Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Rumunii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Rumunii – lista miejsc w Rumunii wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Rumunię 16 maja 1990 roku[2].

Obecnie (stan na 2023 rok) na liście znajduje się dziewięć wpisów: siedem dziedzictw kulturowych i dwa o charakterze przyrodniczym[2].

Na rumuńskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Rumunia zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się 16 obiektów (stan na 2023 rok)[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia rumuńskie wpisy na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście[3] wraz z jej angielskim oryginałem[2];
Położenie – miasto, okręg; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[4]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P);
Rok wpisu – roku wpisu na listę;
Opis – krótki opis wpisu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy transgraniczne

     † zagrożone

Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
588 Delta Dunaju
Danube Delta
RoOkręg Tulcza
45°11′10″N 29°17′32″E/45,186111 29,292222
P (vii)(x) 1991 Delta Dunaju położona w Rumunii i na Ukrainie, największa i najlepiej zachowana delta w Europie. Rejon ten zamieszkuje ponad 300 gatunków ptaków oraz 45 gatunków ryb słodkowodnych[5].
596 Wioski z kościołami obronnymi w Transylwanii
Villages with Fortified Churches in Transylvania
Okręg Sybin
46°08′18,1″N 24°31′19,9″E/46,138361 24,522194
46°05′00,7″N 24°16′34,0″E/46,083528 24,276111
Okręg Alba
45°53′14,7″N 23°39′20,7″E/45,887417 23,655750
Okręg Harghita
46°12′09,0″N 25°11′59,4″E/46,202500 25,199833
Okręg Braszów
45°43′31,0″N 25°46′36,0″E/45,725278 25,776667
46°03′00″N 25°06′00″E/46,050000 25,100000
Okręg Marusza
46°11′38,0″N 24°57′39,0″E/46,193889 24,960833
K (iv) 1993
1999
Siedem wiosek, założonych przez Sasów siedmiogrodzkich, o specyficznym systemie zagospodarowania terenu, modelu osadniczym oraz organizacji rodzinnych gospodarstw rolnych, niezmienionych od późnego średniowiecza. Nad wioskami górują kościoły obronne, odzwierciedlające style architektoniczne z okresu pomiędzy XIII i XVI w.[6]
597 Monastyr w Horezu
Monastery of Horezu
RoOkręg Vâlcea
45°10′11″N 24°00′25″E/45,169722 24,006944
K (ii) 1993 Monastyr w Horezu na Wołoszczyźnie, założony w 1690 roku przez księcia Konstantyna Brincoveanu. Arcydzieło tzw. stylu brynkowiańskiego, znanego z architektonicznej czystości i równowagi, bogactwa elementów rzeźbiarskich oraz dekoracyjnych malowideł[7].
598 Cerkwie w Mołdawii
Churches of Moldavia
Okręg Suczawa
47°43′59,2″N 25°55′44,8″E/47,733111 25,929111
47°35′37,0″N 25°51′15,5″E/47,593611 25,854306
47°39′25,0″N 25°34′16,0″E/47,656944 25,571111
47°43′45,8″N 26°11′34,8″E/47,729389 26,193000
47°22′30,2″N 26°37′24,8″E/47,375056 26,623556
47°38′30,8″N 26°15′45,6″E/47,641889 26,262667
47°31′02″N 25°51′51″E/47,517222 25,864167
47°46′41,4″N 25°42′40,4″E/47,778167 25,711222
K (i)(iv) 1993
2000
Osiem cerkwi w północnej Mołdawii o ścianach zewnętrznych bogato zdobionych freskami z XV i XVI w., uważanymi za arcydzieła sztuki bizantyjskiej[8].
902 Stare miasto Sighișoary
Historic Centre of Sighișoara
RoOkręg Marusza
46°13′00″N 24°47′00″E/46,216667 24,783333
K (iii)(v) 1999 Stare miasto Sighișoary, założonej przez Sasów siedmiogrodzkich, jest jednym z najlepiej zachowanych średniowiecznych miasteczek warownych[9].
904 Zespół drewnianych cerkwi z Maramures
Wooden Churches of Maramureș
Okręg Marmarosz
47°49′15″N 24°03′21″E/47,820833 24,055833
47°43′26″N 23°58′43″E/47,723889 23,978611
47°40′37,0″N 24°14′18,0″E/47,676944 24,238333
47°43′26″N 23°57′00″E/47,723889 23,950000
47°35′30″N 23°36′16″E/47,591667 23,604444
47°41′56″N 24°06′54″E/47,698889 24,115000
47°28′12″N 23°55′42″E/47,470000 23,928333
47°36′24″N 23°45′24″E/47,606667 23,756667
K (iv) 1999 Osiem cerkwi drewnianych położonych w regionie Marmarosz z charakterystycznymi, strzelistymi dzwonnicami oraz z pojedynczymi lub podwójnymi dachami pokrytymi gontem[10].
906 Fortece dackie w górach Orăștie
Dacian Fortresses of the Orastie Mountains
Okręg Hunedoara
45°36′08,2″N 23°08′50,7″E/45,602264 23,147403
45°26′52,8″N 23°15′59,8″E/45,448000 23,266600
45°37′19,0″N 23°18′33,7″E/45,621939 23,309369
45°40′48,7″N 23°09′15,4″E/45,680189 23,154285
45°40′04,0″N 23°09′46,0″E/45,667785 23,162786
Okręg Alba
45°49′20,1″N 23°36′12,5″E/45,822257 23,603470
K (ii)(iii)(iv) 1999 Pozostałości sześciu fortec Daków z okresu od I w. p.n.e. do I w. n.e., stanowiących oryginalne połączenie techniki i koncepcji architektury wojskowej i sakralnej[11].
1133 Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe
49°00′00″N 15°00′00″E/49,000000 15,000000 P (ix) 2007, 2011, 2017 Zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych. Od końca ostatniej epoki lodowcowej buk europejski zaczął się rozprzestrzeniać na terenie Alp, Karpat, Dinaryd oraz Pirenejów. Udana ekspansja na całym kontynencie europejskim jest z szeroką tolerancją na różne warunki klimatyczne. Wpis transgraniczny z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą oraz Włochami[12].
1552 Krajobraz górniczy Roșia Montană
Roșia Montană Mining Landscape
RoOkręg Alba
46°18′25,3″N 23°07′47,6″E/46,307025 23,129894
K (ii)(iii)(iv) 2021 Początki górnictwa w Roșia Montană sięgają II w., kiedy to w czterech górach (Cetate, Cârnic, Orlea i Letea) utworzono system korytarzy górniczych o długości ponad 7 km – największy znany tego typu system w świecie rzymskim – systematycznie rozbudowywany w kolejnych wiekach do 1948 roku. Współcześnie łączna długość korytarzy to ponad 80 km. Wraz z rozwojem kopalni, na powierzchni rozwinął się ośrodek przemysłowy. Obiekt znajduje się na liście dziedzictwa zagrożonego[13].

Obiekty na rumuńskiej liście informacyjnej UNESCO[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia obiekty na rumuńskiej liście informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim (francuskim) oryginałem na rumuńskiej Liście Informacyjnej[2];
Położenie – miasto, okręg; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[4]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P);
Rok wpisu – roku wpisu na Listę Informacyjną;
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
544 Monaster Neamț
Le Monastère de Neamt
RoOkręg Neamț
47°15′49″N 26°12′33″E/47,263611 26,209167
K (i)(ii)(iv) 1991 Klasztor z początku XIV wieku, jeden z pierwszych w młodym państwie mołdawskim. Jeden z najważniejszych ośrodków kultury państwa mołdawskiego[14].
545 Cerkwie bizantyjskie i neobizantyjskie w Curtea de Argeș
Eglises byzantines et post-byzantines de Curtea de Arges
RoOkręg Ardżesz
45°08′21″N 24°40′45″E/45,139167 24,679167
K (i)(ii)(iv) 1991 Curtea de Argeș, dawna stolica Wołoszczyzny, z zachowanymi średniowiecznymi cerkwiami: cerkwią pod wezwaniem św. Mikołaja z XIV w. oraz cerkwią Zaśnięcia Matki Bożej[15].
548 Zespół rzeźb w Târgu Jiu
L'ensemble monumental de Tirgu Jiu
RoOkręg Ardżesz
45°02′15″N 23°17′07″E/45,037500 23,285278
K (i)(ii) 1991 Zespół rzeźb rumuńskiego artysty Constantina Brâncușiego z 1937 roku – „Droga Bohaterów” – upamiętniający bohaterów I wojny światowej[16].
549 Kompleks skalny Basarabi
L'ensemble rupestre de Basarabi
RoOkręg Konstanca
44°10′00″N 28°24′00″E/44,166667 28,400000
K 1991 Zespół klasztorny w skałach kredowych z X–XII w. z cerkwią, galeriami, komorowani grobowymi, których ściany zdobią motywy symboliczne (m.in. przedstawieniami labiryntu, drzewa życia, gołębi, rycerzy) i inskrypcjami w wielu językach[17].
551 Monaster Trzech Świętych Hierarchów w Jassach
L'église des Trois Hiérarques de Iassy
RoJassy
Okręg Jassy
47°09′34,9″N 27°35′04,9″E/47,159700 27,584700
K (i)(iv) 1991 Monaster został wybudowany w 1639 roku. Jego styl architektoniczny zawiera elementy bizantyjskie. Budynek wyróżnia się bogatymi dekoracjami, które zdobią fasady[18].
552 Wieże culă w Oltenii
Les «coules» de Petite Valachie
RoOkręg Vâlcea
K (iv)(v) 1991 Piętrowe wieże culă lokalnej szlachty, stawiane w punktach strategicznych dla celów obronnych[19].
553 Cerkiew w Densuș
L'église de Densus
RoOkręg Hunedoara
45°34′57″N 22°48′19″E/45,582500 22,805278
K (i)(iv) 1991 Prawosławna świątynia w Densuș, zbudowana nie później niż w XIII w., przy budowie której wykorzystano spolia, m.in. rzymskie ołtarze, kolumny i elementy rzeźbiarskie[20].
555 Stare miasto w Alba Iulia
Le noyau historique de la ville d'Alba Julia
RoOkręg Alba
46°04′00″N 23°34′00″E/46,066667 23,566667
K (iv)(v)(vi) 1991 Zespół zabudowań miejskich z różnych okresów historycznych, wzniesionych w miejscu dawnego rzymskiego obozu Apulum, gdzie w średniowieczu założono miasto Alba Iulia, umocnione siedmioma bastionami w XVIII wieku[21].
557 Masyw Retezat
Massif du Retezat
RoOkręg Hunedoara
45°21′57″N 22°53′33″E/45,365833 22,892500
P 1991 Masyw górski zajmujący powierzchnię 500 km2. Jest to jeden z najwyższych masywów w Rumunii. Jego nazwa pochodzi od szczytu Vârful Retezat[a][22][23].
558 Góry Rodniańskie
Pietrosul Rodnei (sommet de montagne)
RoOkręg Marmarosz
Okręg Bistrița-Năsăud
47°32′17″N 24°41′50″E/47,538056 24,697222
P 1991 Pasmo górskie w północnej Rumunii mierzący 50 km długości oraz 30–40 km szerokości. Najwyższym szczytem jest Pietrosul Rodnei. Charakterystycznym elementem krajobrazu są liczne jeziorka znajdujące się w kotłach polodowcowych[a][24][25].
559 Stanowisko paleontologiczne Sânpetru
Sinpetru (site paléontologique)
RoOkręg Hunedoara
45°36′00″N 22°54′00″E/45,600000 22,900000
P 1991 Formacja geologiczna pochodząca z okresu wczesnego Mastrychtu. Znaleziono tutaj skamieniałości dinozaurów[a][26][27].
560 Las w Slătioara
Codrul secular Slatiora (forêt séculaire)
RoOkręg Suczawa P 1991 Las położony w północnej części Rumunii, przy granicy z Węgrami. Stanowi on część lasów bukowych Karpat[a][28][29].
1929 Historyczne centrum Sybinu z zespołem placów
The Historic Centre of Sibiu and its Ensemble of Squares
RoOkręg Sybin
45°48′00″N 24°09′00″E/45,800000 24,150000
K (ii)(iii)(iv)(v) 2004 Sybin od XII w. było administracyjnym, religijnym i kulturowym ośrodkiem Sasów siedmiogrodzkich w Transylwanii, od 1366 roku nazywane było Hermannstadt. W 1543 roku stało się centrum reformacji. W górnej części miasta znajdują się trzy zazębiające się place – Huet, Kleiner Ring i Grosser Ring, w dolnej wiele mniejszych, połączonych wąskimi uliczkami, schodami i przejściami. W centrum zachowała się zabudowa w stylu gotyckim, renesansowym i barokowym, m.in. kościół Najświętszej Marii Panny (ok. 1350), pałac Brukenthala (1778–1788)[30].
5683 Historyczne miejscowości Hollókő i Rimetea wraz z otoczeniem
The old villages of Hollókő and Rimetea and their surroundings[b]
RoOkręg Alba
46°27′13″N 23°34′02″E/46,453611 23,567222
K (v) 2012 Rimetea rozwinęło się na przełomie XVII oraz XVIII wieku. Miasto jest w dużej części zamieszkane przez węgrów[31].
6446 Granice Cesarstwa Rzymskiego – Limes Dunajski (Rumunia)
Frontiers of the Roman Empire - The Danube Limes (Romania)
RoOkręg Mehedinți, Okręg Caraș-Severin, Okręg Aluta, Okręg Konstanca, Okręg Gałacz oraz Okręg Tulcza K (ii)(iii)(iv) 2020 Wpis obejmuje rzymskie umocnienia graniczne wzdłuż Dunaju. Znajdują się one na terytorium Bułgarii, Chorwacji, Rumunii oraz Serbii[32].
6447 Granice Cesarstwa RzymskiegoDacja (Rumunia)
Frontiers of the Roman Empire - Dacia
RoKraina historyczna Dacja K (ii)(iii)(iv) 2020 Wpis na listę informacyjną obejmuje rzymskich umocnień położonych w krainie historycznej – Dacji. Na terenie Rumunii odnaleziono ok. 620 fortów[33].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Oficjalna strona UNESCO nie posiada opisu obiektu.
  2. Propozycja poszerzenia istniejącego wpisu węgierskiego – Hollókő[31].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  2. a b c d e UNESCO: Romania. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  3. Polski Komitet ds Unesco: Rumunia. www.unesco.pl. [dostęp 2022-12-29]. (pol.).
  4. a b UNESCO: The Criteria for Selection. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  5. UNESCO: Danube Delta. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  6. UNESCO: Villages with Fortified Churches in Transylvania. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  7. UNESCO: Monastery of Horezu. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  8. UNESCO: Churches of Moldavia. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  9. UNESCO: Historic Centre of Sighişoara. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  10. UNESCO: Wooden Churches of Maramureş. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  11. UNESCO: Dacian Fortresses of the Orastie Mountains. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  12. UNESCO: Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  13. UNESCO: Roșia Montană Mining Landscape. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  14. UNESCO: Le Monastère de Neamt. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  15. UNESCO: Eglises byzantines et post-byzantines de Curtea de Arges. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  16. UNESCO: L'ensemble monumental de Tirgu Jiu. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  17. UNESCO: L'ensemble rupestre de Basarabi. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  18. UNESCO: L'église des Trois Hiérarques de Iassy. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  19. UNESCO: Les «coules» de Petite Valachie. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  20. UNESCO: L'église de Densus. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  21. UNESCO: Le noyau historique de la ville d'Alba Julia. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  22. UNESCO: Massif du Retezat. [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  23. Retezat. summitpost.org. [dostęp 2023-03-08]. (ang.).
  24. UNESCO: Pietrosul Rodnei (sommet de montagne). [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  25. Opis oraz zdjęcia Gór Rodniańskich. tpr.pl. [dostęp 2023-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  26. UNESCO: Sinpetru (site paléontologique). [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  27. Solomon, Alexandru, Vlad Codrea: Oltenia studii si comunicări ştiinţele naturii = Oltenia journal for studies in natural sciences. 2015, s. 26–36. ISSN 1454-6914. OCLC 724494918.
  28. UNESCO: Codrul secular Slatiora (forêt séculaire). [dostęp 2018-02-10]. (fr.).
  29. Codrul secular Slătioara. judetulsuceava.ro. [dostęp 2023-03-08]. (rum.).
  30. UNESCO: The Historic Centre of Sibiu and its Ensemble of Squares. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  31. a b UNESCO: The old villages of Hollókő and Rimetea and their surroundings. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  32. UNESCO: Frontiers of the Roman Empire - The Danube Limes (Romania). [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  33. UNESCO: Frontiers of the Roman Empire - Dacia. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).