Las Krążel
52°21′07″N 18°09′58″E/52,351944 18,166111 Pomnik W hołdzie ofiarom hitlerowskiego barbarzyństwa – społeczeństwo woj. konińskiego odsłonięty 9 maja 1980 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Liczba pochówków |
3000–8000 (według różnych źródeł) |
| Liczba grobów |
4 |
| Data otwarcia |
1940 |
| Data ostatniego pochówku |
1944 |
Położenie na mapie gminy Kazimierz Biskupi  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu konińskiego  | |
| 52°21′07″N 18°09′58″E/52,351944 18,166111
| |
Las Krążel lub Las Krężel – jeden z kompleksów leśnych znajdujący się na terenie gminy Kazimierz Biskupi, miejsce egzekucji przez oddział Sonderkommando i pochówku ludności żydowskiej z gmin Golina, Kleczew, Skulsk oraz getta w Zagórowie w latach 1940-1944[1].
Powstanie Styczniowe[edytuj | edytuj kod]
W marcu 1863 roku w Lesie Krążel, należącym wówczas do rodziny Mielżyńskich z Kazimierza Biskupiego, obozował oddział Kazimierza Mielęckiego. W latach 2013-2015 kilkanaście osób z Wielkopolskiego Forum Eksploracyjno-Historycznego przeszukało część lasu za pomocą wykrywaczy metali. Odnaleziono dziesiątki pocisków, kul i bryłek ołowiu z czasów powstania styczniowego[2].
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Masowe mordy i pochówki ludności pochodzenia żydowskiego rozpoczęto 27 października 1940 roku w lesie w okolicach osady Wygoda, gdzie pod pretekstem leczenia sanatoryjnego zamordowano starszych i schorowanych Żydów z Kalisza[1]. Rok później rozpoczęto eksterminację ludności zgromadzonych w gettach powiatu konińskiego[3]. W lesie testowano najbardziej wydajne metody zabijania, a wśród nich wpędzanie ludzi do dołu wypełnionego palonym wapnem, a następnie polewania go wodą. Wskutek lasowania się wapna ofiary ginęły w okrutnych męczarniach[4]. Do lasu przywożono także zagazowanych już gazami spalinowymi Żydów z getta w Zagórowie[4]. Prawdopodobnie mordowano także rażąc prądem, jednak brak źródeł potwierdzających te zeznania.
Według Mieczysława Sękiewicza, jednego ze świadków mordów w Lesie Krążel, przynajmniej jednemu dziecku Niemcy roztrzaskali głowę o brzeg auta[1].
Według różnych źródeł do roku 1944 w Lesie Krążel zginęło od 3000[3] do 8000 osób[5]. Za wszystkie zbrodnie odpowiedzialny jest dowódca Sonderkommando – Herbert Lange, który podlegał zwierzchnictwu dowódcy SS z Warthegau, Wilhelmowi Koppe[1].
Po zakończeniu wojny w miejscu egzekucji wniesiono dwie macewy, które w 1980 roku zastąpiono większym pomnikiem ufundowanym przez społeczeństwo ówczesnego województwa konińskiego. W 2002 roku dzięki Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie powstał kolejny nagrobek w głębi lasu[3]. Obecnie w miejscu kaźni znajduje się jeden pomnik i trzy nagrobki[6].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Mniejszy pomnik
(w głębi lasu) -
Tablica na mniejszym pomniku -
Nagrobek po prawej stronie mniejszego pomnika -
Nagrobek po lewej stronie mniejszego pomnika -
Znak przy drodze do Kleczewa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Praca zbiorowa pod redakcją Zbigniewa Chodyły, Dzieje Kazimierza Biskupiego, wyd. 2, Konin: Wydawnictwo „Aspeks”, 2001, s. 203-206, ISBN 83-88349-03-01
- ↑ Krzysztof Gorczyca, Michał Górny, Krzysztof Płachciński, Szlakiem partii Kazimierza Mielęckiego 1863 – Studium Historyczno-Archeologiczne, Muzeum Okręgowe w Koninie, Konin 2022, s. 264-285, ISBN 978-83-60168-34-9
- ↑ a b c Łucja Pawlicka Nowak: Upamiętnienie ofiar. muzeum.com.pl. [dostęp 2012-04-18]. (pol.).
- ↑ a b Las Krążel – miejsce egzekucji kilku tysięcy osób pochodzenia żydowskiego. sztetl.org.pl. [dostęp 2012-04-18]. (pol.).
- ↑ Gmina Kazimierz Biskupi. powiat.konin.pl. [dostęp 2012-04-18]. (pol.).
- ↑ Krzysztof Wydra: Las Krężel – pomnik ku czci zamordowanych przez Niemców na jesieni 1941 r. mieszkańców pochodzenia żydowskiego z powiatów konińskiego i słupeckiego. polskiekrajobrazy.pl, 2011-06-14. [dostęp 2012-04-18]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Chodyła: Dzieje Kazimierza Biskupiego, cz. I Monografia. praca zbiorowa. Wyd. drugie. Kazimierz Biskupi - Konin: Apeks, 2001, s. 300. ISBN 83-88349-03-1. (pol.).