Leucocoryne
.jpg) Leucocoryne violacescens | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
Leucocoryne |
| Nazwa systematyczna | |
| Leucocoryne J. Lindley Edwards's Bot. Reg. 15: t. 1293 (1830)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Leucocoryne odorata Lindl.[4] | |
.jpg)
.jpg)
Leucocoryne Lindl. – rodzaj roślin należących do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae), obejmujący 48 gatunków występujących endemicznie w środkowym i północnym Chile[3]. Wykazuje duże zróżnicowanie genetyczne w obrębie rodzaju, zwłaszcza w zakresie kształtu i cech barwnych kwiatów. Gatunki z tego rodzaju oraz ich kultywary są uprawiane jako rośliny ozdobne, w tym na kwiat cięty, jako rośliny pokojowe i ogrodowe. Największymi ich producentami są Holandia, Nowa Zelandia i Japonia[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rośliny z tego rodzaju występują w Chile, na obszarze od Iquique (20º szer. geogr. poł.) do rzeki Bío-Bío (37º szer. geogr. poł.)[6], w suchych siedliskach na wysokości od poziomu morza do 1000 m n.p.m.[5]. Obszar największego zróżnicowania gatunków znajduje się pomiędzy rzeką Elqui (30º szer. geogr. poł.) a rzeką Maipo (34º szer. geogr. poł.)[6], a największe populacje występują na suchych obszarach przybrzeżnych, na północ od Santiago[5], gdzie skąpe opady występują jedynie w okresie zimowym[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Wieloletnie rośliny zielne o wysokości do 80 cm[5].
- Kwiaty
- Duże, wonne[8], długotrwałe[7], wyrastające na długich szypułkach, zebrane do 12 w baldach[7], wyrastający na smukłym głąbiku, podparty pokrywą złożoną z dwóch równowąsko-lancetowatych listków[9]. Okwiat promienisty, sześciolistkowy, biały, niebieski do fioletowego[9]. Listki okwiatu zrośnięte u nasady w rurkę, powyżej szeroko rozpostarte[7]. Charakterystyczną cechą kwiatów jest obecność 3 krótkich pręcików schowanych w rurce okwiatu oraz 3 długich prątniczek[7], niekiedy wszystkie pręciki są płodne[10]. Zalążnia górna, szyjka słupka krótka, zakończona główkowatym znamieniem[10].
Biologia[edytuj | edytuj kod]
- Rozwój
- Geofity cebulowe, przechodzące okres spoczynku. Liście pojawiają się zimą, po czym zwykle usychają przed kwitnieniem, które ma miejsce późną wiosną lub wczesnym latem[7].
- Cechy fitochemiczne
- Pędy tych roślin wydzielają po uszkodzeniu charakterystyczny cebulowy zapach, który u niektórych gatunków (np. L. odorata, L. purpuea) jest silny i nieprzyjemny, a u innych (np. L. ixioides, L. coquimbensis) słodki. Za zapach ten odpowiada obecność aliiny, allinazy i kwasu pirogronowego[11].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z plemienia Gilliesieae z podrodziny czosnkowych (Allioideae) z rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae)[13].
- Wykaz gatunków[3]
- Leucocoryne alliacea Lindl.
- Leucocoryne angosturae Ravenna
- Leucocoryne angustipetala Gay
- Leucocoryne appendiculata Phil.
- Leucocoryne arrayanensis Ravenna
- Leucocoryne candida Ravenna
- Leucocoryne codehuensis Ravenna
- Leucocoryne conconensis Ravenna
- Leucocoryne coquimbensis F.Phil. ex Phil.
- Leucocoryne coronata Ravenna
- Leucocoryne curacavina Ravenna
- Leucocoryne dimorphopetala (Gay) Ravenna
- Leucocoryne editiana Ravenna
- Leucocoryne foetida Phil.
- Leucocoryne fragrantissima Ravenna
- Leucocoryne fuscostriata Ravenna
- Leucocoryne gilliesioides (Phil.) Ravenna
- Leucocoryne inclinata Ravenna
- Leucocoryne incrassata Phil.
- Leucocoryne ixioides (Sims) Lindl.
- Leucocoryne leucogyna Ravenna
- Leucocoryne lilacea Ravenna
- Leucocoryne lituecensis Ravenna
- Leucocoryne lurida Ravenna
- Leucocoryne macropetala Phil.
- Leucocoryne maulensis Ravenna
- Leucocoryne modesta Ravenna
- Leucocoryne mollensis Ravenna
- Leucocoryne narcissoides Phil.
- Leucocoryne odorata Lindl.
- Leucocoryne pachystyla Ravenna
- Leucocoryne pauciflora Phil.
- Leucocoryne porphyrea Ravenna
- Leucocoryne praealta Ravenna
- Leucocoryne purpurea Gay
- Leucocoryne quilimarina Ravenna
- Leucocoryne reflexa Grau
- Leucocoryne roblesiana Ravenna
- Leucocoryne rungensis Ravenna
- Leucocoryne simulans Ravenna
- Leucocoryne subulata Ravenna
- Leucocoryne taguataguensis Ravenna
- Leucocoryne talinensis Mansur & Cisternas
- Leucocoryne tricornis Ravenna
- Leucocoryne ungulifera Ravenna
- Leucocoryne valparadisea Ravenna
- Leucocoryne violacescens Phil.
- Leucocoryne vittata Ravenna
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
- Etymologia nazwy naukowej
- Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów λευκός (leukos – biały) i κορύνε (koryne – buława, pałka) i odnosi się do formy i barwy prątniczek tych roślin[7].
- Antheroceras Bertero, Amer. J. Sci. Arts 10: 301 (1831)
- Erinna Phil., Linnaea 33: 266 (1865)
- Stemmatium Phil., Anales Univ. Chile 43: 551 (1872)
- Chrysocoryne Zoellner, Anales Mus. Hist. Nat. Valparaiso 6: 18 (1873), nom. illeg.
- Stephanolirion Baker, Gard. Chron., n.s., 3: 234 (1875)
- Pabellonia Quezada & Martic., Bol. Soc. Biol. Concepcion 50: 219 (1976)
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Wiele gatunków i ich kultywarów jest uprawianych jako rośliny ozdobne, w tym na kwiat cięty (są długotrwałe), ale także jako rośliny pokojowe i byliny ogrodowe[5].
Są to rośliny trudne w uprawie. Wymagają stanowiska nasłonecznionego oraz suchego, ilastego podłoża[8]. Rozpoczynają wegetację w połowie stycznia[7]. W okresie letnim, po przekwitnięciu wymagają przesuszenia. Nie są mrozoodporne[8]. Mogą być rozmnażane przez rozsiew nasion, kwitną ok. 3-4 lata po wykiełkowaniu[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-13] (ang.).
- ↑ a b c d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-15]. (ang.).
- ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e Rina Kamenetsky: Ornamental geophytes: from basic science to sustainable production. CRC Press, 2012, s. 459-461. ISBN 978-1-4398-4924-8. OCLC 809043260. (ang.).
- ↑ a b Luis Reyes Tollini: Programa de Conservación y Mejora del Huilli (Leucocoryne). [dostęp 2021-02-15]. (hiszp.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Bryan John E.: Bulbs. Timber Press, 2002, s. 320-321. ISBN 0-88192-529-2.
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b Thad Howard: Bulbs for warm climates. University of Texas Press, 2001, s. 31. ISBN 978-0-292-73126-4. OCLC 43757438. (ang.).
- ↑ a b c Dutilh J.H.A.: Neotropical Alliaceae. In: Milliken, W., Klitgård, B. & Baracat, A. (2009 onwards), Neotropikey - Interactive key and information resources for flowering plants of the Neotropics. 2009. [dostęp 2021-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-07)].
- ↑ Jane E Lancaster, Martin L Shaw, Eric F Walton. S-Alk(en)yl-l-cysteine sulfoxides, alliinase and aroma in Leucocoryne. „Phytochemistry”. 55 (2), s. 127–130, 2000. Elsevier BV. DOI: 10.1016/s0031-9422(00)00245-4. ISSN 0031-9422. (ang.).
- ↑ Loreto Araneda, Paulina Salas, Leví Mansur. Chromosome Numbers in the Chilean Endemic Genus Leucocoryne (Huilli). „Journal of the American Society for Horticultural Science”. 129 (1), s. 77–80, 2004. American Society for Horticultural Science. DOI: 10.21273/jashs.129.1.0077. ISSN 0003-1062. (ang.).
- ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-14]. (ang.).