Laena reitteri
| Laena reitteri | |||
| Weise, 1877 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Laena reitteri | ||
| Synonimy | |||
| |||
Laena reitteri – gatunek chrząszcza z rodziny czarnuchowatych i podrodziny omiękowatych. Zamieszkuje góry Europy.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1877 roku przez Juliusa Weise w publikacji współautorstwa Edmunda Reittera wydanej na łamach „Verhandlungen des Naturforschenden Vereins in Brünn”. Epitet gatunkowy nadano na cześć drugiego z wymienionych koleopterologów[1].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Chrząszcz o ciele długości od 4,5[2] do 6,5 mm[3]. Ubarwienie ma brązowe do brunatnego z żółtobrunatnymi odnóżami. Oskórek jest lśniący, porośnięty drobnymi, rozproszonymi, jasnymi szczecinkami[3][2].
Głowa ma małe, niewykrojone oczy[3][2], oddzielony od czoła dobrze wygraniczonym wgłębieniem nadustek, zaokrąglone i guzowato wypukłe policzki[2] i parę wyraźnych dołków bocznych przy nasadach czułków[3]. Same czułki są nieco dłuższe niż głowa i przedplecze razem wzięte[2], o członach od czwartego do dziesiątego nieznacznie dłuższych niż szerszych[3], a członie jedenastym (ostatnim) kulistym i większym od pozostałych[2]. Głaszczki szczękowe mają ostatni z członów mały i trójkątnie rozszerzony[3][2].
Przedplecze jest wyraźnie szersze od głowy, dłuższe niż szerokie, w zarysie nieco sercowate[3], u podstawy najwęższe[3][2] i wyraźnie ku głowie rozszerzone łukowato[3]. Krawędzie boczne obrzeżone są drobnymi listewkami, tylna zaś nie ma obrzeżenia. Powierzchnię ma punktowaną rzadziej niż głowa, czasem z zaznaczoną w części tylnej linią środkową. Tarczka jest bardzo drobna lub nie widać jej wcale. Pokrywy są przy szwie nieco wypłaszczone, najszersze w połowie długości, pozbawione kątów barkowych i stromo w okolicy barkowej opadające. Rzędy są wgłębione i opatrzone dużymi, zachodzącymi na krawędzie międzyrzędów punktami, natomiast międzyrzędy są słabo wypukłe, każdy z pojedynczym szeregiem punktów i włosków. Skrzydła tylnej pary uległy skróceniu[2]. Odnóża charakteryzują się gładkimi i bezzębnymi udami[3] oraz smukłymi goleniami[2]. U samca stopy przedniej pary mają człony od pierwszego do czwartego rozszerzone, u samicy cechy tej brak[3].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Owad związany z dobrze zachowanymi lasami, zwłaszcza bukowymi i dębowymi[3]. Występuje głównie w górach i na pogórzach, sporadycznie na nizinach[4]. Chętnie wybiera pobrzeża lasów na stokach o południowej ekspozycji[3]. Mykofagiczny[5] gatunek saproksyliczny, związany zarówno z drzewami liściastymi, jak i iglastymi. Bytuje w butwiejącym drewnie pni i pniaków, pod leżącymi kłodami, w stertach murszejących gałęzi, w dziuplach, próchnowiskach i pod odstającą korą starych drzew, wśród mchów, pod kamieniami i gromadzącym się przy drzewach opadłym listowiem[6][4][3]. Osobniki dorosłe wykazują aktywność zmierzchową[3].
Rozprzestrzenienie i zagrożenie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek palearktyczny, europejski, rozmieszczony w łuku Karpat, Mecseku, Alpach i niektórych górach północnych Bałkanów[6][4]. Znany jest z Polski, Czech, Słowacji, Austrii, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny[3][6].
W Polsce jest jedynym przedstawicielem rodzaju[2][6]; podawany jest z Beskidów i Bieszczadów[6][4] z pojedynczym doniesieniem z Niziny Sandomierskiej[4]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek zagrożony o niedostatecznie rozpoznanym statusie (DD)[7].
Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek krytycznie zagrożony wymarciem (CR)[8]. Na początku XXI wieku uznawano go wręcz za wymarłego w tym kraju, jednak w drugiej dekadzie tegoż stulecia odnaleziony został ponownie w okolicach Tišic[3].
Na Słowacji gatunek ten ograniczony jest do wschodniej części kraju. Wykazany został tam z Busovu, Gór Slańskich, Zemplínskich vrchów i Wyhorlatu[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Julius Weise, Laena Reitteri n. sp., [w:] Edmund Reitter, Coleopterologische Ergebnisse einer Reise nach Südungarn und in die Transsylvanischen Alpen, „Verhandlungen des Naturforschenden Vereins in Brünn”, 15, 1876–1877, 3–30 (27).
- ↑ a b c d e f g h i j k Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 91 Czarnuchowate – Tenebrionidae, Boridae. Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1991, s. 51-52.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Vladimir Novák: Beetles of the family Tenebrionidae of Central Europe. Praga: Academia, 2014, s. 235-237, seria: Zoological Keys.
- ↑ a b c d e Mieczysław Kosibowicz. Nowe stanowisko Laena reitteri Weise, 1877 (Coleoptera: Tenebrionidae: Lagriinae) w Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 38 (1), s. 59, 2019.
- ↑ a b O. Majzlan. Laena viennensis (Sturm) - Erstnachweis fur die Slowakei (Coleoptera: Tenebrionidae). „Koleopterologische Rundschau”. 62, s. 177-178, 1992.
- ↑ a b c d e B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. „Katalog Fauny Polski”. 23 (14), 1987.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.