Leptodirus hochenwartii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Alexbot (dyskusja | edycje) o 10:23, 1 cze 2009. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Leptodirus hohenwarti
ilustracja
Systematyka
Domena

{{{domena}}}

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Rodzina

Leiodidae

Rodzaj

Leptodirus

Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} {{{autor}}}
Schmidt, 1832
[[wikispecies:{{{wikispecies}}}|Systematyka w Wikispecies]]

Szablon:PropozycjaDobregoArtykułu Leptodirus hochenwartii – gatunek chrząszcza z rodziny Leiodidae, jedyny przedstawiciel rodzaju Leptodirus, występujący w jaskiniach krasowych Karyntii i Krainy. Jest gatunkiem troglobiotycznym, wykazującym szereg przystosowań do jaskiniowego trybu życia i niezdolnym do życia poza tym środowiskiem. Charakteryzuje się smukłym tułowiem, wydłużonymi odnóżami i czułkami, brakiem barwnika w oskórku i zupełnie zredukowanymi oczami. Najbardziej rzucającą się w oczy cechą jest rozdęty odwłok w całości osłonięty okrywami.

Żyje głównie w dużych jaskiniach, w których temperatura nie przekracza 12 °C[1]. Jego ekologia jest w dużym stopniu nieznana, ale obserwowano osobniki tego gatunku pożywiające się na padlinie różnych zwierząt jaskiniowych i innych szczątkach organicznych. Mało znany jest również rozród tych chrząszczy. Wiadomo, że samce składają niewielką liczbę stosunkowo dużych jaj, z których po dłuższym czasie wylęgają się larwy. Liczba stadiów larwalnych zredukowana do jednego. Larwy nie pobierają pokarmu przed przepoczwarczeniem[2].

Leptodirus jest najsłynniejszym jaskiniowym chrząszczem, znajduje się w logo Słoweńskiego Towarzystwa Entomologicznego i czasopisma "Acta entomologica Slovenica".

Występowanie

L. hochenwartii występuje endemicznie w zachodniej części Gór Dynarskich. Wyróżniono sześć podgatunków[3][4]:

  • L. hochenwartii hochenwartii Schmidt, 1832
  • L. hochenwartii reticulatus J. Müller, 1906
  • L. hochenwartii schmidti (Motschoulsky, 1856)
  • L. hochenwartii croaticus Pretner, 1955
  • L. hochenwartii velebiticus Pretner, 1970
  • L. hochenwartii pretneri Müller, 1926

Trzy z nich występują w Słowenii, pozostałe trzy w Chorwacji. Najbardziej wysunięta na południe lokalizacja znajduje się na terenie Welebitu, skąd opisano L. h. velebiticus . L. h. reticulatus opisano z Grota Noe nieopodal Triestu[1].

Biologia

L. hohenwarti jest niewielkim chrząszczem, osiąga 8–11 mm długości. Ma żółtobrunatną barwę, głowa i tułów są czerwone. Ma charakterystycznie rozdęty (fizogastryczny) odwłok, w którym magazynuje substancje odżywcze. Posiada wyspecjalizowany narząd służący do odczuwania zmian wilgotności, nazywany narządem Hamanna[5][6][7].

Entomolodzy łapali te owady na przynęty zapachowe[8].

Historia odkrycia

Leptodirus hohenwarti na litografii z 1871 roku[9]

Pierwszy okaz chrząszcza złapał we wrześniu 1831 roku w jaskini Postojna Luka Čeč, pomocnik latarnika[10][11]. Ofiarował owada Franzowi Hohenwartowi (1771–1844), który z kolei przekazał okaz przyrodnikowi z Lublany Ferdinandowi Schmidtowi (1791–1878) do oznaczenia i opisania. Schmidt w pracy, która ukazała się w "Illyrisches Blatt" w 1834 roku nazwał chrząszcza Leptodirus Hochenwartii na cześć ofiarodawcy okazu, nadał mu też słoweńską nazwę drobnovratnik i niemiecką Enghalskäfer, obie znaczące tyle co "[chrząszcz] wąskoszyi"[12]. Ponieważ okaz był uszkodzony, wyznaczył nagrodę w wysokości 25 florenów za złapanie kolejnego[13]. Nagrody nigdy nie wypłacił, po 16 latach poszukiwań to on znalazł kolejne okazy tych rzadkich owadów, przy okazji dokonując szeregu odkryć innych przedstawicieli jaskiniowej fauny. L. hohenwarti był pierwszym opisanym troglobiotycznym chrząszczem i bezkręgowcem w ogóle[14], i drugim prawdziwie troglobiotycznym zwierzęciem (pierwszym był odmieniec jaskiniowy)[11].

Duński przyrodnik Jørgen Matthias Christian Schiødte (1815–1884) nie wiedział jednak o opisie Schmidta i pod nazwą Stagobius troglodytes opisał okaz tego samego gatunku[15], z czasem jednak przyznał pierwszeństwo opisu Schmidtowi. Potwierdzenie priorytetu Schmidta przyniosła też praca Sturma z 1849 roku[16]. Kiesewetter i Schiödte również znaleźli okaz tego gatunku w tym samym miejscu, w którym znaleziony został okaz holotypowy. Z czasem znajdywano tych chrząszczy więcej, a książę Richard zu Kevenhüller włączył do swojego zbioru aż 20 okazów[13]. Pod koniec XIX wieku gatunek zaliczano do rodziny omarlicowatych (Silphidae)[17][18], obecnie klasyfikuje się go w Catopsidae lub Leiodidae[19].

Ochrona

Z powodu ograniczonego zasięgu występowania L. hohenwarti uważany jest za gatunek rzadki i narażony na wymarcie. Znajduje się w Czerwonej księdze Słowenii z kategorią R[20]. Uwzględniony jest również w unijnej Dyrektywie Siedliskowej ((92/43/EEC)[21], na której podstawi utworzono na Słowenii 15 obszarów ochronnych (pSCI), pokrywających większość stanowisk występowania chrząszcza.

  1. ↑ a b Vrezec A, Polak S, Kapla A, Pirnat A, Grobelnik V & Šalamun A: Monitoring populacij izbranih ciljnih vrst hroščev (končno poročilo) (Monitoring of selected populations of target beetle species). Natura 2000 report. 2007. [dostęp 30-5-2009]. (słoweń.).
  2. ↑ Deleurance-Glaucon S. Resherches sur les Coleopteres trolobites de la sousfamille des Bathysciinae. „Ann Sci Natur Zool”. 12, s. 1-172, 1963.  Cytat za: Vrezec et al. 2007
  3. ↑ Slavko Polak: Leiodidae.
  4. ↑ DROBNOVRATNIK (Leptodirus hochenwartii. [dostęp 30-5-2009].
  5. ↑ Otto Hamann. Über das Centralnervensystem von Leptoderus Hohenwarti Schmidt. „Sitzungsber Gesellsch Naturf Freunde Berlin”, s. 1-3, 1897. 
  6. ↑ The fine structure of Hamann’s organ in Leptodirus hohenwarti, a highly specialised cave bathysciinae (Coleoptera, Catopidae). PDF
  7. ↑ Marco Luccarelli, Valerio Sbordoni. Humidity responses and the role of Hamann’s organ of cavernicolous Bathysciinae (Coleoptera Catopidae). „Int J Speol”. 9, 1977/78. 
  8. ↑ Staněk JV: Chrząszcze. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Delta W-Z", 1990, s. 61-62. ISBN 83-85817-29-8.
  9. ↑ Georg Hartwig: The subterranean world (1871)
  10. ↑ http://www2.pms-lj.si/favourite/leptodirus.html
  11. ↑ a b Slavko Polak. Importance of discovery of the first cave beetle Leptodirus hochenwartii Schmidt, 1832. Endins: publicació d'espeleologia 28 s. 71–80 (2005) PDF
  12. ↑ Schmidt F. Beitrag zu Krain's Fauna. „Illyrisches Blatt”, 21 stycznia 1832.  PDF
  13. ↑ a b Schiner JR: Fauna der Adelsberger-, Lueger- und Magdalenen-Grotte. [w:] Schmidl A. Die Grotten und Höhlen von Adelsberg, Lueg, Planina und Laas. Wien, p.231-272 and Tafelteil 15, Insecten-Fauna 1854 Cytat za: Mader (2003)
  14. ↑ John L. Capinera: Encyclopedia of Entomology. Springer, s. 805. ISBN 1-4020-6242-7.
  15. ↑ Schiödte JC. Undersögelser over den underjordiske Faun i Hulerne i Krain og Istrien. „Overs ov Danske Vidensk Selskabs Forh, Kjobenhavn”, s. 57-81, 1848. 
  16. ↑ Sturm JHCF. Leptodirus. Halswalzenkäfer. Gattung der Familie der Scydmaenides. Deutschlands Insecten 20, 91–100 (1849)
  17. ↑ Hamann O. Europäische Höhlenfauna. Eine Darstellung der in den Höhlen Europas lebenden Tierwelt mit besonderer Berücksichtigung der Höhlenfauna Krains. Jena, p. 101 (1896) Cytat za: Mader (2003)
  18. ↑ Ganglbauer L: Die Käfer von Mitteleuropa. Die Käfer der österreichisch-ungarischen Monarchie, Deutschlands, der Schweiz, sowie des französischen und italienischen Alpengebietes. III.Bd. Familienreihe Staphylinoidea II. Theil. Familienreihe Clavicorna. Wien, p.81 (1899) Cytat za: Mader (2003)
  19. ↑ Paweł Jałoszyński: Dlaczego Catopidae, Colonidae, Leptinidae i Platypsyllidae przestały być rodzinami, czyli o błędach przeszłości. (pol.).
  20. ↑ Slovenian official gazette. 24-9-2002.
  21. ↑ EU Habitats directive (1992) link

Bibliografia

  • Brigitta Mader: Archduke Ludwig Salvator and Leptodirus Hohenwarti from Postojnska jama. Acta Carsologica 32/2, 289–298 (2003) PDF
  • Slavko Polak. Importance of discovery of the first cave beetle Leptodirus hochenwartii Schmidt, 1832. Endins: publicació d'espeleologia 28 s. 71–80 (2005) PDF
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leptodirus_hochenwartii&oldid=17262631”