Las odroślowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Odrosty po ścięciu olszy

Las odroślowy (zwany też w leśnictwie lasem niskopiennym)[1]las powstały jako efekt cięć, które prowadzą do powstawania odrośli. Drzewostan w lesie odroślowym jest pochodzenia wegetatywnego. Regularne cięcia zapewniają kontynuację przyrostów drzew, a pozyskany materiał przeznaczany jest na różne cele użytkowe[2]. Lasy odroślowe tworzą bardzo zróżnicowane ekosystemy nawet na stosunkowo niewielkich terenach.

Powstawanie lasów odroślowych[edytuj | edytuj kod]

Odroślowe pnie jesiona wyniosłego
Topola biała tworząca liczne odrośla
Grabowy las odroślowy

Odrośla wyrastają z pąków śpiących lub przybyszowych. Do wzrostu pobudzić może je uszkodzenie pędu głównego (ścięcie lub pożar) albo zwiększony dostęp światła. Pąki przybyszowe powstające w efekcie zranienia, mogą prowadzić do powstania odrośli na pędach, ale i korzeniach[2]. Drzewa rosnące w lasach odroślowych, rozmnażające się wegetatywnie, cechują się niższym przyrostem na wysokość i gorszą jakością drewna niż osobniki drzew sadzonych z nasion (rozmnażanych generatywnie)[2]. Krótki cykl rozwojowy ma jednak wymiar ekonomiczny[3]. W początkowej fazie wzrostu lasów odroślowych drzewa rosną szybko, korzystają bowiem z dostępnego systemu korzeniowego, jednak po upływie 20-30 lat ich tempo wzrostu maleje, przez co też maleje ich wydajność[2][3]. Pielęgnacja lasu odroślowego związana jest z usuwaniem nadmiernej liczby powstałych na jednym pniu odrośli.

Lasy, w których część drzewostanu ma pochodzenie odroślowe, a część nasiennego nazywane są gospodarstwem leśnym połączonym[1].

Gatunki drzew wykorzystywane w lasach odroślowych[edytuj | edytuj kod]

Gatunki drzew leśnych cechują się różną zdolnością do tworzenia odrośli. Najwyższa zdolność odroślowa, dla rodzajów naturalnie występujących w Polsce cechuje: dęby, lipy, wierzby, topole, wiązy, klony, olsze i graba. Ponadto w krajach europejskich hoduje się różne gatunki dębów, kasztana jadalnego, jarzęby oraz leszczynę pospolitą, a także gatunki drzew obcego pochodzenia np. eukaliptus[2], robinia akacjowa[4]. Zdolność regeneracji tych gatunków może trwać do 100 lat[2]. Zmienna zdolność do regeneracji przez odrośla cechuje buka zwyczajnego i brzozę. Buk zwyczajny można ścinać i wykorzystywać co 20–25 lat, gdy rośnie na żyznych stanowiskach. Natomiast u brzozy zdolność regeneracji słabnie z wiekiem, wykorzystywana jest jedynie w lasach o krótkim cyklu rotacji[2].

Odrośla pędowe[edytuj | edytuj kod]

Gatunki drzew można podzielić także ze względu na wysokość, na której powstają odrośla. W wyższych partiach pnia łatwiej uzyskać odrośla dla gatunków takich jak np. wierzba, topola i grab. U lipy, leszczyny, brzozy odrośla łatwiej powstają w niższych partiach pnia.

Odrośla korzeniowe[edytuj | edytuj kod]

Gatunkami podatnymi na powstawanie odrośli korzeniowych są: topola osika, olsza szara, wiązy, klon polny, dzikie drzewa owocowe, robinia akacjowa.

Przeznaczenie[edytuj | edytuj kod]

Ten typ lasu jest źródłem drewna o niewielkich wymiarach[3], często przeznaczanego na opał[2]. Ponadto wykorzystywane było do produkcji tyczek, elementów ogrodzeń, na papierówkę. Dłuższe okresy rotacji 40 lat i więcej pozwalały na pozyskanie drewna o większej średnicy i wysokości[2].

Historia użytkowania[edytuj | edytuj kod]

Lasy odroślowe były powszechnie wykorzystywaną formą pozyskiwania drewna liściastego w Europie, zanim na masową skalę rozwinięto szkółkarstwo. Częściej lasy te występowały w krajach o łagodnym klimacie[2]. Lasy odroślowe poddawane były rębni zupełnej w regularnych odstępach czasu[2].

Zalety prowadzenia lasów niskopiennych[edytuj | edytuj kod]

  • niski koszt odnowienia[2],
  • nieskomplikowane prace hodowlane[2],
  • krótki cykl produkcji drewna małej średnicy[2] (początkowy wzrost nawet 20-krotnie szybszy niż drzew z nasion)[1],
  • niska podatność na szkody wyrządzone przez wiatr[2],
  • większa odporność na choroby, zwłaszcza grzybowe[1].

Wady[edytuj | edytuj kod]

  • niska jakość produkowanego drewna[2],
  • niewielkie rozmiary surowca[2].

Współczesne lasy odroślowe[edytuj | edytuj kod]

Wykorzystania lasów odroślowych na szerszą skale zaprzestano po rewolucji przemysłowej, kiedy wzrosło zapotrzebowanie na wielkowymiarowy surowiec drzewny dobrej jakości. Zaspokojenie potrzeb było możliwe dzięki m.in. wykorzystaniu szybko rosnących lasów iglastych[2]. W Polsce lasy odroślowe występują na obszarze 21,5 tys. ha, z tego 89% znajduje się na terenie Lasów Państwowych[2]. Polityka Unii Europejskiej doprowadziła do wzrostu zainteresowania uprawą wierzb i topól[5] na cele energetyczne, w szybkich cyklach rotacyjnych. Lasy odroślowe spotykane są na południu Europy nad Morzem Śródziemnym i Półwyspie Bałkańskim. We Francji stanowią 6,4 mln ha, Hiszpanii 4 mln ha, Włochy 3,6 mln ha, Bułgaria 2 mln ha, Serbia 1,5 mln ha[2].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Zygmunt Obmiński: Ekologia lasu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 193-194.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Wojciech Gil. Lasy odroślowe wracają do łask?. „Głos Lasu”. 567, 3, s. 18-20, 2018. ISSN 0137-6691. 
  3. a b c Mała Encyklopedia Leśna. Warszawa: PWN, 1980. ISBN 83-0100202-6.
  4. Anna Gazda, Stanisław Miścicki. Przekształcanie drzewostanów robiniowych w rezerwacie przyrody – koncepcja i realizacja. „Studia i Materiały CEPL w Rogowie”. 33, 4, s. 74-80, 2012. 
  5. Marzena Niemczyk, Tomasz Wojda, Władysław Kantorowicz. Przydatność hodowlana wybranych odmian topoli w plantacjach energetycznych o krótkim cyklu produkcji. „Sylwan”. 160, 4, s. 292-298, 2016.