Lodowiec gruzowy
Lodowiec gruzowy – mieszanina gruzu i lodu o lobowatym lub jęzorowym kształcie, która w wyniku deformacji plastycznych jądra lodowego/lodu interstycjalnego pełznie powoli w dół w tempie na ogół mniejszym niż 1 m/rok[1].
Lodowce gruzowe występują w prawie każdym masywie górskim, w którym występuje wieloletnia zmarzlina. W ich formowaniu sprzyja klimat kontynentalny, jednak najważniejszym czynnikiem wpływającym na rozmieszczenie tych form są warunki topoklimatyczne oraz litologiczne.
Na temat genezy i klasyfikacji lodowców gruzowych od ponad 30 lat toczy się żywa dyskusja. Istnieją dwa punkty widzenia:
- Peryglacjalny – geneza lodowców gruzowych związana jest wyłącznie z występowaniem górskiej wieloletniej zmarzliny, a ich powstanie nie zależy od obecności warunków glacjalnych.
- Glacjalno-peryglacjany – lodowce gruzowe mogą formować się w wyniku uruchomiania wieloletniej zmarzliny lub pełznięcia pogrzebanych jąder lodowych (lodu glacjalnego). Lodowce gruzowe mogą powstawać w wyniku transformacji lodowców glacjalnych.
Ze względu na zawartość lodu lodowce gruzowe dzieli się na:
- lodowce gruzowe aktywne, zawierające lód interstycjalny/jądro lodowe. Można je podzielić na te w ruchu (ang. active) i nieporuszające się (ang. inactive)
- lodowce gruzowe reliktowe (lub fosylne, ale ta nazwa nie powinna być używana) – masa gruzu bez lodu wewnętrznego, przeważnie wieku późnoglacjalnego. Występują np. w Tatrach.
Lodowce gruzowe w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Najlepiej zachowaną tego typu formą w Sudetach jest reliktowy lodowiec gruzowy w rejonie Łabskiego Szczytu. Na obszarze Karkonoszy obecnych jest również kilka podobnych form rzeźby terenu, osiągających jednak mniejsze rozmiary np. na stokach Wielkiego Szyszaka[2]. Liczne i dobrze zachowane ślady po aktywnych lodowcach gruzowych znajdują się również w polskich Tatrach. Jeden z najbardziej znanych lodowców gruzowych znajduje się pod Przełęczą Zawrat i wkroczył do jednego ze stawów w Dolinie Pięciu Stawów. Tego typu formy znajdują się również w obrębie Doliny Mięguszowieckiej, a także przy szlaku prowadzącym na Świnicę[3]. Pozostałości po lodowcach gruzowych zachowały się także w Masywie Ślęży. Lodowiec pochodzący ze schyłku ostatniego zlodowacenia zlokalizowany jest w pobliżu szlaku czerwonego prowadzącego z Sulistrowic na szczyt Ślęży[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Piotr Migoń, Geomorfologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 295.
- ↑ Chmal H., Traczyk A., 1993, Plejstoceńskie lodowce gruzowe w Karkonoszach, Czasopismo geograficzne, 64, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Wrocław, s. 251-263
- ↑ Kłapyta P., 2012, Lodowce gruzowe tajemnicze formy z ostatniego zlodowacenia Tatr, Tatry TPN, 39, nr 1
- ↑ Roman Żurawek, Problem wieku reliktowych lodowców skalnych w Masywie Ślęży w świetle datowań ¹4C i OSL oraz obserwacji geomorfologicznych, 2001, OCLC 998593218 [dostęp 2023-02-04].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wielojęzykowy słownik terminologii związanej z wieloletnią zmarzliną. nsidc.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-20)].