
Lidzbark
|
|||||
![]() Plac Hallera |
|||||
|
|||||
Państwo | ![]() |
||||
Województwo | ![]() |
||||
Powiat | działdowski | ||||
Gmina | Lidzbark gmina miejsko-wiejska |
||||
Data założenia | 1301 | ||||
Prawa miejskie | 1325 | ||||
Burmistrz | Maciej Sitarek | ||||
Powierzchnia | 5,68[1] km² | ||||
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
7 975[2] 1 404,0 os./km² |
||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 23 | ||||
Kod pocztowy | 13-230 | ||||
Tablice rejestracyjne | NDZ | ||||
![]() |
|||||
TERC (TERYT) |
2803044 | ||||
SIMC | 0930644 | ||||
Urząd miejski
ul. Sądowa 2113-230 Lidzbark |
|||||
Strona internetowa |
Lidzbark (pot. Lidzbark Welski, niem. Lautenburg, prus. Welliskas Lēcbargs) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, powiecie działdowskim nad rzeką Wel i Jeziorem Lidzbarskim, na pograniczu Garbu Lubawskiego i Równiny Urszulewskiej. Siedziba gminy graniczącej z dwoma innymi województwami: kujawsko-pomorskim i mazowieckim. Zamieszkane przez 8217 osób (dane z 2012 r.). W pobliżu znajdują się dwa parki krajobrazowe: Górznieńsko-Lidzbarski i Welski. Od 1997 r. patronem miasta jest św. Wojciech. Mieszkańcy miasta to lidzbarczanie.
Miasto posiada status miasta turystycznego, ma rozwiniętą bazę noclegową i gastronomiczną.
Historycznie leży w obrębie ziemi lubawskiej (ziemia chełmińska).
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Lidzbark założono na prawie niemieckim już w 1301 roku. Po nadaniu ziemi chełmińsko-michałowskiej Krzyżakom w 1303 roku zbudowano zamek i ufortyfikowane miasto. Krzyżacy po zajęciu Lidzbarka rozpoczęli na nowo i po swojemu budować miasto. Zakonowi zależało na szybkiej jego budowie ze względu na sąsiedztwo z Mazowszem. Budując go, nadano mu charakter obronny. W tym okresie wybudowano m.in. kościół pw. św. Wojciecha, zamek, młyn i ratusz. Prawa miejskie Lidzbark uzyskał na początku XIV wieku (ok. 1325). Mieszkańcy przystąpili do Związku Pruskiego w 1454 r. Po zawarciu II pokoju toruńskiego z Zakonem w 1466 roku miasto znalazło się w granicach Polski. Rozpoczął się wtedy szybki rozwój „grodu nad Welem”, który uzyskał liczne przywileje królewskie. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 miasto znajdowało się w granicach Prus, z wyjątkiem lat 1807–1815, kiedy to stanowiło część Księstwa Warszawskiego. W 1887 r. przez miasto przeprowadzono trasę kolejową z Działdowa do Brodnicy. Do Polski miasto powróciło dopiero 18 stycznia 1920 roku, a 14 sierpnia 1920 na krótko zostało zajęte przez Rosjan. W 1932 roku miasto wyłączono z powiatu brodnickiego i włączono do działdowskiego, a w 1939 wraz z tym drugim przeniesiono z województwa pomorskiego do województwa warszawskiego. W czasie II wojny światowej wielu mieszkańców poniosło śmierć, a miasto zostało zniszczone w trzech czwartych. Po wojnie Lidzbark budowano praktycznie od podstaw[3][4][5].
Lidzbark w latach 1975–1998 leżał na terenie ówczesnego województwa ciechanowskiego i podlegał pod Urząd Rejonowy w Działdowie.
Jeśli chodzi o prawa miejskie, to Lidzbark mógł je otrzymać nie wcześniej niż w XIV wieku. Świadczyć mogłyby o tym pierwsze przywileje miejskie pochodzące z 1410 i 1414 roku. Wiele współczesnych nazw ulic wskazuje na to, że pochodzą one z dość odległych czasów. Takie ulice jak: Zamkowa, Podzamcze, Kościelna, Piaski, Stare Miasto, Sądowa czy też Słomiany Rynek mają pochodzenie historyczne.
Nazwa miasta[edytuj | edytuj kod]
Charakterystyczna dla średniowiecznych źródeł jest zmienność nazw w poszczególnych dokumentach. Formy zapisu nazwy dzisiejszego Lidzbarka ewoluowały w następujący sposób: Liczburg, Ludbarc, Luterber, Ludbarz, Liantenberg, Lutterberg, Lutembergk, Luterburg, Litteberg, Lutinberg, Luthbork, Lautenberg, Lautemberg, Lautemburg, Ludberg i Lautenburg[potrzebny przypis].
Językoznawcy przyjmują, że nazwa miasta pochodzi od XIV-wiecznego komtura chełmskiego Otto von Lutterberga, któremu Lidzbark zawdzięczać miał otrzymanie praw miejskich. Wyewoluowała z niej ostateczna forma niemiecka Lautenburg, zaś już w XVII w. notowane jest równolegle spolszczenie fonetyczne do postaci Lidzbark[6].
Herb miasta[edytuj | edytuj kod]
Z założeniem Lidzbarka wiążą się sprawy związane z jego herbem. Z braku wiarygodnych dokumentów trudno jest ustalić, czy herb miasta pochodzi z okresu rządów krzyżackich, czy też został ustanowiony dopiero po pokoju toruńskim, czyli po 1466 roku. Najstarszy dokument, który przetrwał z herbem Lidzbarka pochodzi dopiero z 1571 roku. Była nim wtedy głowa jednorożca, czyli głowa konia z rogiem na czole. Taki herb znajduje się na pieczęci miejskiej. Należy podkreślić, że pierwszym historykiem niemieckim, który stwierdzał, że herbem miasta Lidzbark jest głowa jednorożca, był F.A. Wossberg. W XVII wieku sporządzono nową pieczęć miasta również z głową jednorożca w tarczy z napisem „Sigillum Civitatis Lautenburgensis”. Pieczęć ta przetrwała blisko 200 lat, aż do czasów rozbiorowych.
W okresie rządów pruskich miasto miało herb przedstawiający orła pruskiego. W 1886 roku mieszkańcy postanowili przywrócić miastu dawny herb i zwrócili się w tej sprawie do Archiwum w Berlinie, z prośbą o potwierdzenie jego autentyczności. Na podstawie orzeczenia archiwum wydało orzeczenie, że herbem Lidzbarka jest głowa jednorożca z rogiem na czole. Władze Lidzbarka kazały jednak sprawić miastu pieczęć z całą figurą jednorożca. Stało się to dlatego, że Beckherrn w swojej monografii o herbach miast pruskich mylnie twierdził, że Lidzbark ma herb przedstawiający całego jednorożca. Wykorzystując opinie Beckherrna, władze miasta nie zezwoliły na używanie dawnego herbu.
W okresie międzywojennym, jak również zaraz po II wojnie światowej, używano herbu przedstawiającego całą figurę jednorożca. Mieszkańcy po powrocie do macierzy w 1920 roku, na skutek dawnej propagandy pruskiej, byli skłonni wierzyć w słuszność takiego herbu.
Od czego natomiast pochodzi herb miasta, nie daje się w ogóle ustalić, po prostu z braku jakichkolwiek przesłanek. Jeśli chodzi o pierwotny kolor tarczy i głowy jednorożca to przypuszcza się, że tarcza była błękitnego, zaś głowa żółtego. Taki właśnie herb dla Lidzbarka zatwierdziło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej.
Architektura[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół św. Wojciecha[7]
- Resztki gotyckiej baszty zamkowej z XIV wieku[8]
- Kościół ewangelicko-augsburski z 1829 r. wraz z domem kancelaryjnym
- Założenie urbanistyczne Starego Miasta z lat 1320–1331
- Budynki: Szkoły Podstawowej, Urzędu Miasta, byłej garbarni, rzeźni, gazowni, dworca kolejowego oraz kamieniczki secesyjne z przełomu XIX i XX w.
- Figurka św. Jana Nepomucena nad rzeką Wel z 1802 r.
- Spichlerz Zbożowy z końca XIX w.
- Dwie wieże wodociągowe z 1909 r.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Przemysł[edytuj | edytuj kod]
Główne zakłady przemysłowe: fabryka mebli „Wolność”, fabryka betonu komórkowego „H+H Polska”, fabryka tkanin „SE-DA”, przetwórstwo skór „Skórpol” i drewna „Poldrew”, „Dąb-Wel”[9].
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
Kolej[edytuj | edytuj kod]
Przez Lidzbark przebiega linia kolejowa nr 208 Działdowo-Chojnice, obsługująca zarówno transport pasażerski, jak i towarowy. Należy ona do linii o państwowym znaczeniu (jednotorowa). Na terenie miasta przy linii kolejowej usytuowane są dwie stacje kolejowe. 1 lutego 2007 roku kolejowy ruch pasażerski został wstrzymany z powodu braku dofinansowania ze strony Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie. Obecnie przez Lidzbark jeżdżą tylko pociągi towarowe.
Drogi[edytuj | edytuj kod]
Lidzbark położony jest przy drogach:
- droga wojewódzka nr 541 Lubawa – Lidzbark – Żuromin – Sierpc – Dobrzyń nad Wisłą
- droga wojewódzka nr 544 Brodnica – Lidzbark – Działdowo – Mława – Przasnysz – Ostrołęka
Drogi wojewódzkie na terenie miasta:
- Główny Dworzec
- Działdowska
- Nowy Rynek
- Zieluńska
- Piaski
- Lubawska
- Chopina
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Położenie miasta, bliskość jezior i dużego kompleksu leśnego oraz zabytkowy układ urbanistyczny, estetyka i kameralność, stwarzają dobre warunki do rekreacji i wypoczynku. Okolice miasta, jak i Gmina Lidzbark charakteryzują się wysokimi walorami przyrodniczymi. Stanowią wymarzone miejsce wypoczynku i rekreacji dla miłośników wędkarstwa, kajakarstwa, grzybobrania, wycieczek pieszych, rowerowych, a także konnych.
Gmina spełnia warunki dla rozwoju turystyki i agroturystyki. Posiada ciekawe tereny, które przyciągają widokami, bazę noclegową i gastronomiczną, a także bazę agroturystyczną. Na terenie gminy zlokalizowane są ośrodki wczasowe na około 2000 miejsc. Charakterystyczną cechą regionu jest różnorodność cech środowiska przyrodniczego, co uwidacznia się w bogactwie flory i fauny oraz w zróżnicowaniu krajobrazu. Ważnym elementem przyrodniczym regionu są jeziora. Są to jeziora polodowcowe, głównie typu rynnowego. Najczęściej są one długie, wąskie o stromych brzegach, znacznych głębokościach i nie wyrównanym dnie. Układają się one w ciągi połączone ciekami. Większość jezior leży w ciągu rzeki Wel. Jeziora w zdecydowanej większości należą do zbiorników eutroficznych, czyli bogatych w substancje odżywcze. Największy ruch turystyczny obserwuje się nad jeziorami: Lidzbarskim, Piaseczno i Kiełpińskim, wokół których zlokalizowano ośrodki wczasowe.
Na obszarze parków krajobrazowych, w poszczególnych nadleśnictwach wyznaczone zostały również dydaktyczne ścieżki przyrodnicze.
Miasto zdobyło w roku 2012 w plebiscycie organizowanym przez „Gazetę Olsztyńską" tytuł „Letniej stolicy Warmii i Mazur[10]”.
Media[edytuj | edytuj kod]
- Tygodnik Działdowski – mutacja Tygodnika Ciechanowskiego
- Gazeta Działdowska – dodatek do Gazety Olsztyńskiej
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
- Przedszkole Miejskie
- Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki
- Gimnazjum im. Szarych Szeregów
- Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
- Zespół Szkół im. Króla Władysława Jagiełły
- Technikum
- Branżowa Szkoła I Stopnia
- Prywatna Zaoczna Szkoła Policealna Zespołu Edukacji „Wiedza”
- Centrum Kształcenia Ustawicznego
Kultura[edytuj | edytuj kod]
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury
- Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna
- Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza dla Dzieci i Młodzieży „Mario”
Muzea[edytuj | edytuj kod]
- Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa
- Muzeum Przyrody przy Welskim Parku Krajobrazowym
- Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa w Jeleniu
Organizacje, stowarzyszenia[edytuj | edytuj kod]
- Towarzystwo Miłośników Lidzbarka Welskiego
- Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
- Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Dzieciom „Mario”
- Stowarzyszenie Edukacji Ekologicznej „Ekoświt”
- Polski Związek Wędkarski
- Polski Związek Niewidomych
- Kurkowe Bractwo Strzeleckie
- Związek Harcerstwa Polskiego
- Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
- Stowarzyszenie „Wrota Mazur”
- Ochotnicza Straż Pożarna
- Młodzieżowa Orkiestra Dęta OSP Lidzbark
- Klub Honorowych Dawców Krwi
- Towarzystwo Przyjaciół Pojazdów Zabytkowych „Jednorożec”
- Chrześcijańskie Stowarzyszenie Charytatywne „SAMARYTANIN”
- Klub Abstynenta
Kościoły i wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
W Lidzbarku funkcjonują dwie parafie Kościoła Rzymskokatolickiego parafia św. Wojciecha i parafia Wniebowzięcia NMP, dwa zbory protestanckie. Jeden z nich należy do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, drugi jest częścią Kościoła Chrystusowego oraz Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy[11].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Lidzbarka w 2014 roku[2].
Sport[edytuj | edytuj kod]
W mieście działa klub sportowy Wel Lidzbark prowadzący sekcje piłkarską i piłki siatkowej. Funkcjonuje także klub sportowy Wel-Bis, który prowadzi sekcję kajakarską. W Lidzbarku prężnie rozwija się sekcja lekkoatletyczna oraz tenisa stołowego.
Ludzie związani z miastem[edytuj | edytuj kod]
- Jan Gorczyczewski (1751–1823)
- Juliusz Kraziewicz (1829–1895)
- Dawid Urbański (1843-1897)
- Sylwester Parzybok (1886-1944)
- Alfred Neumann (1895-1952)
- Władysław Rozwadowski (ur. 1933)
- Roman Antoszewski (1935-2017)
- Edward Klemens (1939–2006)
- Zbigniew Sobotka (ur. 1952)
- Piotr Polmański (ur. 1954)
- Danuta Holecka (ur. 1968)
- Robert Klimek (ur. 1969)
- Karolina Gajewska (ur. 1972)
- Paweł Baraszkiewicz (ur. 1977)
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. [dostęp 5.06.2010]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-06)].
- ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Lidzbark, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Lidzbark.Pl.
- ↑ http://www.lidzbark.pl/asp/start.asp?page=artykul&tytul=Artykuły&dzial=Artykuły&nr=559.
- ↑ Dwie rocznice wyzwolenia Lidzbarka – Lidzbark Welski – www.gazetaolsztynska.pl.
- ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1980, s. 132.
- ↑ Lidzbark – Nie tylko sikawki. Atrakcje turystyczne Lidzbarku, Ciekawe miejsca Lidzbarku.
- ↑ Lidzbark Welski – Zamek w Lidzbarku Welskim – OPIS – (Polskie zamki.
- ↑ Lidzbark – WIEM, darmowa encyklopedia.
- ↑ http://www.lidzbark.pl/asp/pl_start.asp?typ=13&sub=1&menu=7&artykul=960&akcja=artykul.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp z 4 czerwca 2014.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Lidzbark w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. V: Kutowa Wola – Malczyce. Warszawa 1884.
|
|
|
|
|