Léon Gambetta

Léon Gambetta
	; W 1870 na fotografii Nadara.
Data i miejsce urodzenia	2 kwietnia 1838 ; Cahors
Data i miejsce śmierci	31 grudnia 1882 ; Sèvres
	premier Francji
Okres	od 14 listopada 1881; do 30 stycznia 1882
Przynależność polityczna	Unia Republikańska
Poprzednik	Jules Ferry
Następca	Charles de Freycinet
	minister spraw zagranicznych Francji
Okres	od 14 listopada 1881; do 30 stycznia 1882
Przynależność polityczna	Unia Republikańska
Poprzednik	Jules Barthélemy-Saint-Hilaire
Następca	Charles de Freycinet
	minister spraw wewnętrznych Francji
Okres	od 4 września 1870; do 6 lutego 1871
Poprzednik	Henri Chevreau
Następca	Emmanuel Arago
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Léon Gambetta (ur. 2 kwietnia 1838 w Cahors, zm. 31 grudnia 1882 w Sèvres) – francuski polityk, przywódca partii republikańskiej, twórca Trzeciej Republiki Francuskiej.

Po klęsce w wojnie francusko-pruskiej proklamował 4 września 1870 roku w ratuszu paryskim powstanie Republiki^[1]. Od 19 września Paryż był oblegany przez Niemców, Gambetta, by organizować nową armię i ruch oporu na prowincji, wydostał się z okrążonego miasta balonem i 7 października dołączył do zebranych w Tours ministrów^[2].

Działał na rzecz umocnienia rządów republikańskich, ale nie chciał przyjąć warunków podyktowanych przez Bismarcka i 6 lutego 1871 roku podał się do dymisji^[3]. Po rokowaniach prowadzonych przez Thiersa i dramatycznej debacie, Zgromadzenie Narodowe przyjęło 1 marca preliminaria pokojowe Bismarcka. Warunki były ciężkie: Francja traciła Alzację (bez Belfortu, który wytrwał w obronie), a także północną część Lotaryngii. Niemcy mieli odbyć paradę zwycięstwa w Paryżu i otrzymać kontrybucję w wysokości 5 miliardów franków w złocie. W tej sytuacji doszło do wybuchu powstania, które przeszło do historii jako Komuna Paryska.

Po jej upadku radykalny dotąd Gambetta zaczął z wolna zmierzać ku bardziej prawicowo nastrojonej republice. Przepowiadał, że w demokratycznym państwie przyszłość będzie należeć do drobnych bourgeois^[4]. Udało mu się też przeforsować amnestię dla komunardów, jakby ignorując rosnące dla republikanów zagrożenie ze strony lewicy i anarchistów. Mawiał jedynie lekceważąco: Niebezpieczeństwo minęło, zaczynają się kłopoty^[5]. W 1877 r. w Izbie Deputowanych wygłosił przemówienie mobilizujące republikanów do walki o ograniczenie wpływów kleru^[6].

W polityce zagranicznej opowiadał się za kolonializmem i rewanżyzmem^[6]. Piastował urząd „premiera oportunistów” w latach 1881-1882, tj. w dwóch ostatnich latach swego życia^[7]. Zmarł prawdopodobnie na skutek wypadku na polowaniu^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ J. Baszkiewicz, s. 582.
↑ J. Baszkiewicz, s. 583.
↑ J. Baszkiewicz, s. 585.
↑ J. Baszkiewicz, s. 603.
↑ J. Baszkiewicz, s. 609.
↑ ^a ^b ^c Palmer 1998 ↓, s. 148.
↑ J. Baszkiewicz, s. 616.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Jan Baszkiewicz: Historia Francji. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
Alan Palmer: Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 1998. ISBN 83-85852-28-X.

[1] J. Baszkiewicz, s. 582.

[2] J. Baszkiewicz, s. 583.

[3] J. Baszkiewicz, s. 585.

[4] J. Baszkiewicz, s. 603.

[5] J. Baszkiewicz, s. 609.

[CITEREFPalmer1998148-6] Palmer 1998 ↓, s. 148.

[7] J. Baszkiewicz, s. 616.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Burbonowie	Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord Armand-Emmanuel du Plessis Jean-Joseph Dessolles Élie de Decazes Armand-Emmanuel du Plessis Jean-Baptiste de Villèle Jean-Baptiste de Martignac Jules Armand de Polignac Casimir de Mortemart
Monarchia lipcowa	Achille Charles de Broglie Jacques Laffitte Casimir Pierre Perier Nicolas Jean de Dieu Soult Etienne-Maurice Hugues Maret Édouard Mortier Achille Charles de Broglie Louis Adolphe Thiers Louis, Comte Molé Nicolas Jean de Dieu Soult Louis Adolphe Thiers Nicolas Jean de Dieu Soult François Guizot Louis, Comte Molé Louis Adolphe Thiers
II Republika	Jacques-Charles Dupont de l’Eure François Arago Louis-Eugène Cavaignac Odilon Barrot Alphonse Henri d’Hautpoul Léon Faucher
II Cesarstwo	Émile Ollivier Charles Cousin-Montauban
Rząd Tymczasowy	Louis Jules Trochu
III Republika	Jules Dufaure Albert Victor de Broglie Ernest Courtot de Cissey Louis Buffet Jules Dufaure Jules Simon Albert Victor de Broglie Caietan de Grimaudet de Rochebouet Jules Dufaure William Waddington Charles de Freycinet Jules Ferry Léon Gambetta Charles de Freycinet Charles Duclerc Armand Fallieres Jules Ferry Henri Brisson Charles de Freycinet René Goblet Maurice Rouvier Pierre Tirard Charles Floquet Pierre Tirard Charles de Freycinet Émile Loubet Alexandre Ribot Charles Dupuy Jean Casimir-Perier Charles Dupuy Alexandre Ribot Léon Bourgeois Jules Méline Henri Brisson Charles Dupuy Pierre-Marie-René Waldeck-Rousseau Émile Combes Maurice Rouvier Ferdinand Sarrien Georges Clemenceau Aristide Briand Ernest Monis Joseph Caillaux Raymond Poincaré Aristide Briand Louis Barthou Gaston Doumergue Alexandre Ribot René Viviani Aristide Briand Alexandre Ribot Paul Painlevé Georges Clemenceau Alexandre Millerand Georges Leygues Aristide Briand Raymond Poincaré Frédéric François-Marsal Édouard Herriot Paul Painlevé Aristide Briand Édouard Herriot Raymond Poincaré Aristide Briand André Tardieu Camille Chautemps André Tardieu Théodore Steeg Pierre Laval André Tardieu Édouard Herriot Joseph Paul-Boncour Édouard Daladier Albert Sarraut Camille Chautemps Édouard Daladier Gaston Doumergue Pierre-Étienne Flandin Fernand Bouisson Pierre Laval Albert Sarraut Léon Blum Camille Chautemps Léon Blum Édouard Daladier Paul Reynaud Philippe Pétain
Francja Vichy	Philippe Pétain Pierre Laval Fernand de Brinon
Rząd Tymczasowy	Charles de Gaulle Félix Gouin Georges Bidault Léon Blum
IV Republika	Paul Ramadier Robert Schuman André Marie Robert Schuman Henri Queuille Georges Bidault Henri Queuille René Pleven Henri Queuille René Pleven Edgar Faure Antoine Pinay René Mayer Joseph Laniel Pierre Mendès France Edgar Faure Guy Mollet Maurice Bourgès-Maunoury Félix Gaillard Pierre Pflimlin Charles de Gaulle
V Republika	Michel Debré Georges Pompidou Maurice Couve de Murville Jacques Chaban-Delmas Pierre Messmer Jacques Chirac Raymond Barre Pierre Mauroy Laurent Fabius Jacques Chirac Michel Rocard Édith Cresson Pierre Bérégovoy Édouard Balladur Alain Juppé Lionel Jospin Jean-Pierre Raffarin Dominique de Villepin François Fillon Jean-Marc Ayrault Manuel Valls Bernard Cazeneuve Édouard Philippe Jean Castex Élisabeth Borne

XVIII wiek	Armand Marc de Montmorin Saint-Hérem (1789–1791) Claude Antoine Valdec de Lessart (1791–1792) Charles François Dumouriez (1792) Pierre Paul de Méredieu de Naillac (1792) Scipion Victor de Chambonas (1792) François Joseph de Gratet, wicehrabia Dubouchage (1792) Claude Bigot de Sainte-Croix (1792) Pierre Henri Hélène Marie Lebrun-Tondu (1792–1793) François Louis Michel Chemin Deforgues (1793–1794) Jean Marie Claude Alexandre Goujon (1794) Martial Joseph Armand Herman (1794) Charles Delacroix (1794) Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1795–1797) Karl Reinhard (1797–1799) Jean-Baptiste Nompère de Champagny (1799–1799) Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1799–1807)
XIX wiek	Jean-Baptiste Nompère de Champagny (1807–1811) Hugues Bernard Maret (1811–1813) Armand Augustin Louis de Caulaincourt (1813–1814) Antoine René Charles Mathurin, hrabia de Laforest (1814) Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1814–1815) Armand Augustin Louis de Caulaincourt (1815) Louis, baron Bignon (1815) Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1815) Armand Emmanuel du Plessis, książę de Richelieu (1815) Jean-Joseph-Paul-Augustin, markiz Dessolles (1815–1818) Étienne Denis, baron Pasquier (1818–1819) Mathieu de Montmorency (1819–1821) François-René de Chateaubriand (1821–1822) Ange Hyacinthe Maxence, baron de Damas (1822–1824) Auguste de La Ferronays (1824–1828) Anne Pierre Adrien, książę de Montmorency-Laval (1828–1829) Joseph-Marie de Portalis (1829) Jules Auguste Armand Marie, książę de Polignac (1829) Victor Louis Victurnien (1829–1830) Louis, baron Bignon (1830) Jean-Baptiste Jourdan (1830) Louis, hrabia Molé (1830) Nicolas Joseph Maison (1830) Horace François Bastien, hrabia Sébastiani (1830–1832) Victor, duc de Broglie (1832–1834) Henri Gauthier, comte de Rigny (1834) Charles Joseph, comte Bresson (1834) Henri Gauthier, comte de Rigny (1834–1835) Victor, duc de Broglie (1835–1836) Adolphe Thiers (1836) Louis, comte Molé (1836–1839) Napoléon Auguste Lannes, duc de Montebello (1839) Nicolas Jean de Dieu Soult, duc de Dalmatie (1839–1840) Adolphe Thiers (1840) François Guizot (1840–1848) Alphonse de Lamartine (1848) Jules Bastide (1848) Marie Alphonse Bedeau (1848) Jules Bastide (1848) Édouard Drouyn de Lhuys (1848–1849) Alexis de Tocqueville (1849) Alphonse de Rayneval (1849) Jean-Ernest Ducos, vicomte de La Hitte (1849–1851) Édouard Drouyn de Lhuys (1851) Anatole, baron Brénier de Renaudière (1851) Jules Baroche (1851) Louis Félix Étienne, marquis de Turgot (1851–1852) Édouard Drouyn de Lhuys (1852–1855) Aleksander Colonna-Walewski (1855–1860) Jules Baroche (1860) Édouard Thouvenel (1860–1862) Édouard Drouyn de Lhuys (1862–1866) Charles, marquis de La Valette (1866) Lionel, marquis de Moustier (1866–1868) Charles, marquis de La Valette (1868–1869) Henri, prince de La Tour d'Auvergne (1869–1870) Napoléon, comte Daru (1870) Émile Ollivier (1870) Agenor, duc de Gramont (1870) Henri, prince de La Tour d'Auvergne (1870) Charles, comte de Rémusat (1871–1873) Albert, duc de Broglie (1873) Louis Decazes, duc de Glucksberg (1873–1877) Gaston-Robert, marquis de Banneville (1877) William Henry Waddington (1877–1879) Charles de Freycinet (1879–1880) Jules Barthélemy-Saint-Hilaire (1880–1881) Léon Gambetta (1881–1882) Charles de Freycinet (1882) Charles Duclerc (1882–1883) Armand Fallières (1883) Paul-Armand Challemel-Lacour (1883) Jules Ferry (1883–1885) Charles de Freycinet (1885–1886) Émile Flourens (1886–1888) René Goblet (1888–1889) Eugène Spuller (1889–1890) Alexandre Ribot (1890–1893) Jules Develle (1893) Jean Casimir-Perier (1893–1894) Gabriel Hanotaux (1894–1895) Marcellin Berthelot (1895–1896) Léon Bourgeois (1896) Gabriel Hanotaux (1896–1898) Théophile Delcassé (1898–1905)
XX wiek	Maurice Rouvier (1905–1906) Léon Bourgeois (1906) Stéphen Pichon (1906–1911) Jean Cruppi (1911) Justin de Selves (1911–1912) Raymond Poincaré (1912–1913) Charles Jonnart (1913) Stéphen Pichon (1913) Gaston Doumergue (1913–1914) Léon Bourgeois (1914) René Viviani (1914) Gaston Doumergue (1914) Théophile Delcassé (1914–1915) René Viviani (1915) Aristide Briand (1915–1917) Alexandre Ribot (1917) Louis Barthou (1917) Stéphen Pichon (1917–1920) Alexandre Millerand (1920) Georges Leygues (1920–1921) Aristide Briand (1921–1922) Raymond Poincaré (1922–1924) Edmond Lefebvre du Prey (1924) Édouard Herriot (1924–1925) Aristide Briand (1925–1926) Édouard Herriot (1926) Aristide Briand (1926–1932) Pierre Laval (1932) André Tardieu (1932) Édouard Herriot (1932) Joseph Paul-Boncour (1932–1934) Édouard Daladier (1934) Louis Barthou (1934) Pierre Laval (1934–1936) Pierre-Étienne Flandin (1936) Yvon Delbos (1936–1938) Joseph Paul-Boncour (1938) Georges Bonnet (1938–1939) Édouard Daladier (1939–1940) Paul Reynaud (1940) Édouard Daladier (1940) Paul Reynaud (1940) Paul Baudouin (1940) Pierre Laval (1940) Pierre-Étienne Flandin (1940) François Darlan (1941–1942) Pierre Laval (1942–1944) Maurice Dejean (1941–1942) René Pleven (1942–1943) René Massigli (1943–1944) Georges Bidault (1944–1946) Léon Blum (1946–1947) Georges Bidault (1947–1948) Robert Schuman (1948–1953) Georges Bidault (1953–1954) Pierre Mendès France (1954–1955) Edgar Faure (1955) Antoine Pinay (1955–1956) Christian Pineau (1956–1958) René Pleven (1958) Maurice Couve de Murville (1958–1968) Michel Debré (1968–1969) Maurice Schumann (1969–1973) André Bettencourt (1973) Michel Jobert (1973–1974) Jean Sauvagnargues (1974–1976) Louis de Guiringaud (1976–1978) Jean François-Poncet (1978–1981) Claude Cheysson (1981–1984) Roland Dumas (1984–1986) Jean-Bernard Raimond (1986–1988) Roland Dumas (1988–1993) Alain Juppé (1993–1995) Hervé de Charette (1995–1997) Hubert Védrine (1997–2002)
XXI wiek	Dominique de Villepin (2002–2004) Michel Barnier (2004–2005) Philippe Douste-Blazy (2005–2007) Bernard Kouchner (2007–2010) Alain Juppé (2010–2012) Laurent Fabius (2012–2016) Jean-Marc Ayrault (2016–2017) Jean-Yves Le Drian (2017–2022) Catherine Colonna (od 2022)

Léon Gambetta

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Menu nawigacyjne

Szukaj