Przejdź do zawartości

L’estaca

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
L’estaca
Wykonawca utworu
z albumu Concèntric 6075 UC. EP.
Lluís Llach
Wydany

1968

Gatunek

pieśń protestu, nova cançó

Twórca

muzyka i tekst: Lluís Llach

L’estaca – piosenka katalońskiego pieśniarza Lluísa Llacha, skomponowana i wydana w 1968 roku. Powstała w czasach dyktatury Francisca Franco i stanowi wezwanie do jedności w działaniu na rzecz wolności, stając się symbolem walki o nią. „L’estaca”, chociaż wydana w małym nakładzie, zyskała popularność wśród Katalończyków i stała się przedmiotem rządowej cenzury, wskutek czego Llach musiał uciekać z kraju, do którego powrócił w 1975, już po śmierci dyktatora[1].

Tekst i geneza

[edytuj | edytuj kod]

Podmiot liryczny rozmawia ze starszym mężczyzną – „dziadkiem Sisetem” – który pyta, czy nie dostrzega, że wszyscy są przywiązani do przegniłego pala (kat. l’estaca), a dzięki wspólnemu wysiłkowi mogą go przewrócić i się oswobodzić. Podmiot liryczny przyznaje, że jest zbyt zmęczony, żeby podjąć wysiłek. Po śmierci Siseta zaczyna śpiewać jego pieśń, samemu nawołując do podjęcia walki o wolność[2][3].

Inspiracją dla postaci Siseta był Narcís Llansa i Tubau, znany także jako „dziadek Llansa” (kat. avi Llansa), „stary Llansa” (kat. vell Lansa) i „Siset Llansa”, męski fryzjer z Besalú. Jako republikanin, Katalończyk i antyklerykał w 1931 roku, za Drugiej Republiki Hiszpańskiej, został wybrany na radnego miasta z ramienia Republikańskiej Lewicy Katalonii[4]. Po II wojnie światowej, podczas dyktatury Franco, zmuszono go do sprzątania kościoła i chodzenia na msze, chociaż nigdy wcześniej tego nie robił, a w niedziele zawsze miał największy utarg w swoim salonie fryzjerskim[5]. W latach 60. zaczął spędzać wakacje u swojej córki w Verges, gdzie poznał młodego Llacha – kolegę jego wnuka, Ponça Feliu[4]. Swoją postawą i opowieściami uświadomił Llachowi istnienie i sposób działania frankizmu, wpajanego młodzieży w domach i szkołach[5]. W 1968 roku Llach – zainspirowany tym, co usłyszał od Siseta – napisał „L’estacę”[4][6]. W pierwszej wersji utworu użył słowa columna, dopiero w późniejszych zdecydował się zamienić je na estaca, jak mu zasugerowano[7][8].

Inne wersje

[edytuj | edytuj kod]

Utwór doczekał się tłumaczenia na ponad pięćdziesiąt języków, w tym m.in. oksytański, francuski, baskijski, niemiecki czy korsykański[4]. W 2018 roku redaktorzy katalońskiego czasopisma „Enderrock” doliczyli się ponad dwustu pięćdziesięciu wersji piosenki w różnych językach[9]. W wielu krajach tłumaczenia zyskały tak dużą popularność, że powszechnie uważane są w nich za rodzime piosenki[4].

W języku francuskim piosenkę – pod tytułem „Catena” – wykonywali m.in. I Chjami Aghjalesi i Jenifer Bartoli[10]. Wersja arabskojęzyczna („Dima, dima”) w wykonaniu Lakadjiny i Jasira Jeradiego była hymnem rewolucji w Tunezji w 2011 roku[11]. Polskie słowa do melodii Llacha napisał w 1978 roku Jacek Kaczmarski („Mury”)[12], a wersję tłumaczoną bezpośrednio z katalońskiego przez Agnieszkę Rurarz, zatytułowaną „Mur”, śpiewał Filip Łobodziński wraz z Zespołem Reprezentacyjnym[13]. Na podstawie tekstu Kaczmarskiego powstały wersje rosyjska („Стены”, trb. Stieny) i białoruska („Разбуры турмы муры”, trb. Razbury turmy mury), śpiewane przez przeciwników rządów Władimira Putina i Alaksandra Łukaszenki[14][12]. Piosenka była także jednym z hymnów drużyny rugby Union Sportive des Arlequins Perpignanais[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Filip Łobodziński: Rosną czy runą. [w:] Newsweek [on-line]. 2005-08-21. [dostęp 2024-08-21]. (pol.).
  2. Lletra: L’estaca. [w:] lluisllach.com [on-line]. [dostęp 2024-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-01)]. (kat.).
  3. Olga Kersten-Matwin: O „Murach” — W rocznicę śmierci prof. Adama Kerstena. [w:] Fundacja Kerstenów [on-line]. [dostęp 2024-08-21]. (pol.).
  4. a b c d e Xevi Planas: Una cançó que volta el món. [w:] Vilaweb [on-line]. 2009-12-11. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-10)]. (kat.).
  5. a b Jordi Oliveres: ‘Tomba, tomba, avi Siset’. [w:] El Mundo [on-line]. [dostęp 2009-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-06)]. (ang.).
  6. Lluís Llach: Un home bo, humil i lliure, amb una mirada ferma i uns ulls lluminosos. [w:] Vilaweb [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-05)]. (kat.).
  7. “Salvatore, que també cantava L’estaca”. [w:] Mesvilaweb [on-line]. 2018-09-03. [dostęp 2024-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-01-30)]. (kat.).
  8. Francesc Canosa Farran: La meva tieta, Maria Aurèlia Capmany. [w:] Lamira [on-line]. [dostęp 2024-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-01-30)]. (kat.).
  9. Joaquim Vilarnau: Les mil veus de “L’estaca”. [dostęp 2018-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-24)].
  10. Canten ‘L'estaca’ en cors, a France2 i en horari de màxima audiència. [w:] Vilaweb [on-line]. 2016-10-24. [dostęp 2022-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-23)].
  11. M. Serena: Estaca en la Revolució de Tunísia. [w:] Diario Público [on-line]. 23-10-2011. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-24)]. (hiszp.).
  12. a b Adam Białas: „Mury” śpiewała cała Polska. Niewielu wie, że to utwór zagraniczny. [w:] Onet [on-line]. Ringier Axel Springer Polska, 2023-01-14. [dostęp 2024-08-21]. (pol.).
  13. Bru Rovira: Jak z pala zrobiono mury. [w:] kaczmarski.art.pl [on-line]. 2015-08-25. [dostęp 2024-08-21]. (pol.).
  14. L’oposició russa canta “L’estaca”, de Lluís Llach. [w:] Vilaweb [on-line]. 4 d'agost 2019. [dostęp 2022-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-25)].
  15. Omar Jurado, Juan Miguel Morales: Lluís Llach: Sempre més lluny. Tafalla: Txalaparta Argitaletxea, 2007, s. 343. ISBN 978-84-8136-473-6. (ang.).