Leon Rodal
 Leon Rodal | |
| Data i miejsce urodzenia |
1913 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 maja 1943 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska |
członek dowództwa Żydowskiego Związku Wojskowego |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Leon Rodal, również Arie lub Lejb Rodal (ur. 1913 w Kielcach[1], zm. 6 maja 1943 w Warszawie) – polski dziennikarz, działacz syjonizmu rewizjonistycznego, współzałożyciel i jeden z dowódców Żydowskiego Związku Wojskowego. Uczestniczył i zginął w powstaniu w getcie warszawskim.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Leon Rodal, znany również pod imionami Lejb (w języku jidysz) i Arie (w hebrajskim), był przed wojną znanym dziennikarzem pism Moment i Di Tat, piszącym w jidysz[2]. Był też działaczem prawicowo-syjonistycznej partii Syjonistów-Rewizjonistów[3].
Po wybuchu wojny znalazł się w warszawskim getcie, i w 1942 został jednym ze współzałożycieli i dowódców Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW). W Związku był odpowiedzialny za departament informacji, który przygotowywał, drukował i kolportował gazetki, biuletyny, plakaty oraz prowadził nasłuch radiowy. W pierwszych dniach powstania w getcie warszawskim walczył na placu Muranowskim, broniąc kwatery głównej ŻZW, znajdującej się w budynku na ul. Muranowskiej 7/9. W czasie bitwy na placu Muranowskim, wraz z dowódcą wojskowym ŻZW Pawłem Frenklem przełamał okrążenie pozycji powstańczych, podchodząc do pozycji kolaboracyjnych formacji ukraińskich i atakując je z zaskoczenia[4].
25 kwietnia 1943, po załamaniu się obrony pl. Muranowskiego, Rodal wraz z oddziałem dowodzonym przez Frenkla wydostał się z getta podkopem. Oddział zatrzymał się w przygotowanym wcześniej konspiracyjnym mieszkaniu na ul. Grzybowskiej 11/13[5]. Stamtąd pododdziały ŻZW wyruszały na nocne akcje do płonącego getta, próbując ratować uwięzioną tam ludność cywilną. Pierwszą taką akcją dowodził Leon Rodal, który 5 maja 1943 wyprowadził z getta grupę cywilów. Następnego dnia oddział Rodala wyruszył, aby wyprowadzić pozostałą część napotkanej grupy. W drodze powrotnej oddział ŻZW wpadł w zasadzkę i został zaatakowany przez SS i polską policję granatową[6]. Rodal zginął w walce razem z wieloma członkami swojego oddziału[7].
W 2023 został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[8].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
9 listopada 2017 ulica nazwana wcześniej imieniem Edwarda Fondamińskiego w dzielnicy Śródmieście (Nowe Miasto) w Warszawie zyskała nazwę ulicy Leona Rodala[9], jednak w 2018 zarządzenie zastępcze wojewody zostało uchylone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny i tym samym ulica wróciła do poprzedniej nazwy[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Powstanie w getcie i powojenni hochsztaplerzy. znak.org.pl, 2012-04-20. [dostęp 2012-08-14].
- ↑ Dariusz Libionka, Laurence Weinbaum. Pomnik Apfelbauma, czyli klątwa "majora" Iwańskiego. Prawdziwa i nieprawdziwa historia Żydowskiego Związku Wojskowego.. „Więź”. 4, 2007.
- ↑ Dominik Flisiak, Leon Rodal: syjonizm rewizjonistyczny, „Między Wisłą a Pilicą: studia i materiały historyczne”, t. 17 (2016), s. 117-119.
- ↑ Dawid Wdowiński: And We Are Not Saved.. London: Allen, 1964, s. 95.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto Warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście.. Warszawa: IFiS PAN, 2001, s. 737.
- ↑ Dominik Flisiak, Leon Rodal: syjonizm rewizjonistyczny, „Między Wisłą a Pilicą: studia i materiały historyczne”, t. 17 (2016), s. 120-122.
- ↑ Dawid Wdowiński: op.cit. s. 96.
- ↑ M.P. z 2023 r. poz. 670
- ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10108.
- ↑ Sąd uchylił zarządzenia ws. zmiany nazw kolejnych czterech ulic w Warszawie. Dzieje.pl. [dostęp 2022-11-29].