Laktancjusz

Lucius Caecilius Firmianus Lactantius

Data urodzenia	ok. 250
Data śmierci	330
Zawód, zajęcie	pisarz i apologeta

Lucius Caecilius Firmianus Lactantius (ur. ok. 250, zm. 330) – pisarz i apologeta chrześcijański, retor.

Życiorys

Urodził się w Afryce Północnej około 250 roku. Pod okiem sławnego retora Arnobiusza uzyskał staranne wykształcenie w zakresie filozofii i literatury, po czym został nauczycielem retoryki. Cesarz Dioklecjan powołał go na stanowisko nauczyciela do Nikomedii, gdzie uczył między innymi urzędników cesarskiego dworu. Po okresie dłuższego sympatyzowania z chrześcijaństwem, prawdopodobnie właśnie w Nikomedii przyjął chrzest. Po rozpoczęciu prześladowań w 303 roku, stracił swoje stanowisko. Pod koniec życia został wychowawcą najstarszego syna Konstantyna Wielkiego, Kryspusa.

Nauczanie

Laktancjusz jest jednym z autorów dostarczających wiedzy na temat wczesnochrześcijańskiego millenaryzmu. W jego ujęciu, jedną z cech charakterystycznych tysiącletniego królestwa eschatologicznego będzie niezwykła płodność w rodzeniu dzieci:

Po zmartwychwstaniu, Syn Najwyższego... będzie królować wśród ludzi tysiąc lat i będzie nimi rządził najbardziej sprawiedliwą władzą. Wtedy ci, którzy pozostaną przy życiu w swoich ciałach, nie umrą, ale w ciągu tego tysiąca lat zrodzą nieskończone mnóstwo (dzieci). A co do tych, którzy zmartwychwstaną, będą przewodzić żywym jako sędziowie. Słońce stanie się siedem razy jaśniejsze niż teraz; a ziemia okaże swoją płodność i wyda obfite plony. Zwierzęta nie będą już żywić się krwią (Divinae Institutiones VII, 24)

Był jednym z ideologów Nowej Republiki, powstałej w wyniku reform cesarza Konstantyna. Cel jego dzieła Divinae Institutiones (Boże rozporządzenia) był ten sam co wcześniej De oficiis Cycerona. M.in. życie rodzinne w jego wizji, wyrażonej w ks. 5 Institutiones Divinae, miało być odnowione i być przede wszystkim wspólnotą polegającą na wierności przyjętym przez oboje małżonków ideałom, a nie instytucją należącą do porządku ekonomiczno-politycznego, regulowaną prawem własności.

Laktancjusz negował kulistość Ziemi i istnienie antypodów, mimo że dowody podał już Arystoteles w IV w. p.n.e. Mikołaj Kopernik podawał Laktancjusza jako przykład zawodności zdrowego rozsądku (W czasach Kopernika sama kulistość Ziemi była już powszechnie znana, ale przez odwołanie do zdrowego rozsądku negowano jej ruch).

Dorobek literacki

Do najważniejszych dzieł autorstwa Laktancjusza można zaliczyć:

• Divinae Institutiones (Podstawy nauki Bożej) napisane w latach 304–313
• De ave Phoenice (O ptaku Feniksie),
• De ira Dei (O gniewie Bożym)
• De mortibus persecutorum (O śmierci prześladowców) (ok. 314) – paszkwil na cesarzy – prześladowców chrześcijan.

Bibliografia

• Charles Norris Cochrane: Chrześcijaństwo i kultura antyczna. G. Pianko (przekład), J. Domański, S. Kazikowski (redaktorzy). Warszawa: IW PAX, 1960.
• Maria Cytowska, Hanna Szelest: Literatura rzymska: okres cesarstwa. Autorzy chrześcijańscy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. ISBN 83-01-11526-2.brak strony w książce
• Jean Daniélou: Teologia judeochrześcijańska. Historia doktryn chrześcijańskich przed Soborem Nicejskim. Stanisław Basista (przekład). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2002, s. 479, seria: Myśl Teologiczna 39.
• Michał Heller: Wszechświat u schyłku stulecia. Kraków: Znak, 1994. ISBN 83-7006-348-9.

Linki zewnętrzne

Dzieła Laktancjusza:

• The Latin Library
• Of the Manner in Which the Persecutors Died
• w bibliotece Polona