Lamparcik strojny
| Pardalotus striatus[1] | |||
| (Gmelin, 1789) | |||
 Osobnik podgatunku melanocephalus | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
lamparcik strojny | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
Lamparcik strojny[6] (Pardalotus striatus) – gatunek małego ptaka z rodziny lamparcików (Pardalotidae). Występuje w Australii, na Tasmanii i okolicznych wyspach. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Johann Friedrich Gmelin w 1789. Ptak otrzymał nazwę Pipra striata. Holotyp według Gmelina pochodził z Ameryki Południowej (America australis), co było błędem; holotyp pochodził z Adventure Bay (jest to zarówno miasto, jak i zatoka) na Tasmanii[2]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje 6 podgatunków[7]. Niegdyś lamparcik strojny dzielony był na trzy gatunki – P. striatus, P. ornatus i P. substriatus[2]. Przykładem może być opublikowany w 1961 na łamach American Museum Novitates artykuł Finna Salomonsena[4]. Także i w checkliście (Check-list of birds of the world) z 1967 zastosowano taki podział[3]. Te same podgatunki, co IOC, uznają autorzy Handbook of the Birds of the World. Niektóre zaproponowane podgatunki nie przyjęły się i zostały zsynonimizowane z już istniejącymi – bowensis i barroni z melanocephalus, a restricus z uropygialis[2].
John Gould odnotował (1848), że Aborygeni australijscy na nizinach nazywali ten gatunek We-dup-wee-dup, zaś ci z gór zachodniej Australii We-dee-we-due[8].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia następujące podgatunki[7][6]:
- P. s. uropygialis Gould, 1840 (lamparcik złotorzytny) – północna Australia na wschód aż po północne Queensland (półwysep Jork)[2]
- P. s. melvillensis Mathews, 1912 – Wyspy Tiwi (u wybrzeża Terytorium Północnego)[2]
- P. s. melanocephalus Gould, 1838 (lamparcik czarnogłowy)– wschodnia Australia; od północno-centralnego Queensland po północno-wschodnią Nową Południową Walię[2]
- P. s. ornatus Temminck, 1826 (lamparcik ozdobny) – południowo-wschodnia Australia[7]
- P. s. substriatus Mathews, 1912 (lamparcik białoskrzydły) – zachodnia i centralna Australia z wyjątkiem pustyń i Nullarbor[2]
- P. s. striatus (J. F. Gmelin, 1789) (lamparcik strojny) – gniazduje na wyspach w Cieśninie Bassa i na Tasmanii; niegniazdujące osobniki zasiedlają wschodnią i południowo-wschodnią Australię[2]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 9–12 cm, masa ciała 9–15 g[2]. Długość skrzydła (podgatunki wymieszane) wynosi 62–71 mm[4]. Poniższy opis dotyczy ptaków prawdopodobnie z południowej Australii (John Gould wspomniał, że badał ptaki zabite w okolicach Swan River i inne z Nowej Południowej Walii). Według Goulda samiec i samica są z zewnątrz do siebie tak podobne, że jedyna droga ustalenia płci ptaka to sekcja. Wierzch głowy i czoło są czarne. U nasady dolnej szczęki swój początek bierze pomarańczowożółty pasek o intensywnej barwie. Przebiega nad okiem, gdzie łączy się z białym paskiem biegnącym ku potylicy. Zarówno tył szyi, jak i grzbiet przybierają barwę szarooliwkową, brązowawą. Kuper i pokrywy nadogonowe brązowe. Skrzydła czarne. Na lotkach 4–7 występują białe nasady i zakończenia; lotki II rzędu mają białe i czerwonobrązowe krawędzie. Każda z czarnych sterówek posiada biała końcówkę. Boki głowy i szyi białe. Gardło i górna część piersi żółte. Brzuch biały. Pokrywy podogonowe i boki brązowopłowe; na tych drugich można dostrzec ślady żółci. Tęczówka czerwonobrązowa. Wzdłuż górnej krawędzi i na końcu dziób ciemnobrązowy z domieszką niebieskiego; pozostała część żółtobiała. Nogi i stopy szarozielone[8].
Niezależnie od podgatunku z przodu oka znajduje się żółta plama, a nad okiem biała brew. Różnice między podgatunkami mogą polegać na szerokości białego pasa na skrzydle, kolorze barwnej plamy jego początkowej części (czerwona lub żółta) oraz obecności lub braku białych pasków z wierzchu głowy[9].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
_(16160664379).jpg)
Środowisko życia lamparcika strojnego stanowią przeważnie[9] różnorodne formacje tworzone przez eukaliptusy[2]. Choć preferuje ten rodzaj drzew, może zasiedlać niemal każdy obszar zadrzewiony lub porośnięty krzewami. Odwiedza również ogrody. Zwykle żeruje wysoko w koronach drzew, między listowiem[9]. Pożywieniem tego gatunku ptaka są głównie owady, szczególnie te tworzące struktury z utwardzonej krystalizacją spadzi, zwane po angielsku lerps[2].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Według Johna Goulda okres lęgowy przypada na wrzesień, październik i listopad[8]; w istocie w podobnym terminie, na okres sierpień–grudzień, przypada „szczyt” sezonu lęgowego, a rozród stwierdzano przez cały rok[2]. Gniazdo to starannie wykonana konstrukcja z suchych traw i kory, wyściełana piórami. Zwykle znajduje się w dziupli w martwym drzewie[8], także w zagłębieniu w zboczu[9]. Zniesienie liczy 3 lub 4 białe jaja[8]. Opiekę nad potomstwem sprawują zarówno samiec, jak i samica. Podczas lęgów ptaki mogą żyć w parach lub w grupach do 6 osobników; pozostałe ptaki mogą pomóc w wychowywaniu młodych[9] (gniazdowanie kooperatywne).
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje lamparcika strojnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). P. striatus ma szeroki zasięg występowania liczący około 3,22 mln km². Według BirdLife International populacja ma trend spadkowy ze względu na niszczenie środowiska[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pardalotus striatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Woinarski, J.: Striated Pardalote (Pardalotus striatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (29 sierpnia 2015)].
- ↑ a b c d e f James A. Greenway, Reginald E. Moreau, Austin L. Rand, Finn Salomonsen, Raymond A. Paynter & Ernst Mayr: Check-list of birds of the world. T. 12. Cambridge Museum of Comperative Zoology, 1967.
- ↑ a b c d Finn Salomonsen. Notes on the Flowerpeckers (Aves, Dicaeidae). 6. The superspecies Pardalotus striatus. „Amerycan Museum Novitates”. 2068, 29 grudnia 1961.
- ↑ Pardalotus striatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Pardalotidae Strickland, 1842 - lamparciki - Pardalotes (wersja: 2017-05-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-20].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlebirds, pardalotes, Australasian warblers. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e John Gould: The birds of Australia. T. 2. 1848, s. Plate 38 (text).
- ↑ a b c d e Striated Pardalote: Breeding Information. [w:] Wildlife. Birds [on-line]. Parks&Wildlife Service, Tasmania. [dostęp 2015-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 kwietnia 2015)].
- ↑ Striated Pardalotus Pardalotus striatus. BirdLife International. [dostęp 2015-08-29].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).