Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Szwajcarii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Szwajcarii – lista miejsc w Szwajcarii wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Szwajcarię 17 września 1975 roku[2].

Obecnie (stan na 2023 rok) na liście znajduje się 13 obiektów: 9 dziedzictwa kulturowego i 3 o charakterze przyrodniczym[2].

Na szwajcarskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Szwajcaria zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 1 obiekt (stan na rok 2023)[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia szwajcarskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście[3] wraz z jej angielskim oryginałem[2];
Położenie – miasto, kanton; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[4]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P).
Rok – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu;
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy transgraniczne

Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
267 Zespół zabytkowy w Bernie
Old City of Berne
ChBerno
Kanton Berno
46°56′53″N 7°27′01″E/46,948056 7,450278
K (iii) 1983 Założone w XII w. Berno rozwijało się według ściśle określonych założeń urbanistycznych – do dziś zachowały się XV-wieczne arkady oraz XVI-wieczne fontanny; w XVIII w. miasto średniowieczne zostało odbudowane[5].
268 Opactwo Sankt Gallen
Abbey of St Gall
ChSt. Gallen
Kanton St. Gallen
47°25′23″N 9°22′38″E/47,423056 9,377222
K (ii)(iv) 1983 Przykład wielkiego karolińskiego założenia monastycznego, z jedną z najbogatszych i najstarszych na świecie bibliotek klasztornych; w XVIII w. przebudowany w stylu barokowym, klasztor funkcjonował od VIII w. do sekularyzacji w 1805 roku[6].
269 Klasztor benedyktyński Św. Jana w Münstair
Benedictine Convent of St John at Müstair
ChMüstair
Kanton Gryzonia
46°37′45″N 10°26′52″E/46,629167 10,447778
K (iii) 1983 Karoliński klasztor w dolinie Gryzonii, typowy dla czasów odnowy monastycyzmu chrześcijańskiego; z zachowanym zespołem malowideł ściennych z ok. 800 roku, freskami i sztukateriami z okresu romańskiego[7].
884 Trzy zamki, mury i fortyfikacje miasta Bellinzone
Three Castles, Defensive Wall and Ramparts of the Market-Town of Bellinzona
ChBellinzona
Kanton Ticino
46°11′35,3″N 9°01′20,7″E/46,193139 9,022417
K (iv) 2000 Zespół zabytkowy Bellinzony z systemem fortyfikacji wokół zamku Castelgrande, systemem umocnień z zamkiem Montebello oraz odosobnionym zamkiem Sasso Corbaro[8].
1037 Jungfrau-Aletsch
Swiss Alps Jungfrau-Aletsch
ChBerno
Kanton Valais
46°30′00″N 8°02′00″E/46,500000 8,033333
P (vii) (viii)(ix) 2001
2007
Obszar Alp z największym lodowcem Europy i bogactwem form lodowcowych: dolin U-kształtnych, cyrków, turni i moren. Charakteryzuje się różnorodnością alpejskiej flory i fauny[9].
1090 Monte San Giorgio
Monte San Giorgio
It45°53′20″N 8°54′50″E/45,888889 8,913889 P (viii) 2003
2010
Góra w kształcie piramidy (1096 m n.p.m.) na południu Lago di Lugano – jedno z najbardziej znaczących stanowisk skamieniałości flory i fauny z triasu środkowego. Wpis transgraniczny z Włochami[10].
1243 Krajobraz kulturowy winnic tarasowych w Lavaux
Lavaux, Vineyard Terraces
ChKanton Vaud
46°29′31″N 6°44′46″E/46,491944 6,746111
K (iii)(iv)(v) 2007 Krajobraz kulturowy winnic tarasowych nad Jeziorem Genewskim[11].
1276 Linia kolejowa w Alpach Retyckich wraz z krajobrazem kulturowym Albula/Bernina
Rhaetian Railway in the Albula / Bernina Landscapes
ChKanton Gryzonia
46°51′06,3″N 9°31′57,3″E/46,851750 9,532583
K (ii)(iv) 2008 Dwie zabytkowe linie kolejowe biegnące przez Alpy Szwajcarskie dwoma przełęczami: otwartą w 1904 roku linię prowadząca przez przełęcz Albula o długości 67 km z 42 tunelami i 144 wiaduktami i mostami; oraz linię biegnącą przez przełęcz Bernina o długości 61 km z 13 tunelami i 52 wiaduktami i mostami. Przykład wybitnych osiągnięć myśli technicznej i architektonicznej z początku XX w. zrealizowanych z poszanowaniem krajobrazu, przez który kolej poprowadzono. Wpis transgraniczny z Włochami[12].
1179 Szwajcarska arena tektoniczna Sardona
Swiss Tectonic Arena Sardona
Ch46°55′00″N 9°15′00″E/46,916667 9,250000 P (viii) 2008 Arena tektoniczna w północno-wschodniej części kraju, obejmująca obszar z siedmioma szczytami o wysokości powyżej 3000 m n.p.m., dokumentująca proces formowania się gór w wyniku zderzenia kontynentalnych płyt tektonicznych[13].
1302 Układ urbanistyczny miast zegarmistrzowskich La Chaux-de-Fonds/Le Locle
La Chaux-de-Fonds / Le Locle, Watchmaking Town Planning
ChKanton Neuchâtel
47°06′05″N 6°49′30″E/47,101333 6,825000
47°03′11″N 6°44′53″E/47,053056 6,748056
K (iv) 2009 Sąsiadujące ze sobą XIX-wieczne miasta położone w Jurze, na terenach niesprzyjających uprawie roli, przykład oryginalnego rozwoju urbanistycznego, służącego racjonalnej organizacji produkcji zegarmistrzowskiej. Zagospodarowanie przestrzenne obu miast odzwierciedla przejście z wytwórczości rzemieślniczej do bardziej złożonego systemu produkcji fabrycznej[14].
1363 Prehistoryczne osady na palach
Prehistoric Pile Dwellings around the Alps
Ch47°16′42″N 8°12′27″E/47,278333 8,207500 K (iv)(v) 2011 Wpis transgraniczny z Austrią, Francją, Niemcami, Słowenią i Włochami, obejmujący 111 obszarów w Alpach i w okolicy Alp, na terenie których znajdują się pozostałości prehistorycznych osad na palach z ok. 5000–500 p.n.e. na brzegach jezior i rzek oraz na terenach podmokłych[15].
1321 Dzieła architektury Le Corbusiera
The Architectural Work of Le Corbusier, an Outstanding Contribution to the Modern Movement
ChGenewa
Kanton Genewa
46°12′00,6″N 6°09′23,1″E/46,200160 6,156409
K (i)(ii)(vi) 2016 Wpis wraz z Argentyną, Belgią, Francją, Niemcami, Indiami i Japonią. Obejmuje 17 budowli według projektów Le Corbusiera (1887–1965) – na terenie Szwajcarii: Immeuble Clarté w Genewie[16].
1133 Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
Forêts primaires et anciennes de hêtres des Carpates et d’autres régions d’Europe (Switzerland)
49°00′00″N 15°00′00″E/49,000000 15,000000 P (ix) 2018 Zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych. Od końca ostatniej epoki lodowcowej buk europejski zaczął się rozprzestrzeniać na terenie Alp, Karpat, Dinaryd oraz Pirenejów. Udana ekspansja na całym kontynencie europejskim jest możliwa, dzięki szerokiej tolerancji buka na różne warunki klimatyczne. Wpis transgraniczny z Austrią, Albanią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Ukrainą oraz Włochami[17].

Obiekty na szwajcarskiej liście informacyjnej UNESCO[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane na szwajcarską listę informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na szwajcarskiej liście informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej francuskim oryginałem na szwajcarskiej liście informacyjnej[2];
Położenie – miasto, kanton; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[4]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P).
Rok – rok wpisu na listę informacyjną;
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
6191 Most nad Salginą
Pont sur la gorge du Salgina
ChKanton Gryzonia
46°58′54,5″N 9°43′06,1″E/46,981800 9,718350
K (i)(iv) 2017 Most z betonu zbrojonego (132 m długości) wybudowany w 1929 roku według projektu szwajcarskiego inżyniera Roberta Maillarta (1872–1949), rozpięty na wysokości 93 m nad poziomem wody[18].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Na mapie nie umieszczono: indywidualnych prehistorycznych osad na palach czy indiwidualnych prac Corbusiera.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. UNESCO World Heritage Centre, Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  2. a b c d e UNESCO World Heritage Centre, Switzerland - UNESCO World Heritage Convention [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  3. l (red.), Polski Komitet ds Unesco: Szwajcaria [online], www.unesco.pl [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  4. a b UNESCO World Heritage Centre, The Criteria for Selection [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  5. UNESCO World Heritage Centre, Old City of Berne [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  6. UNESCO World Heritage Centre, Abbey of St Gall [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  7. UNESCO World Heritage Centre, Benedictine Convent of St John at Müstair [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  8. UNESCO World Heritage Centre, Three Castles, Defensive Wall and Ramparts of the Market-Town of Bellinzona [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  9. UNESCO World Heritage Centre, Swiss Alps Jungfrau-Aletsch [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  10. UNESCO World Heritage Centre, Monte San Giorgio [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  11. UNESCO World Heritage Centre, Lavaux, Vineyard Terraces [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  12. UNESCO World Heritage Centre, Rhaetian Railway in the Albula / Bernina Landscapes [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  13. UNESCO World Heritage Centre, Swiss Tectonic Arena Sardona [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  14. UNESCO World Heritage Centre, La Chaux-de-Fonds / Le Locle, Watchmaking Town Planning [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  15. UNESCO World Heritage Centre, Prehistoric Pile Dwellings around the Alps [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  16. UNESCO World Heritage Centre, The Architectural Work of Le Corbusier, an Outstanding Contribution to the Modern Movement [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  17. UNESCO World Heritage Centre, Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).
  18. UNESCO World Heritage Centre, Pont sur la gorge du Salgina [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-12] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]