Lelek egipski
| Caprimulgus aegyptius[1] | |||
| M.H.K. Lichtenstein, 1823 | |||
 Lelek egipski z pisklęciem | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
lelek egipski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Lelek egipski[4] (Caprimulgus aegyptius) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny lelkowatych (Caprimulgidae). Wędrowny; zasiedla północną Afrykę (po Sahel, gdzie zimuje), Bliski Wschód i Azję po Kazachstan. Niezagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek opisał po raz pierwszy Martin Lichtenstein w roku 1823 pod obecnie używaną nazwą Caprimulgus aegyptius. Holotyp pochodził z górnego Egiptu. Populacja ze wschodu Syrii bywa wydzielana do podgatunku arenicolor, jednakże ich wymiary nie mają większego znaczenia, gdyż wymiary osobników tego gatunku wzrastają im dalej na wschód[5]. Wyróżnia się dwa podgatunki[5][6].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wyróżnia się następujące podgatunki[6]:
- C. a. saharae Erlanger, 1900 – Maroko do zachodniego Egiptu. Zimują w zachodnim Sahelu[5].
- C. a. aegyptius M.H.K. Lichtenstein, 1823 – północno-wschodni Egipt poprzez Arabię do skrajnie zachodnich Chin, zachodniego Pakistanu, Tadżykistanu, Kazachstanu[5] i południowo-wschodniego Iranu. Zimują we wschodnim Sahelu.
Środowisko życia stanowią pustynie, choć odnotowywano pojawienie się gatunku na sawannie czy obszarach trawiastych[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 25–26[8] cm, rozpiętość skrzydeł 63 cm[7]. Skrzydła mierzą 196–207 mm, ogon około 129 mm, skok 20 mm[8]. Średnia masa ciała to około 77 g[9]. Upierzenie dobrze maskujące. W większości piaskowe, pokryte brązowymi lub czarnymi plamkami i paskami. Spód ciała jaśniejszy. U samców na lotkach występują białe plamy. Osobniki młodociane pokrywa równie wzorzysty puch[7].
Behawior[edytuj | edytuj kod]
Okres aktywności przypada na zmierzch, kiedy to lelek egipski żeruje. Pożywienie stanowią w większości chrząszcze i ćmy, ale także muchówki, świerszczowate oraz uskrzydlone mrówki. Zdobycz łapie w locie, który ułatwiają mu długie skrzydła. Informacje jakoby ptak ten miał używać echolokacji do zdobywania pożywienia nie zostały potwierdzone i prawdopodobnie posługuje się wzrokiem, gdyż w środku nocy żerowanie ustaje[7].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Biologia lęgów Caprimulgus aegyptius jest słabo poznana. Prawdopodobnie okres lęgowy przypada na sezonowy wzrost liczebności owadów. Nie buduje gniazda, jaja w liczbie 1–2 są składane bezpośrednio na piasku. Nie różnią się zbytnio od jaj lelka zwyczajnego (C. europaeus); są szarobiałe, pokryte żółtobrązowymi i szarolawendowymi plamkami. Okazy z Muzeum Brytyjskiego mają wymiary około 3×2 i 2,9×2 cm[10]. W dzień obserwuje się przedstawicieli gatunku spokojnie wysiadujących jaja, jednak dane dotyczące długości inkubacji i podziału ról nie są znane; młode są karmione zwróconymi owadami[7].
Status, zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Przez IUCN lelek egipski klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity, lokalnie rzadki. Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy ze względu na postępujące niszczenie siedlisk. Przez BirdLife International włączany jest do tzw. „trigger species” (gatunki, na podstawie których obecności wyznacza się Important Bird Area). Z obszarów chronionych zasiedla m.in. Rezerwat jeziora Burullus, Rezerwat jeziora Karun (Egipt), Park Narodowy Billizma (Algieria), Rezerwat przyrody Tigrovaya Balka (Tadżykistan) i Rezerwat Zarafszański (Uzbekistan)[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Caprimulgus aegyptius, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ D. Lepage: Egyptian Nightjar Caprimulgus aegyptius. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-05-16]. (ang.).
- ↑ Caprimulgus aegyptius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Caprimulginae Vigors, 1825 – lelki (wersja: 2020-04-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-02].
- ↑ a b c d del Hoyo, J.; Elliot, A. & Christie, D.A.: Handbook of the Birds of the World. T. 5: Barn-Owls to Hummingbirds. Lynx Edicions, 1999, s. 361. ISBN 84-87334-25-3.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-16]. (ang.).
- ↑ a b c d e Egyptian nightjar fact file. ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-05)].
- ↑ a b Ernst Hartert: Podargidae, Caprimulgidae und Macropterygidae. 1897, s. 48. (niem.).
- ↑ John B. Dunning: CRC Handbook of Avian Body Masses. Wyd. 2. CRC Press, 2007, s. 181. ISBN 978-1-4200-6445-2.
- ↑ Eugene W. Oates & kpt. Savile G. Reid: Catalogue of the collection of birds' eggs in the British Museum. T. 3. 1903, s. 66.
- ↑ Species factsheet: Caprimulgus aegyptius. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-05-16]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).