Las Szczakatowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Las Szczakatowski
Шчакатоўскі лес
Państwo

 Białoruś

Miejscowość

południowe przedmieścia Homla

Liczba pochówków

co najmniej 5 tys.

Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Las Szczakatowski”
Ziemia52°20′28,5″N 31°01′53,0″E/52,341250 31,031389

Las Szczakatowski (Las Kantakuzowski, Las Śmierci) – las znajdujący się na 9 kilometrze drogi z Homla na Białorusi do Czernihowa na Ukrainie (po prawej stronie drogi). Miejsce masowych egzekucji dokonywanych przez NKWD w okresie Wielkiego Terroru. Szacuje się, że pochowano tu w latach 1919–1940 kilka tysięcy ofiar[1]. Masowe groby odkryto również 2 kilometry od Lasu, w uroczyskach Trzy Słupy i Borki (po lewej stronie czernihowskiej drogi)[2][3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W latach 30. XX w. las stanowił zamkniętą strefę[4]. Według świadectw mieszkańców okolicznych wsi, w 1937 r. NKWD dokonywało w niej rozstrzeliwań, m.in. mieszkańców obwodu czernihowskiego, których przywieziono tu pod osłoną nocy. Przed rozstrzelaniem ofiary były więzione w suterenach budynku Obwodowego Zarządu NKWD w Homlu[5].

Na początku lat 90. XX w. Prokuratura Obwodowa w Homlu rozpoczęła badanie tego faktu. Po zbadaniu znalezionych szczątków ludzkich, łusek, fragmentów odzieży i obuwia ustalono, że pochówki pochodzą z czasów przedwojennych. KGB oficjalnie potwierdziło, że w Lesie Szczakatowskim odbywały się masowe egzekucje i że zginęło w nich co najmniej 5 tysięcy osób. Wyniki ekshumacji przeprowadzonej w 1997 r. definitywnie potwierdziły, że w tym miejscu ludzi mordowało NKWD[6].

Uroczyska Trzy Słupy i Borki[edytuj | edytuj kod]

W okresie od maja do czerwca 2007 r. w odległości 2 kilometrów od ujawnionego miejsca represji, mieszkańcy kilkukrotnie odnaleźli ludzkie szczątki[7][5]. Pomimo to, żaden urząd nie podjął działań w tym kierunku. Według polityka Witalija Rymaszeuskiego, pierwsi na cmentarzu pojawili się członkowie utworzonej wówczas partii Białoruska Chrześcijańska Demokracja.

W czerwcu i lipcu 2007 r. w uroczyskach Trzy Słupy i Borki wykopaliska prowadził 52. specjalistyczny batalion poszukiwawczy Ministerstwa Obrony Białorusi[5]. Miejsce wykopalisk otoczono kordonem milicji, a niezależni eksperci nie mieli możliwości obserwować prac. Odkopano szczątki 70 rozstrzelanych osób. W wyniku wykopalisk ogłoszono, że w lesie pochowano ofiary nazistowskiego reżimu, rozstrzelane podczas II wojny światowej. Jednak zgodnie z wynikami tych prac, ekspertyza sądowa nie odniosła się do wieku pochówków ani do łusek i pocisków, którymi strzelano. Ofiary zostały postrzelone w tył głowy, co niewątpliwie odpowiada praktyce egzekucji NKWD[5].

To było w 37 roku. To ludzie rozstrzelani w czasie represji. To nasi rodzice i na naszych rodzicach zasadzili las i chcą to wszystko ukryć.

starszy mieszkaniec jednej z pobliskich wsi

Obecnie funkcjonują obie wersje pochodzenia pochówków.

Pamięć[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy krzyż upamiętniający ofiary ustawiono 2 listopada 1994 r. w Dzień Zaduszny[4] z inicjatywy członków Stowarzyszenia ofiar politycznych represji Homla. Był wielokrotnie niszczony przez wandali, ale za każdym razem odnawiano go z inicjatywy Białoruskiego Frontu Ludowego i stowarzyszenia więźniów politycznych[5].

6 listopada 2010 r. członkowie partii BChD ustawili kolejny krzyż ku czci męczenników Białorusi. Wcześniej krzyż symbolicznie przeniesiono na ramionach przez Homel[8]. Trzy dni później planowano poświęcenie krzyża przez prawosławnego kapłana. Jednak działacze i pop, którzy przybyli na mszę świętą w dniu 9 listopada, zobaczyli, że krzyża nie ma. Znaleziono go sto metrów dalej w zaśmieconym poszyciu lasu. Krzyż został ponownie ustawiony i poświęcony.

10 października 2007 r. w uroczyskach Trzy Słupy i Borki uroczyście odsłonięto krzyż ustawiony z inicjatywy administracji rejonu homelskiego oraz kamień z napisem „Twoim męczennikom, Białoruś”, ustawiony przez demokratycznych aktywistów[3]. Krzyż poświęcił przedstawiciel prawosławnej cerkwi w Homlu Sergiej. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele miejscowej administracji i pracownicy Wojskowej Komendy[5].

Homelscy działacze społeczni stawiają w lesie kolejne krzyże ku pamięci rozstrzelanych[3].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. admin, Homel [online], Portal podróżniczy, 28 października 2014 [dostęp 2020-10-14] (pol.).
  2. Пра тапонімы Курапаты і Хайсы. Як называць месцы пахаваньняў ахвяраў НКВД [online], Радыё Свабода [dostęp 2020-10-16] (biał.).
  3. a b c Гомель: Дзяды пад бел-чырвона-белымі сьцягамі [online], Радыё Свабода [dostęp 2020-10-16] (biał.).
  4. a b Помнікі і мемарыяльныя знакі | Музей савецкіх рэпрэсій [online], represii.net [dostęp 2020-10-14].
  5. a b c d e f Wschodnia Białoruś, [w:] Anna Kamińska (red.), Miejsca Pamięci ofiar komunizmu na Białorusi, 2011, s. 251–252 (biał.).
  6. Łukaszenka chce tuszować zbrodnie Stalina [online], wiadomosci.dziennik.pl, 13 października 2007 [dostęp 2020-10-14] (pol.).
  7. Гомельскія Курапаты [online], Новы Час [dostęp 2020-10-16].
  8. http://telegraf.by/2010/11/po-gomelju-pronesli-krest-v-pamjat--zhertv-stalinskix-repressij.html.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]