Léon Gambetta
| ||
 W 1870 na fotografii Nadara. | ||
| Data i miejsce urodzenia | 2 kwietnia 1838 Cahors | |
| Data i miejsce śmierci | 31 grudnia 1882 Sèvres | |
| premier Francji | ||
| Okres | od 14 listopada 1881 do 30 stycznia 1882 | |
| Przynależność polityczna | Unia Republikańska | |
| Poprzednik | Jules Ferry | |
| Następca | Charles de Freycinet | |
| minister spraw zagranicznych Francji | ||
| Okres | od 14 listopada 1881 do 30 stycznia 1882 | |
| Przynależność polityczna | Unia Republikańska | |
| Poprzednik | Jules Barthélemy-Saint-Hilaire | |
| Następca | Charles de Freycinet | |
| minister spraw wewnętrznych Francji | ||
| Okres | od 4 września 1870 do 6 lutego 1871 | |
| Poprzednik | Henri Chevreau | |
| Następca | Emmanuel Arago | |
| ||
Léon Gambetta (ur. 2 kwietnia 1838 w Cahors, zm. 31 grudnia 1882 w Sèvres) – francuski polityk, przywódca partii republikańskiej w okresie II Cesarstwa i III Republiki.
Po klęsce w wojnie francusko-pruskiej proklamował 4 września 1870 roku w ratuszu paryskim powstanie Republiki[1].
Od 19 września Paryż był oblegany przez Niemców, Gambetta, by organizować nową armię i ruch oporu na prowincji, wydostał się z okrążonego miasta balonem i 7 października dołączył do zebranych w Tours ministrów[2].
Działał na rzecz umocnienia rządów republikańskich, ale nie chciał przyjąć warunków podyktowanych przez Bismarcka i 6 lutego 1871 roku podał się do dymisji[3]. Po rokowaniach prowadzonych przez Thiersa i dramatycznej debacie, Zgromadzenie Narodowe przyjęło 1 marca preliminaria pokojowe Bismarcka. Warunki były ciężkie: Francja traciła Alzację (bez Belfortu, który wytrwał w obronie), a także północną część Lotaryngii. Niemcy mieli odbyć paradę zwycięstwa w Paryżu i otrzymać kontrybucję w wysokości 5 miliardów franków w złocie. W tej sytuacji doszło do wybuchu powstania, które przeszło do historii jako Komuna Paryska.
Po jej upadku radykalny dotąd Gambetta zaczął z wolna zmierzać ku bardziej prawicowo nastrojonej republice. Przepowiadał, że w demokratycznym państwie przyszłość będzie należeć do drobnych bourgeois[4]. Udało mu się też przeforsować amnestię dla komunardów, jakby ignorując rosnące dla republikanów zagrożenie ze strony lewicy i anarchistów. Mawiał jedynie lekceważąco: Niebezpieczeństwo minęło, zaczynają się kłopoty[5].
Wypłynął na fali populizmu i piastował urząd „premiera oportunistów” w latach 1881-1882, tj. w dwóch ostatnich latach swego życia[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Baszkiewicz: Historia Francji. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
