Lista światowego dziedzictwa UNESCO we Włoszech

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Liczba obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO w regionach Włoch, 2023

Lista światowego dziedzictwa UNESCO we Włoszech – lista miejsc we Włoszech wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Włochy 23 czerwca 1973 roku[2].

W czerwcu 2020 roku lista obejmowała 55 obiektów: 50 dziedzictwa kulturowego i 5 o charakterze przyrodniczo-kulturowym[2]. Charakter transgraniczny ma 5 wpisów[2]. Włochy, obok Chin, mają najwięcej na świecie obiektów wpisanych na listę[3].

Na włoskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Włochy zamierzają rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się 41 obiektów (stan na czerwiec 2020 roku)[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO[edytuj | edytuj kod]

 


Poniższa tabela przedstawia włoskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście[b] wraz z jej angielskim oryginałem[2];
Położenie – miasto, prowincja, region; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[5]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P);
Rok wpisu – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu;
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpis transgraniczny

Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
94 Sztuka naskalna w Val Camonica
Rock Drawings in Valcamonica
ItProwincja Brescia
Lombardia
45°57′25,4″N 10°17′50,4″E/45,957056 10,297333
KIt
(iii)(vi)
1979 Jedno z największych na świecie skupisk petroglifów – ponad 140 tys. figur, symboli i motywów związanych z rolnictwem, wojną i kultem religijnym wyrytych na skałach w alpejskiej dolinie Val Camonica[6].
93 Kościół i klasztor dominikański Santa Maria delle Grazie z Ostatnią Wieczerzą Leonarda da Vinci w Mediolanie
Church and Dominican Convent of Santa Maria delle Grazie with “The Last Supper” by Leonardo da Vinci
ItMediolan
Prowincja Mediolan
Lombardia
45°27′57,2″N 9°10′13,8″E/45,465889 9,170500
KIt
(i)(ii)
1980 XV-wieczny klasztor Santa Maria delle Grazie wzniesiony przez Donato Bramantego (1444–1514) z refektarzem, na którego północnej ścianie znajduje się fresk Leonardo da VinciOstatnia Wieczerza namalowany w latach 1495–1497[7].
91 Zespół zabytkowy Rzymu, dobra Stolicy Apostolskiej leżące na terenie Rzymu, korzystające z prawa eksterytorialności i kościół Św. Pawła za Murami
Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le Mura
ItRzym
Miasto Stołeczne Rzym
Lacjum
41°53′24,8″N 12°29′32,3″E/41,890222 12,492306
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)(vi)
1980
1990
Historyczne centrum Rzymu, gdzie znajdują się zabytki starożytności m.in. Forum Romanum, mauzoleum Augusta, kolumna Trajana, kolumna Marka Aureliusza, Panteon, liczne budowle sakralne i administracji papieskiej, m.in. Pałac Kancelaryjny, Lateran, bazylika św. Pawła za Murami[8]. Wpis transgraniczny z Watykanem[8].
174 Zespół zabytkowy we Florencji
Historic Centre of Florence
ItFlorencja
Prowincja Florencja
Toskania
43°46′23,0″N 11°15′22,0″E/43,773060 11,256110
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)(vi)
1982
2005
Historyczne centrum Florencji – symbolu renesansu – z licznymi zabytkami architektury sakralnej i świeckiej, m.in. katedrą Santa Maria del Fiore, kościołem Santa Croce, galerią Uffizi i Palazzo Pitti[9].
395 Piazza del Duomo w Pizie
Piazza del Duomo, Pisa
ItPiza
Piza
Toskania
43°43′23″N 10°23′47″E/43,723056 10,396389
KIt
(i)(ii)(iv)(vi)
1987 Zespół zabytkowy architektury średniowiecznej (XI–XIV w.) na pokrytym murawą placu z katedrą, baptysterium i kampanilą zwaną „Krzywą Wieżą” oraz cmentarz Camposanto Monumentale[10].
394 Wenecja z laguną
Venice and its Lagoon
ItWenecja
Prowincja Wenecja
Wenecja Euganejska
45°26′03,5″N 12°20′20,2″E/45,434306 12,338944
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
1987 Miasto wyspiarskie położone na 118 wysepkach, założone w X w., arcydzieło architektoniczne z budowlami zdobionymi dziełami najwybitniejszych włoskich malarzy renesansowych m.in. Giorgione, Tycjana, Tintoretto i Veronese[11].
550 Zespół zabytkowy San Giminiano
Historic Centre of San Gimignano
ItSan Gimignano
Prowincja Siena
Toskania
43°28′05,0″N 11°02′30,0″E/43,468060 11,041670
KIt
(i)(iii)(iv)
1990 Średniowieczne miasto na trasie pielgrzymkowej Via Francigena do Rzymu, z charakterystycznymi wysokimi wieżami mieszkalnymi wznoszonymi przez rodziny szlacheckie jako symbole bogactwa i władzy; z 72 wież zachowało się 14[12].
670 I Sassi di Matera
The Sassi and the Park of the Rupestrian Churches of Matera
ItMatera
Prowincja Matera
Basilicata
40°39′59″N 16°36′37″E/40,666389 16,610278
KIt
(iii)(iv)(v)
1993 Sassi – wykute w skale domostwa, najpełniejszy przykład osadnictwa jaskiniowego w basenie Morza Śródziemnego[13].
712 Vicenza i wille palladiańskie w regionie Wenecji Euganejskiej
City of Vicenza and the Palladian Villas of the Veneto
ItVicenza
Prowincja Vicenza
Wenecja Euganejska
45°32′57″N 11°32′58″E/45,549167 11,549444
KIt
(i)(ii)
1994
1996
Historyczne miasto z zabudową projektu Andrei Palladio (1508–1580) oraz liczne wille palladiańskie w regionie Wenecji Euganejskiej – architektura Palladio dała początek stylowi palladiańskiemu[14].
717 Historyczne centrum Sieny
Historic Centre of Siena
ItSiena
Prowincja Siena
Toskania
43°19′07″N 11°19′54″E/43,318611 11,331667
KIt
(i)(ii)(iv)
1995 Średniowieczne miasto z gotycką zabudową z XII–XV w. wokół Piazza del Campo z dekoracjami m.in. Duccio di Buoninsegny (1260–1318), Simone Martiniego (1284–1344) czy Ambrogio Lorenzettiego (1290–1348)[15].
726 Historyczne centrum Neapolu
Historic Centre of Naples
ItNeapol
Prowincja Neapol
Kampania
40°51′05″N 14°15′46″E/40,851389 14,262778
KIt
(ii)(iv)
1995 Historyczne centrum Neapolu z licznymi zabytkami architektury, m.in. kościołem Santa Chiara i zamkiem Castel Nuovo[16].
730 Crespi d’Adda
Crespi d’Adda
ItCapriate San Gervasio
Prowincja Bergamo
Lombardia
45°35′36,0″N 9°32′18,0″E/45,593330 9,538330
KIt
(iv)(v)
1995 Osiedle z lat 20. XX w. wzniesione dla robotników fabryki tekstyliów[17].
733 Ferrara, miasto renesansowe i delta Padu
Ferrara, City of the Renaissance, and its Po Delta
ItFerrara
Prowincja Ferrara
Emilia-Romania
44°50′16″N 11°37′10″E/44,837778 11,619444
KIt
(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
1995
1999
Miasto zbudowane przy przeprawie na rzece Pad, ośrodek intelektualny i artystyczny włoskiego renesansu, m.in. z dzielnicami wzniesionymi według koncepcji miasta idealnego Biagio Rossettiego (1447–1516)[18].
398 Castel del Monte
Castel del Monte
ItProwincja Barletta-Andria-Trani
Apulia
41°05′05,3″N 16°16′15,4″E/41,084806 16,270944
KIt
(i)(ii)(iii)
1996 Zamek cesarza Fryderyka II Hohenstaufa, wzniesiony w XIII w., łącząc elementy klasycznego antyku, architektury islamu i północnoeuropejskiego gotyku cysterskiego – unikalny przykład średniowiecznej architektury wojskowej, charakteryzujący się matematyczną i astronomiczną precyzją układu i idealnie regularnym kształtem[19].
787 Trulli w Alberobello
The Trulli of Alberobello
ItAlberobello
Prowincja Bari
Apulia
40°46′57,0″N 17°14′13,0″E/40,782500 17,236940
KIt
(iii)(iv)(v)
1996 Trulli – charakterystyczne domy wznoszone z wapienia na planie kwadratu lub koła, kryte stożkowatymi dachami z płaskich kamieni wapiennych, budowane bez użycia zaprawy[20].
788 Zabytki wczesnochrześcijańskie w Rawennie
Early Christian Monuments of Ravenna
ItRawenna
Rawenna
Emilia-Romania
44°25′13,5″N 12°11′46,5″E/44,420417 12,196250
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)
1996 Rawenna – stolica Cesarstwa Rzymskiego w V w. a do VIII w. siedziba bizantyjskiego egzarchatu – unikalne skupisko zabytków wczesnochrześcijańskich. Znajdują się tu m.in. mauzoleum Galli Placydii, baptysterium Ortodoksów, bazylika Sant’Apollinare Nuovo, baptysterium Arian, kaplica pałacu arcybiskupiego, mauzoleum Teodoryka[21].
789 Zespół zabytkowy w Pienzy
Historic Centre of the City of Pienza
ItPienza
Prowincja Siena
Toskania
43°04′37″N 11°40′43″E/43,076944 11,678611
KIt
(i)(ii)(iv)
1996 Miasto przebudowane według renesansowych koncepcji urbanistycznych pod kierownictwem Bernardo Rossellino (1409–1464), który zastosował zasady Leona Battisty Albertiego (1404–1472) – powstał plac Piazza Pio II, wokół którego wznoszą się m.in. katedra, Palazzo Piccolomini i Palazzo Borgia[22].
549 Pałac królewski z XVIII w. w Casercie wraz z parkiem, akweduktem Vanvitelli i zespołem San Leucio
18th-Century Royal Palace at Caserta with the Park, the Aqueduct of Vanvitelli, and the San Leucio Complex
ItProwincja Caserta
Benewent
Kampania
41°04′24,0″N 14°19′35,0″E/41,073330 14,326390
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)
1997 Zespół pałacowo–parkowy wzniesiony przez Burbonów w połowie XVIII w.[23]
823 Rezydencje królewskie dynastii sabaudzkiej
Residences of the Royal House of Savoy
ItTuryn
Prowincja Turyn
Piemont
45°04′21,1″N 7°41′08,6″E/45,072530 7,685720
KIt
(i)(ii)(iv)(v)
1997
2010
Zespół kilkunastu budowli w Turynie i okolicach, powstałych po 1562 roku, kiedy książę Sabaudii, Emanuel Filibert, przeniósł stolicę z Chambéry do Turynu i rozpoczął szeroko zakrojony program budowlany dla podkreślenia świetności sabaudzkiego domu królewskiego[24].
824 Ogród botaniczny w Padwie
Botanical Garden (Orto Botanico), Padua
ItPadwa
Padwa
Wenecja Euganejska
45°23′56,8″N 11°52′50,4″E/45,399111 11,880667
KIt
(ii)(iii)
1997 Pierwszy ogród botaniczny na świecie, założony w 1545 roku na planie kolistym, otoczony wodą – nadal służy jako ośrodek badań naukowych[25].
826 Portovenere, Cinque Terre i wyspy (Palmaria, Tino i Tinetto)
Portovenere, Cinque Terre, and the Islands (Palmaria, Tino and Tinetto)
ItProwincja La Spezia
Liguria
44°06′25,0″N 9°43′45,0″E/44,106940 9,729170
KIt
(ii)(iv)(v)
1997 Odcinek wybrzeża liguryjskiego między Cinque Terre a Portovenere – krajobraz kulturowy o znaczących walorach krajobrazowych i kulturalnych[26].
827 Katedra, Torre Civica i Piazza Grande w Modenie
Cathedral, Torre Civica and Piazza Grande, Modena
ItModena
Prowincja Modena
Emilia-Romania
44°38′46,5″N 10°55′32,4″E/44,646240 10,925680
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)
1997 XII-wieczna katedra w Modenie – najświetniejszy przykład początków sztuki romańskiej[27].
829 Strefy archeologiczne – Pompeje, Herkulanum i Torre Annunziata
Archaeological Areas of Pompei, Herculaneum and Torre Annunziata
ItProwincja Neapol
Kampania
40°45′00″N 14°28′00″E/40,750000 14,466667
KIt
(iii)(iv)(v)
1997 Pozostałości trzech antycznych miast Pompei, Herkulanum i Oplontis, pogrzebanych podczas wybuchu Wezuwiusza 24 sierpnia 70 roku n.e. i stopniowo odkopywanych od poł. XVIII w.[28]
830 Wybrzeże Amalfitańskie
Costiera Amalfitana
ItProwincja Salerno
Kampania
40°38′00″N 14°36′10″E/40,633333 14,602778
KIt
(ii)(iv)(v)
1997 Malowniczy pas wybrzeża z historycznymi miastami Amalfi i Ravello i terenami rolniczymi upraw winorośli, sadów i rozległych pastwisk[29].
831 Strefa archeologiczna w Agrigento
Archaeological Area of Agrigento
ItAgrigento
Sycylia
37°17′23″N 13°35′36″E/37,289722 13,593333
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)
1997 Pozostałości Agrigento – jednego z głównych miast basenu Morza Śródziemnego w czasach antyku, z dobrze zachowanymi świątyniami doryckimi[30].
832 Villa Romana del Casale
Villa Romana del Casale
ItProwincja Enna
Sycylia
37°21′58,0″N 14°20′03,0″E/37,366110 14,334170
KIt
(i)(ii)(iii)
1997 Pozostałości willi rzymskiej z IV w. n.e. zdobionej licznymi mozaikami[31].
833 Su Nuraxi w Barumini
Su Nuraxi di Barumini
ItProwincja Sud Sardegna
Sardynia
39°42′21″N 8°59′29″E/39,705833 8,991389
KIt
(i)(iii)(iv)
1997 Pozostałości jednej z unikalnych budowli obronnych wznoszonych na Sardynii w epoce brązu, tzw. nuraxi, obejmujące okrągłe wieże obronne w kształcie ściętych stożków z komorami ze sklepieniem pozornym[32].
825 Strefa archeologiczna i Bazylika Patriarchów w Akwilei
Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of Aquileia
ItProwincja Udine
Friuli-Wenecja Julijska
45°46′06″N 13°22′03″E/45,768333 13,367500
KIt
(iii)(iv)(vi)
1998
2017
2018
Pozostałości antycznej Akwilei zniszczonej w połowie V w. przez Attylę oraz Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej[33].
828 Zespół zabytkowy w Urbino
Historic Centre of Urbino
ItUrbino
Prowincja Pesaro i Urbino
Marche
43°43′30,0″N 12°38′00,0″E/43,725000 12,633330
KIt
(ii)(iv)
1998 Ośrodek kulturowy renesansu w XV w.[34]
842 Park Narodowy Cilento i Vallo di Diano oraz stanowiska archeologiczne Paestum i Velia oraz Certosa di Padula
Cilento and Vallo di Diano National Park with the Archeological Sites of Paestum and Velia, and the Certosa di Padula
ItProwincja Salerno
Kampania
40°16′00″N 15°16′00″E/40,266667 15,266667
KIt
(iii)(iv)
1998 Obszar Cilento obejmuje malownicze zespoły sanktuariów i osad, usytuowanych wzdłuż trzech łańcuchów górskich na osi wschód-zachód; dawna granica między koloniami Wielkiej Grecji a terenami zamieszkanymi przez ludność etruską i lukańską – z okresu klasycznego zachowały się ruiny Paestum i Velii[35].
907 Villa Hadriana w Tivoli
Villa Adriana (Tivoli)
ItProwincja Rzym
Lacjum
41°56′39,0″N 12°46′19,1″E/41,944167 12,771972
KIt
(i)(ii)(iii)
1999 Zespół budowli klasycznych, wzniesiony w II w. n.e. przez cesarza rzymskiego Hadriana – kompleks „miasta idealnego” łączącego najistotniejsze elementy spuścizny architektonicznej Egiptu, Grecji i Rzymu[36].
990 Asyż, bazylika franciszkańska i inne zabytki franciszkańskie
Assisi, the Basilica of San Francesco and Other Franciscan Sites
ItProwincja Perugia
Umbria
43°03′58,2″N 12°37′20,8″E/43,066167 12,622444
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)(vi)
2000 Średniowieczne miasto – miejsce narodzin świętego Franciszka i ośrodek działalnośsci zakonu franciszkanów; w bazylice Św. Franciszka malowidła pędzla Cimabue, Pietra Lorenzetti, Simone Martiniego i Giotta[37].
797 Miasto Werona
Verona
ItWerona
Werona
Wenecja Euganejska
45°26′19″N 10°59′38″E/45,438611 10,993889
KIt
(ii)(iv)
2000 Historyczne miasto z licznymi zabytkami starożytnymi, średniowiecznymi i renesansowymi[38].
908 Wyspy Liparyjskie
Isole Eolie (Aeolian Islands)
ItMetropolitalne miasto Mesyna
Sycylia
38°29′16,3″N 14°56′44,1″E/38,487861 14,945583
PIt
(viii)
2000 Wyspy Liparyjskie – rzadko spotykany przykład formacji i niszczenia wysp przez procesy wulkaniczne, od XVIII w. miejsce kształcenia wulkanologów, m.in. poprzez badania nad wulkanami Vulcano i Stromboli[39].
1025 Villa d’Este w Tivoli
Villa d’Este, Tivoli
ItProwincja Rzym
Lacjum
41°57′50,1″N 12°47′46,5″E/41,963917 12,796250
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)(vi)
2001 Villa d’Este z XVI-wiecznym ogrodem włoskim to jedno z najwspanialszych świadectw kultury renesansu[40].
1024 Miasta późnego baroku w dolinie Noto (południowo-wschodnia Sycylia)
Late Baroque Towns of the Val di Noto (South-Eastern Sicily)
ItMetropolitalne miasto Katania
Prowincja Ragusa
Prowincja Syrakuzy
Sycylia
36°53′35,5″N 15°04′08,1″E/36,893194 15,068917
KIt
(i)(ii)(iv)(v)
2002 Osiem miast południowo-wschodniej Sycylii: Caltagirone, Militello in Val di Catania, Katania, Modica, Noto, Palazzolo Acreide, Ragusa i Scicli, odbudowane w stylu późnego baroku po trzęsieniu ziemi w 1693 roku[41].
1068 Sacri Monti w Piemoncie i Lombardii
Sacri Monti of Piedmont and Lombardy
ItPiemont
Lombardia
45°58′28,4″N 9°10′10,4″E/45,974556 9,169556
KIt
(ii)(iv)
2003 Dziewięć Sacri Monti – zespołów kaplic z przełomu XVI i XVII w., poświęconych różnym aspektom wiary chrześcijańskiej[42].
1090 Monte San Giorgio
Monte San Giorgio
It45°53′20″N 8°54′50″E/45,888889 8,913889 PIt
(viii)
2003
2010
Góra w kształcie piramidy (1096 m n.p.m.) na południu Lago di Lugano – jedno z najbardziej znaczących stanowisk skamieniałości flory i fauny z triasu środkowego[43]. Wpis transgraniczny ze Szwajcarią[43].
1026 Val d’Orcia
Val d’Orcia
ItProwincja Siena
Toskania
43°04′00″N 11°33′00″E/43,066667 11,550000
KIt
(iv)(vi)
2004 Val d’Orcia – w XIV i XV w. teren ten włączony został do miasta-państwa Sieny, po czym zaprojektowany i ukształtowany jako idealny wzorzec gospodarowania przestrzenią oraz przykład doskonałego piękna krajobrazu[44].
1158 Etruskie nekropolie w Cerveteri i Tarkwinii
Etruscan Necropolises of Cerveteri and Tarquinia
ItProwincja Rzym
Prowincja Viterbo
Lacjum
42°00′24,6″N 12°06′06,8″E/42,006833 12,101889
KIt
(i)(iii)(iv)
2004 Dwie etruskie nekropole z monumentalnymi grobowcami, wydrążonymi w skale i zwieńczonymi kurhanami i 200 grobowcami ozdobionymi malowidłami – świadectwo kultury Etrusków i ich praktyk pogrzebowych stosowanych od IX do I w. p.n.e.[45]
1200 Syrakuzy i skalna nekropolia w Pantalica
Syracuse and the Rocky Necropolis of Pantalica
ItSyrakuzy
Prowincja Syrakuzy
Sycylia
37°03′34,0″N 15°17′35,0″E/37,059440 15,293060
KIt
(ii)(iii)(iv)(vi)
2005 Nekropolia w Pantalica z ponad 5 tys. grobów wykutych w skałach z okresu XIII–VII w. p.n.e. oraz Syrakuzy z licznymi pozostałościami antycznej świetności miasta – świadectwo rozwoju cywilizacji śródziemnomorskiej na przestrzeni trzech tysięcy lat[46].
1211 Genua: Le Strade Nuove i system pałaców Rolli
Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli
ItMetropolitalne miasto Genua
Liguria
44°24′44″N 8°55′52″E/44,412222 8,931111
KIt
(ii)(iv)
2006 Strade Nuove i system renesansowych i barokowych pałaców Rolli w historycznym centrum Genui z przełomu XVI i XVII w. – pierwszy w Europie przykład programu urbanistycznego o jednolitej strukturze, w ramach którego projekty rozdzielane były przez władze publiczne[47].
1287 Mantua i Sabbioneta
Mantua and Sabbioneta
ItMantua
Lombardia
45°09′34″N 10°47′40″E/45,159444 10,794444
KIt
(ii)(iii)
2008 Mantua i Sabbioneta – przykłady miast urbanistyki renesansowych[48].
1276 Linia kolejowa w Alpach Retyckich wraz z krajobrazem kulturowym Albula/Bernina
Rhaetian Railway in the Albula / Bernina Landscapes
It46°29′54″N 9°50′47″E/46,498333 9,846389 KIt
(ii)(iv)
2008 Dwie zabytkowe linie kolejowe w Alpach Retyckich: otwarta w 1904 roku linia (67 km) prowadząca przez Albulapass m.in. z 42 tunelami i 144 wiaduktami i mostami oraz linia (61 km) biegnąca przez Berninapass z 13 tunelami i 52 wiaduktami i mostami[49]. Wpis transgraniczny ze Szwajcarią[49].
1237 Dolomity
The Dolomites
It46°36′47″N 12°09′47″E/46,613056 12,163056 PIt
(vii)(viii)
2009 Pasmo górskie w północno-wschodniej części Włoch z 18 szczytami o wysokości ponad 3000 metrów, unikalnymi wertykalnymi formami górskimi, wąskimi, długimi i głębokimi dolinami oraz unikalnymi formami polodowcowymi i krasowymi[50].
1318 Longobardowie we Włoszech. Ośrodki władzy, 568–774 n.e.
Longobards in Italy. Places of the Power (568–774 A.D.)
It46°05′39″N 13°25′59″E/46,094167 13,433056 KIt
(ii)(iii)(vi)
2011 7 miejscowości, w których znajdują się zabytki architektury longobardzkiej z pozostałościami malarskimi i rzeźbiarskimi wykonanymi w okresie od VI do VIII wieku we Włoszech: Cividale del Friuli, Brescia, Castelseprio, Spoleto, Campello sul Clitunno, Benewent i Monte Sant’Angelo[51].
1363 Prehistoryczne osady na palach
Prehistoric Pile Dwellings around the Alps
It47°16′42″N 8°12′27″E/47,278333 8,207500 KIt
(iv)(v)
2011 Wpis transgraniczny z Austrią, Francją, Niemcami, Słowenią i Szwajcarią, obejmujący 111 obszarów w Alpach i w okolicy Alp, na terenie których znajdują się pozostałości prehistorycznych osad na palach z ok. 5000–500 p.n.e. na brzegach jezior i rzek oraz na terenach podmokłych[52].
1427 Etna
Mount Etna
It37°45′22″N 14°59′48″E/37,756111 14,996667 PIt
(viii)
2013 Wulkan na wschodnim wybrzeżu Sycylii – najbardziej aktywny stratowulkan na świecie o dużym znaczeniu dla wulkanologii, geofizyki i innych nauk o Ziemi[53].
175 Medycejskie wille i ogrody w Toskanii
Medici Villas and Gardens in Tuscany
ItToskania
43°51′28″N 11°18′15″E/43,857778 11,304167
KIt
(ii)(iv)(vi)
2013 12 willi i 2 ogrody w Toskanii – świadectwo wpływów rodu Medyceuszy w okresie od XV do XVII w.[54]
1390 Krajobraz winnic Piemontu: Langhe-Roero i Monferrato
Vineyard Landscape of Piedmont: Langhe-Roero and Monferrato
ItPiemont
44°36′31″N 7°57′49″E/44,608611 7,963611
KIt
(iii)(v)
2014 5 winnic o wyjątkowo cennym krajobrazie oraz zamek rodu Cavour, który przyczynił się do rozwoju uprawy winorośli; winnice są świadectwem szeregu procesów technicznych i gospodarczych związanych z uprawą winorośli i produkcją wina[55].
1487 Arabo-normańskie zabytki Palermo z katedrami w Cefalú i Monreale
Arab-Norman Palermo and the Cathedral Churches of Cefalú and Monreale
ItProwincja Palermo
Sycylia
38°06′39″N 13°21′11″E/38,110833 13,353056
KIt
(ii)(iv)
2015 9 zespołów z zabytkami świeckimi i sakralnymi pochodzącymi z okresu Normańskiego Królestwa Sycylii (1130–1194), obejmujące m.in. normańskie katedry w Cefalú i Monreale[56].
1133 Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe
ItAbruzja
Basilicata
Kalabria
Apulia
Lacjum
Emilia-Romania
PIt
(ix)
2007
2011
2017
Wpis transgraniczny z Albanią, Austrią, Belgią, Bułgarią, Chorwacją, Hiszpanią, Niemcami, Rumunią, Słowacją, Słowenią Szwajcarią i Ukrainą obejmujący zespoły lasów pierwotnych[57].
1533 Fortyfikacje weneckie z XVI–XVII w.: Stato da Terra i zachodnia część Stato da Mar
Venetian Works of Defence between the 16th and 17th Centuries: Stato da Terra – Western Stato da Mar
ItFriuli-Wenecja Julijska
44°36′31″N 7°57′49″E/44,608611 7,963611
KIt
(iii)(v)
2014 Wpis transgraniczny z Chorwacją i Czarnogórą obejmujący 15 obiektów obronnych fortyfikacji Stato da Terra i fortyfikacji Stato da Mar[58].
1538 Ivrea, XX-wieczne miasto przemysłowe
Ivrea, industrial city of the 20th century
ItProwincja Turyn
Piemont
45°27′27″N 7°52′09″E/45,457500 7,869167
KIt
(iv)
2018 Kompleks siedziby koncernu Olivetti, producenta maszyn do pisania, mechanicznych kalkulatorów i komputerów biurowych, z fabryką oraz budynkami administracyjnymi, socjalnymi i mieszkalnymi z lat 1930–1960[59].
1571 Wzgórza prosecco w Conegliano i Valdobbiadene
Le Colline del Prosecco di Conegliano e Valdobbiadene
ItProwincja Treviso
Wenecja Euganejska
45°57′10,9″N 12°13′34,0″E/45,953028 12,226111
KIt
(v)
2019 Część regionu upraw winorośli w północno-wschodniej części Włoch, w którym produkowane są wina prosecco, charakteryzująca się wzgórzami o stromych zboczach oraz poletkami winnic na wąskich tarasach zwanych ciglioni tworzącymi szachownice winnic[60].

Obiekty na włoskiej Liście Informacyjnej UNESCO[edytuj | edytuj kod]

  Poniższa tabela przedstawia obiekty na włoskiej Liście Informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polska nazwa obiektu wraz z jej oryginałem na włoskiej Liście Informacyjnej[2];
Położenie – miasto, prowincja, region; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[5]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P);
Rok wpisu – roku wpisu na Listę Informacyjną;
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpis transgraniczny

Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
325 Obszar jezior Lago Maggiore i Orta
Lake Maggiore and Lake D’Orta lakelands

It
Prowincja Cusio Ossola
Prowincja Novara
Piemont
45°57′00″N 8°38′00″E/45,950000 8,633333
KIt
(ii)(vi)
2006 Krajobraz kulturowy wokół jezior Lago Maggiore i Orta[61].
327 Historyczne centrum Pawii i Certosa di Pavia
Historic centre of Pavia and Chartreuse

It
Pawia
Lombardia
45°11′00″N 9°09′00″E/45,183333 9,150000
KIt
(ii)(iv)(v)
2006 Historyczne miasto Pawia z licznymi zabytkami acrhitektury romańskiej i renesansowej takimi jak Bazylika San Michele Maggiore, Zamek Viscontich, klasztor Certosa di Pavia, katedra[62].
331 Miasto Bergamo
The city of Bergamo

It
Prowincja Bergamo
Lombardia
45°42′00″N 9°40′00″E/45,700000 9,666667
KIt
(iv)
2006 Historyczne stare miasto za weneckimi murami obronnymi z licznymi zabytkami architektury średniowiecznej i renesansowej[63].
336 Ogrody botaniczne Hanbury
Hanbury botanical gardens

It
Prowincja Imperia
Liguria
43°46′57,7″N 7°33′20,1″E/43,782697 7,555589
KIt
(ii)(iv)
2006 XIX-wieczne ogrody botaniczne założone przez Thomasa Hanbury’ego (1832–1907)[64].
340 Historyczne centrum Lukki
Historic Centre of Lucca

It
Lukka
Toskania
3°51′00″N 10°31′00″E/3,850000 10,516667
KIt
(ii)(iv)
2006 Historyczne stare miasto z zachowanym w dużym stopniu układem urbanistycznym miasta rzymskiego i z licznymi zabytkami architektury średniowiecznej[65].
344 Orvieto
Orvieto

It
Prowincja Terni
Umbria
42°43′00″N 12°06′00″E/42,716667 12,100000
KIt
(i)(iv)(v)
2006 Historyczne miasto z licznymi zabytkami architektury średniowiecznej[66].
349 Via Appia
Via Appia "Regina Viarum"

It
Miasto Stołeczne Rzym
Prowincja Latina
Lacjum
Prowincja Caserta
Benewent
Kampania
Prowincja Potenza
Prowincja Matera
Basilicata
Prowincja Brindisi
Tarent
Apulia
KIt
(i)(iii)(iv)(v)(vi)
2006 Najstarsza droga rzymska, przebiegająca przez Italię w południowej części Półwyspu Apenińskiego[67].
351 Wille dworu papieskiego
Villas of the Papal Nobility

It
Miasto Stołeczne Rzym
Prowincja Viterbo
Lacjum
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)
2006 14 willi i rezydencji wyższego duchowieństwa i arystokracji związanej z dworem papieskim: Palazzo Farnese, Villa Lante, Park Potworów, Palazzo Giustiniani, Willa Mondragone, Villa Parisi, Villa Falconieri, Villa Aldobrandini, Villa Tuscolana, Villa Lancellotti, Villa Sora, Villa Torlonia, Villa Grazioli, Villa Muti i Palazzo Chigi[68].
1148 Historyczne centrum Parmy
Historic Centre of Parma

It
Prowincja Parma
Emilia-Romania
44°48′00″N 10°20′00″E/44,800000 10,333333
KIt
(i)(ii)(iv)
2006 Historyczne stare miasto z licznymi zabytkami architektury średniowiecznej[69].
1149 Salento i barok lecceński
Salento and the "Barocco Leccese

It
Prowincja Lecce
Apulia
40°21′00″N 18°10′12″E/40,350000 18,170000
KIt
(i)(iii)(iv)
2006 Półwysep Salentyński z licznymi zabytkami baroku lecceńskiego[70].
1150 Cattolica di Stilo i zespoły bazyliańsko-bizantyjskie
Cattolica Monastery in Stilo and Basilian-Byzantine complexes

It
Prowincja Reggio Calabria
Kalabria
38°28′48,7″N 16°28′05,7″E/38,480194 16,468250
KIt
(ii)(iii)(iv)
2006 Cattolica di Stilo i zespoły bazyliańsko-bizantyjskie, obejmujące m.in. takie kompleksy jak Basilica di Santa Maria della Roccella, San Giovanni Theristis, Oratorio di San Marco[71].
1152 Laguny zatoki Oristano i wyspa Mal di Ventre
Ponds in the Bay of Oristano and the Sinis Peninsula island of Mal di Ventre

It
Sardynia
39°59′26″N 8°18′17″E/39,990556 8,304722
PIt
(ii)(iii)(iv)
2006 Laguny zatoki Oristano, półwysep Sinis i wyspa Mal di Ventre na zachodnim wybrzeżu Sardynii[72].
1154 Miasto-forteca Palmanova
Fortress Town of Palmanova

It
Prowincja Udine
Friuli-Wenecja Julijska
45°54′00″N 13°19′00″E/45,900000 13,316667
KIt
(i)(iii)(iv)
2006 Weneckie miasto obronne – wpisane na listę UNESCO w 2017 roku wraz z innymi fortyfikacjami weneckimi z XV–XVII w.[73]
1160 Romańskie katedry w Apulii
Romanesque Cathedrals in Puglia

It
Apulia
KIt
(i)(iii)(iv)
2006 Romańskie katedry w na terenie Apulii, m.in. katedra w Otranto, katedra w Molfecie, katedra w Troi i bazylika św. Mikołaja w Bari[74].
1156 Taormina i Isola Bella
Taormina and Isola Bella

It
Prowincja Mesyna
Sycylia
37°51′00″N 15°18′00″E/37,850000 15,300000
KIt
(iii)(iv)(vi)
2006 Historyczne miasto Taormina i wysepka Isola Bella[75].
2028 Arcipelago della Maddalena i wyspy Cieśniny Świętego Bonifacego
Archipelago of La Maddalena and Islands of Bocche di Bonifacio

It
Sardynia
41°13′13″N 9°23′21″E/41,220278 9,389167
PIt
(vii)(ix)(x)
2006 Park Narodowy Arcipelago della Maddalena z wyspami: Razzoli, Spargi, Maddalena, Caprera, Piana, Mortorio i Nibani[76].
2029 Motja i Lilibeum: fenicko-punicka cywilizacja we Włoszech
Mothia Island and Lilibeo: The Phoenician-Punic Civilization in Italy

It
Marsala
Prowincja Trapani
Sycylia
37°52′06″N 12°28′07″E/37,868333 12,468611
KIt
(iii)(iv)(vi)
2006 Pozostałości starożytnych fenickich miast Motja (ok. 800–397 roku p.n.e.) na wysepce u zachodniego wybrzeża Sycylii i Lilibeum[77].
2030 Bradyseizm Pól Flegrejskich
Bradyseism in the Flegrea Area

It
Pozzuoli
Prowincja Neapol
Kampania
40°49′40″N 14°08′21″E/40,827778 14,139167
NIt
(vii)(viii)(x)
2006 Obszar działalności wulkanicznej – wskutek bradyseizmu – powolnego ruchu obniżania lub podnoszenia się ziemi – pozostałości starożytnych miast Baia i Gaiola znajdują się pod wodami Zatoki Neapolitańskiej[78].
2031 Cascata delle Marmore i Valnerina: klasztory i starożytne rekultywacyjne prace hydrogeologiczne
Cascata delle Marmore and Valnerina: Monastic sites and ancient hydrogeological reclamation works

It
Prowincja Macerata
Marche
Prowincja Perugia
Prowincja Terni
Umbria
Prowincja Rieti
Lacjum
42°32′39″N 12°43′16″E/42,544167 12,721111
KIt
(i)(iv)(v)(vi)
2006 Dolina Valnerina zamieszkana w średniowieczu przez mnichów i zakonników bendektyńskich oraz sztuczny wodospad z czasów antycznych – Cascata delle Marmore[79].
2032 Pelagos: rezerwat Morza Liguryjskiego
Pelagos: The Cetacean Sanctuary

It
Liguria
Marche
Sardynia
Toskania
43°20′18″N 8°39′33″E/43,338333 8,659167
PIt
(vii)(ix)(x)
2006 Rezerwat morski na Morzu Liguryjskim, utworzony w celu ochrony fauny morskiej, przede wszystkim waleni[80].
5002 Asinara
Island of Asinara

It
Sardynia
41°04′04,7″N 8°16′58,8″E/41,067961 8,283000
PIt
(vii)(ix)(x)
2006 Park Narodowy Asinara[81].
5003 Sulcis i Iglesiente
Sulcis Iglesiente

It
Sardynia
39°06′00,0″N 8°44′00,1″E/39,100000 8,733361
PIt
(vii)(ix)(x)
2006 Regiony wydobywcze Sulcis i Iglesiente[82].
5004 Basen marmuru wokół Carrary
The Marble Basin of Carrara

It
Prowincja Massa-Carrara
Toskania
44°05′00″N 10°06′00″E/44,083333 10,100000
K,PIt
(ii)(vi)(vii)(viii)(ix)(x)
2006 Region wokół Carrary w Alpach Apuańskich słynący z wydobycia szlachetnego białego marmuru – marmuru karraryjskiego[83].
5005 Transhumancja – królewski szlak pasterski
The Transhumance: The Royal Shepherd’s Track

It
Abruzja
Molise
Kampania
Apulia
K,PIt
(ii)(iii)(x)
2006 Sieć szlaków pasterskich wykorzystywanych w pasterstwie transhumancyjnym[84].
5006 Volterra: miasto historyczne i krajobraz kulturowy
Volterra: Historical City and Cultural Landscape

It
Piza
Toskania
43°24′00″N 10°52′00″E/43,400000 10,866667
KIt
(iv)(v)
2006 Historyczne miasto z licznymi zabytkami starożytnymi i średniowiecznymi; w krajobrazie wokół miasta dominują charakterystyczne formy: biancane – małe, krągłe kopuły, calanchi – liczne małe, strome doliny i balzi – wielkie przepaście[85].
5008 Dolina rzeki Aniene i Villa Gregoriana w Tivoli
The Aniene valley and Villa Gregoriana in Tivoli

It
Miasto Stołeczne Rzym
Lacjum
41°57′56″N 12°48′05″E/41,965556 12,801389
KIt
(i)(ii)(iii)(iv)
2006 Dolina rzeki Aniene wraz z zespołem parkowym Villa Gregoriana założonym przez papieża Grzegorza XVI

[86].

5009 Murge w Altamurze
The Murge of Altamura

It
Prowincja Bari
Apulia
40°49′00″N 16°33′00″E/40,816667 16,550000
KIt
(iii)(vii)(viii)
2006 Płaskowyż wapienny z licznymi formami krasowymi, ubogi w wodę i roślinność, gdzie zachowały się ślady dinozaurów sprzed ok. 70 milionów lat (kamieniołom De Lucia) i szczątki człowieka z plejstocenu (jaskinia Lamalunga)[87].
5010 Podcienia Bolonii
The Porticoes of Bologna

It
Bolonia
Prowincja Bolonia
Emilia-Romania
44°29′38″N 11°20′34″E/44,493889 11,342778
KIt
(iii)(iv)(v)
2006 Budowle w historycznym centrum Bolonii mają łącznie ok. 38 km podcieni wznosznych na przestrzeni od XI do XX w.[88]
5011 Jaskinie krasowe prehistorycznej Apulii
Karstic caves in prehistoric Apulia

It
Prowincja Lecce
Apulia
40°04′57,7″N 18°29′04,2″E/40,082700 18,484500
KIt
(i)(ii)(iii)
2006 Trzy jaskienie krasowe na Półwyspie Salentyńskim: Grotta Romanelli, Grotta delle Veneri i Grotta dei Cervi, gdzie znaleziono ślady człowieka z okresu od paleolitu górnego[89]
5013 Cytadela w Alessandrii
Citadel of Alessandria

It
Prowincja Alessandria
Piemont
44°55′14,6″N 8°36′25,3″E/44,920714 8,607028
KIt
(ii)(iii)(iv)
2006 Twierdza na północny zachód od Alessandrii, służąca jako forteca od późnego średniowiecza, szczególnie w XVIII–XX wieku[90].
5020 Warstwy paleolitu dolnego w Isernia la Pineta i Notarchirico
The Lower Palaeolithic Palaeosurfaces at Isernia-La Pineta and Notarchirico

It
Prowincja Isernia
Molise
41°35′27,8″N 14°14′29,3″E/41,591056 14,241472
KIt
(iii)(iv)(v)
2006 Dwa stanowiska paleolitu dolnego z pierwszymi śladami osadnictwa człowieka na terenie współczesnych Włoch: Isernia la Pineta i Notarchirico[91].
5265 Masyw Mont Blanc
Massif du Mont-Blanc (inscription comme patrimoine naturel transfrontalier, avec France et Suisse)

It
Dolina Aosty
45°50′00″N 6°51′00″E/45,833333 6,850000
PIt
(iii)(iv)(v)
2008 Masyw alpejski z najwyższym szczytem w Europie – Mont Blanc (4810 m n.p.m.) o wyjątkowym środowisku naturalnym[92]. Wpis transgraniczny z Francją i Szwajcarią[92].
5669 Park Narodowy Sila: wielki las Włoch
Parco Nazionale della Sila – Sila, gran bosco d’Italia

It
Prowincja Crotone
Prowincja Catanzaro
Prowincja Cosenza
Kalabria
39°22′00″N 16°35′00″E/39,366667 16,583333
PIt
(viii)(ix)(x)
2012 Park Narodowy Sila obejmujący ochroną tereny górzyste i leśne masywu Sila[93].
5928 Wielkie uzdrowiska Europy
Great Spas of Europe (Italy)

It
Prowincja Crotone
Prowincja Catanzaro
Prowincja Cosenza
Kalabria
43°53′04″N 10°46′28″E/43,884444 10,774444
KIt
(ii)(iii)(iv)(vi)
2014 Historyczne miejscowości uzdrowiskowe – świadectwo leczenia bólu i chorób wodami mineralnymi[94]. Wpis transgraniczny z Austrią, Begią, Czechami, Francją, Niemcami i Wielką Brytanią[94]. Na terenie Włoch wpis obejmuje Montecatini Terme[94].
6076 Urbs Picta Padwy: Giotto, Kaplica Scrovegnich i cykle malarskie XIV w.
Padova Urbs Picta. Giotto, the Scrovegni Chapel and the 14th century painting cycles

It
Padwa
Wenecja Euganejska
KIt
(i)(ii)(iii)
2016 9 miejsc z pracami malarskimi Giotto (1266–1337): Kaplica Scrovegnich, Palazzo della Ragione, Bazylika św. Antoniego, Musei civici di Padova, Cappella della Reggia Carrarese, Oratorio di San Giorgio, Chiesa degli Eremitani, baptysterium i Oratorio di San Michele[95].
6107 Krajobraz kulturowy osad benedyktyńskich w średniowiecznych Włoszech
The cultural landscape of the Benedictine settlements in medieval Italy

It KIt
(ii)(v)(vi)
2016 Klasztory benedyktyńskie: klasztor benedyktynów w Subiaco, klasztor na Monte Cassino, Sacra di San Michele, klasztor Farfa, San Vincenzo al Volturno i San Vittore alle Chiuse[96].
6181 Alpy Morza Śródziemnego
Les Alpes de la Méditerranée (Italy)

It
Prowincja Cuneo
Prowincja Imperia
Liguria
44°07′00″N 7°25′00″E/44,116667 7,416667
PIt
(viii)
2017 Wpis transgraniczny z Francją i Monako – na terenie Włoch wpis obejmuje m.in. Alpy Nadmorskie, Park Regionalny Alp Liguryjskich[97].
6182 Krajobraz kulturowy Civita di Bagnoregio
The Cultural Landscape of Civita di Bagnoregio

It
Prowincja Viterbo
Lacjum
42°37′39″N 12°06′50″E/42,627500 12,113889
KIt
(iii)(v)
2017 Historyczne miasto Civita di Bagnoregio z charakterystczną średniowieczną zabudową ulokowne na krańcach wulkanu Monti Volsini [98].
6317 Depozyty krasowe i jaskinie krasowe w regionie Emilia-Romania
Evaporite karst and caves of Emilia Romagna Region

It
Emilia-Romania
PIt
:(viii)
2018 Wychodnie krasowe z anhydrytami triasowymi i gipsem messyńskim[99].
6382 Via Francigena
Via Francigena in Italy

It
Dolina Aosty
Emilia-Romania
Piemont
Lombardia
Liguria
Toskania
Lacjum
KIt
:(ii)(iv)(vi)
2019 Historyczny, transalpejski szlak komunikacyjny w Europie – jeden z najdłuższych europejskich szlaków pielgrzymkowych, wiodący do grobu św. Piotra[100].
6395 Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe – extension (Italy)
It PIt
(ix)
2019 Wpis transgraniczny z Bośnią i Hercegowiną, Czarnogórą, Czechami, Francją, Macedonią Północną, Polską, Serbią, Słowacją i Szwajcarią – poszerzenie pierwotnego wpisu[101].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Na mapie nie umieszczono: pierwotnych lasów bukowych Karpat i innych regionów Europy, poszczególnych miast późnego baroku w dolinie Noto, poszczególnych Sacri Monti, poszczególnych willi Medyceuszy, indywidualnych prehistorycznych osad na palach, fortyfikacji weneckich czy winnic w Piemoncie.
  2. Polskie nazwy podane są za Polskim Komitetem ds. UNESCO[4].
  3. Na mapie nie umieszczono: przebiegu drogi Via Appia, poszczególnych willi dworu papieskiego, romańskich katedr w Apulii, osad benedyktyńskich średniowiecznych Włoch, obszaru depozytów i jaskiń krasowych w regionie Emilia-Romania, przebiegu Via Francigena i pierwotnych lasów bukowych Karpat i innych regionów Europy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  2. a b c d e f UNESCO: Italy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  3. UNESCO: World Heritage List. [dostęp 2020-06-13]. (ang.).
  4. Włochy. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2020-06-14].
  5. a b UNESCO: The Criteria for Selection. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  6. UNESCO: Rock Drawings in Valcamonica. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  7. UNESCO: Church and Dominican Convent of Santa Maria delle Grazie with “The Last Supper” by Leonardo da Vinci. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  8. a b UNESCO: Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le Mura. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  9. UNESCO: Historic Centre of Florence. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  10. UNESCO: Piazza del Duomo, Pisa. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  11. UNESCO: Venice and its Lagoon. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  12. UNESCO: Historic Centre of San Gimignano. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  13. UNESCO: The Sassi and the Park of the Rupestrian Churches of Matera. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  14. UNESCO: City of Vicenza and the Palladian Villas of the Veneto. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  15. UNESCO: Historic Centre of Siena. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  16. UNESCO: Historic Centre of Naples. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  17. UNESCO: Crespi d’Adda. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  18. UNESCO: Ferrara, City of the Renaissance, and its Po Delta. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  19. UNESCO: Castel del Monte. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  20. UNESCO: The Trulli of Alberobello. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  21. UNESCO: Early Christian Monuments of Ravenna. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  22. UNESCO: Historic Centre of the City of Pienza. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  23. UNESCO: 18th-Century Royal Palace at Caserta with the Park, the Aqueduct of Vanvitelli, and the San Leucio Complex. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  24. UNESCO: Residences of the Royal House of Savoy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  25. UNESCO: Botanical Garden (Orto Botanico), Padua. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  26. UNESCO: Portovenere, Cinque Terre, and the Islands (Palmaria, Tino and Tinetto). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  27. UNESCO: Cathedral, Torre Civica and Piazza Grande, Modena. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  28. UNESCO: Archaeological Areas of Pompei, Herculaneum and Torre Annunziata. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  29. UNESCO: Costiera Amalfitana. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  30. UNESCO: Archaeological Area of Agrigento. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  31. UNESCO: Villa Romana del Casale. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  32. UNESCO: Su Nuraxi di Barumini. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  33. UNESCO: Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of Aquileia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  34. UNESCO: Historic Centre of Urbino. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  35. UNESCO: Cilento and Vallo di Diano National Park with the Archeological Sites of Paestum and Velia, and the Certosa di Padula. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  36. UNESCO: Villa Adriana (Tivoli). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  37. UNESCO: Assisi, the Basilica of San Francesco and Other Franciscan Sites. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  38. UNESCO: City of Verona. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  39. UNESCO: Isole Eolie (Aeolian Islands). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  40. UNESCO: Villa d’Este, Tivoli. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  41. UNESCO: Late Baroque Towns of the Val di Noto (South-Eastern Sicily). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  42. UNESCO: Sacri Monti of Piedmont and Lombardy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  43. a b UNESCO: Monte San Giorgio. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  44. UNESCO: Val d’Orcia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  45. UNESCO: Etruscan Necropolises of Cerveteri and Tarquinia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  46. UNESCO: Syracuse and the Rocky Necropolis of Pantalica. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  47. UNESCO: Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  48. UNESCO: Mantua and Sabbioneta. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  49. a b UNESCO: Rhaetian Railway in the Albula / Bernina Landscapes. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  50. UNESCO: The Dolomites. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  51. UNESCO: Longobards in Italy. Places of the Power (568-774 A.D.). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  52. UNESCO: Prehistoric Pile Dwellings around the Alps. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  53. UNESCO: Mount Etna. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  54. UNESCO: Medici Villas and Gardens in Tuscany. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  55. UNESCO: Vineyard Landscape of Piedmont: Langhe-Roero and Monferrato. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  56. UNESCO: Arab-Norman Palermo and the Cathedral Churches of Cefalú and Monreale. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  57. UNESCO: Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  58. UNESCO: Venetian Works of Defence between the 16th and 17th Centuries: Stato da Terra – Western Stato da Mar. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  59. UNESCO: Ivrea, industrial city of the 20th century. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  60. UNESCO: Le Colline del Prosecco di Conegliano e Valdobbiadene. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  61. UNESCO: Lake Maggiore and Lake D’Orta lakelands. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  62. UNESCO: Historic centre of Pavia and Chartreuse. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  63. UNESCO: The city of Bergamo. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  64. UNESCO: Hanbury botanical gardens. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  65. UNESCO: Historic Centre of Lucca. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  66. UNESCO: Orvieto. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  67. UNESCO: Via Appia "Regina Viarum". [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  68. UNESCO: Villas of the Papal Nobility. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  69. UNESCO: Historic Centre of Parma. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  70. UNESCO: Salento and the "Barocco Leccese". [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  71. UNESCO: Cattolica Monastery in Stilo and Basilian-Byzantine complexes. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  72. UNESCO: Ponds in the Bay of Oristano and the Sinis Peninsula island of Mal di Ventre. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  73. UNESCO: Fortress Town of Palmanova. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  74. UNESCO: Romanesque Cathedrals in Puglia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  75. UNESCO: Taormina and Isola Bella. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  76. UNESCO: Archipelago of La Maddalena and Islands of Bocche di Bonifacio. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  77. UNESCO: Mothia Island and Lilibeo: The Phoenician-Punic Civilization in Italy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  78. UNESCO: Bradyseism in the Flegrea Area. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  79. UNESCO: Cascata delle Marmore and Valnerina: Monastic sites and ancient hydrogeological reclamation works. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  80. UNESCO: Pelagos: The Cetacean Sanctuary. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  81. UNESCO: Island of Asinara. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  82. UNESCO: Sulcis Iglesiente. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  83. UNESCO: The Marble Basin of Carrara. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  84. UNESCO: The Transhumance: The Royal Shepherd’s Track. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  85. UNESCO: Volterra: Historical City and Cultural Landscape. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  86. UNESCO: The Aniene valley and Villa Gregoriana in Tivoli. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  87. UNESCO: The Murge of Altamura. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  88. UNESCO: The Porticoes of Bologna. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  89. UNESCO: Karstic caves in prehistoric Apulia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  90. UNESCO: Citadel of Alessandria. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  91. UNESCO: The Lower Palaeolithic Palaeosurfaces at Isernia-La Pineta and Notarchirico. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  92. a b UNESCO: Massif du Mont-Blanc (inscription comme patrimoine naturel transfrontalier, avec France et Suisse). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  93. UNESCO: Parco Nazionale della Sila – Sila, gran bosco d’Italia. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  94. a b c UNESCO: Great Spas of Europe (Italy). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  95. UNESCO: Padova Urbs Picta. Giotto, the Scrovegni Chapel and the 14th century painting cycles. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  96. UNESCO: The cultural landscape of the Benedictine settlements in medieval Italy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  97. UNESCO: Les Alpes de la Méditerranée (Italy). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  98. UNESCO: The Cultural Landscape of Civita di Bagnoregio. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  99. UNESCO: Evaporite karst and caves of Emilia Romagna Region. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  100. UNESCO: Via Francigena in Italy. [dostęp 2020-06-14]. (ang.).
  101. UNESCO: Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe – extension (Italy). [dostęp 2020-06-14]. (ang.).