscowy klub piłkarski Unia Kwaczała. Drużyna seniorów spadła z ligi okręgowej do A-klasy, natomiast juniorzy młodsi grają w Chrzanowskim Podokręgu Piłki Nożnej. W sezonie 2004/2005 zespół awansował z A-klasy do ligi okręgowej.
Szkoła[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza szkoła w Kwaczale istniała od 1830 roku. W 1869 r. Józef Patelski ufundował sztandar dla szkoły. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego odnotowuje istnienie we wsi dwuklasowej szkoły ludowej pod koniec XIX wieku[6].
W 1934 r. w budynku starej szkoły został założony prąd, natomiast w 1936 został on założony w nowej szkole wybudowanej w 1911, w 1962 została ona przebudowana. Znaczna przebudowa miała miejsce w latach 1990–1997. Wtedy dobudowano część dydaktyczną, część socjalną oraz salę gimnastyczną. W budynku mieści się szkoła podstawowa oraz gimnazjum, do którego dojeżdża młodzież z Okleśnej, Źródeł, Mirowa oraz Podłęża.
Osoby związane z Kwaczałą[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Urbańczyk
- Ryszard Kowalski (1939–1983) – działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL[8]
- Franciszek Ciura - ur. w 1935 r. w Kwaczale, inżynier, autor monografii Kwaczały i opracowań historycznych o miejscowościach klucza lipowieckiego[9][10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 637 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XV, hasło "Kwaczała". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1902. s. 206. [dostęp 2019-06-29].
- ↑ a b c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. V, hasło "Kwaczała". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1883. s. 16. [dostęp 2019-06-29].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Ryszard Kowalski. odznaczeni-kwis.ipn.gov.pl. [dostęp 2021-12-21].
- ↑ Franciszek Ciura, Lubimyczytać.pl [dostęp 2023-03-31] (pol.).
- ↑ Ciura Franciszek › Przelom.pl - portal ziemi chrzanowskiej, przelom.pl [dostęp 2023-03-31] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Franciszek Ciura: Kwaczała - wieś w powiecie chrzanowskim. Zarys dziejów i etnografii. Kraków: 2005. ISBN 83-914795-9-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kwaczała, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 16.
- Kwaczała, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 207.
- Oficjalna strona Kwaczały
- Arkoza Kwaczalska
- Wydział Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Chrzanowie. eko.powiat-chrzanowski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-22)].
- Państwowy Instytut Geologiczny
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
