Lawasz
Lawasz (orm. լավաշ, pers. لواش, azer., tur. lavaş, ros. лаваш) – tradycyjny ormiański chleb pochodzący z Zakaukazia i Wyżyny Armeńskiej.
W 2014 roku lawasz jako element kultury Armenii został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[1].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Odgrywa szczególnie ważną rolę w kuchni ormiańskiej. Znany jest także w Iranie, Gruzji, Azerbejżanie, na Krymie i niektórych rejonach Turcji, a także w Libanie i Syrii[2].
Tradycyjny lawasz jest wypiekany w tonirze – glinianym piecu o stożkowatym kształcie, zagłębionym w podłodze[2][3].
Tradycyjne ciasto przygotowuje się z mąki pszennej, wody i soli[3]. Do mąki, wody i soli dodaje się zakwas.[potrzebny przypis] Współcześnie stosowane są też czasem drożdże[3]. Po wyrośnięciu ciasto dzieli się na kawałki po ok. 200–300 g. Potem rozciąga się je (lub rozwałkowuje) na cienkie placki o wymiarach 30 × 60 cm i grubości ok. 1,5 milimetra[3]. Następnie placki nakładane są na specjalną owalną formę w kształcie wałka[1] – tzw. batat[3]. Bataty z ciastem szybkim ruchem przykłada się do rozgrzanych ścian pieca, a placki przyklejają się do ścian[1]. Pieczenie trwa od 30 sekund do jednej minuty[1].
Wypiekiem zajmują się kobiety, mężczyźni stawiają piece i konstruują narzędzia[1]. Kobiety wypiekają lawasz zbiorowo, przy czym obowiązuje podział pracy przypominający pracę przy taśmie – jedna kobieta wyrabia ciasto, druga je rozciąga i formuje placki, trzecia przykleja placki do ścian pieca a czwarta – najbardziej doświadczona – decyduje, kiedy lawasz jest upieczony i wyciąga go z pieca przy pomocy specjalnego długiego metalowego narzędzia[3].
Tak upieczony chleb można przechowywać do sześciu miesięcy[4]. Jesienią Ormianie wypiekali duże ilości chleba na zimę – suszono go, układano w stosy i przykrywano tkaniną. Chleb odzyskiwał miękkość po zmoczeniu wodą i odstaniu pół godziny pod przykryciem[2].
Lawasz podawany jest do każdego posiłku. Zawija się w niego kawałki mięsa, ser i warzywa[4].
Lawasz w kulturze[edytuj | edytuj kod]
W tradycji ludowej lawasz ma moc niszczenia zła, ściągania obfitości i oczyszczania domostw[4].
Pełni funkcję obrzędową podczas wesel – nakładany jest na ramiona panny młodej i pana młodego w celu zapewnienia pomyślności i płodności[4]. Tradycja ta zakorzeniona jest w micie o ślubie boga ognia Vahagna z boginią miłości Astghik. Aramazd (odpowiednik zaratusztriańskiego Ormuzda) – ojciec wszystkich bogów i bogiń, twórca nieba i ziemi – położył na ramionach Astghik biały lawasz. W drodze do domu pana młodego lawasz spadł, a Astghik, przejęta ślubem, nic nie zauważyła. Rozgniewało to bardzo Aramazda, który oznajmił, że ta, która upuszcza lawasz na ziemię, nigdy nie będzie żoną i matką. Ślub został przerwany, a Astghik i Vahagn pozostali kochankami[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e UNESCO ICH: Lavash, the preparation, meaning and appearance of traditional bread as an expression of culture in Armenia. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).
- ↑ a b c Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Lulu.com, 2006, s. 30. ISBN 978-1-4116-9865-9. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Nicholas Holding: Armenia: With Nagorno Karabagh. Bradt Travel Guides, 2011, s. 83. ISBN 978-1-84162-345-0. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).
- ↑ a b c d UNESCO: NOMINATION FILE NO.00985. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood: Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Lulu.com, 2006, s. 32. ISBN 978-1-4116-9865-9. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- UNESCO: Lavash, the preparation, meaning and appearance of traditional Armenian bread. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).