Przejdź do zawartości

Lopej

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lopej
część wsi Podbrezová
Ilustracja
Kościół św. Jerzego w Lopeju
Państwo

 Słowacja

Kraj

 bańskobystrzycki

Powiat

Brezno

Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego
Mapa konturowa kraju bańskobystrzyckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Lopej”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lopej”
48,8179533°N 19,4964222°E/48,817953 19,496422

Lopej – jedna z osad ( „dzielnic”) dużej, przemysłowej wsi Podbrezová w kraju bańskobystrzyckim na Słowacji, o wiele starsza od samej Podbrezovej.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Leży w rozszerzeniu doliny górnego Hronu, zwanym Kotliną Lopejską (słow. Lopejská kotlina), w miejscu, w którym wpadają do Hronu jego dwa dopływy: od północy (z terenu Niżnych Tatr) Vajskovský potok, a od południa (z terenu Rudaw Weporskich) znacznie mniejszy potok Čelno. Zabudowania głównie na prawym brzegu Hronu. Przez Lopej przebiega droga krajowa nr 66 oraz linia kolejowa 172 Banská Bystrica – Červená Skala[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wieś założył w 1358 r. Petrík, sołtys z niedalekiej Predajnej. Należała do feudalnego „państwa” z siedzibą na zamku w Ľupčy[2]. W XV w. wspominana była jako „villa Lopea”. Już w roku 1406 wzmiankowany był tutejszy kościół parafialny[3].

W czasach reformacji przeniknęła tu nauka Lutra i wspólnota wiernych stała się ewangelicka. W okresie kontrreformacji w 1673 r. sprowadzono tu pijarów, którzy przejęli administrację duchową wsi. W 1682 r. zakonnicy zostali wypędzeni przez kuruców Emeryka Thökölyego. Po upadku Powstania Thökölyego pijarzy pozostawili administrację parafii Lopej księżom diecezjalnym[4].

Od XVI w. na terenie wsi działały kopalnie rud żelaza, które przerabiano na surowe żelazo w funkcjonującej tu w latach 1790–1900 kuźnicy poruszanej kołem wodnym. Gdy pokłady rud żelaza zaczęły się wyczerpywać, rozpoczęto wydobycie rudy antymonu, przetapianej w działającej od 1895 r. hucie. Zakład hutniczy, wytwarzający żelazo, działał również w sąsiedniej Vajskovej. Szybszy rozwój wsi nastąpił, kiedy w 1895 r. doprowadzono linię kolejową z Bańskiej Bystrzycy. Koncentracja zakładów przemysłowych spowodowała, że wcześnie rozwinął się tu ruch robotniczy. W 1922 r. miał tu miejsce strajk górników, a w 1938 r. hutników[2]. Po II wojnie światowej wieś włączono do Podbrezovej.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Jerzego, usytuowany na łagodnym stoku na północ od centrum zabudowy osady. Murowany, pierwotnie gotycki, z końca XIV w., z częściowo zachowaną do dziś gotycką dyspozycją. Orientowany, jednonawowy, z węższym prezbiterium, zamkniętym poligonalną apsydą. Zarówno nawa jak i prezbiterium zasklepione sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Zachowały się gotyckie portale, takież pastoforium i polichromowane okno w zamknięciu prezbiterium. W XVIII w., w trakcie barokowej przebudowy kościoła w roku 1752, nad prezbiterium wzniesiono masywną wieżę na rzucie kwadratu, nakrytą cebulastym hełmem z latarnią[5].

W XVII w. kościół wraz z otaczającym go niewielkim cmentarzem został otoczony kamiennym murem obronnym ze strzelnicami[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Nízke Tatry. Chopok. Turistická mapa 1:50 000, 5. vydanie, VKÚ Harmanec 2003, ISBN 80-8042-045-9
  2. a b Hochmuth Zdenko a kolektív: Nízke Tatry – západ. Turistický sprievodca ČSSR č. 10, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1982, s. 344
  3. Hochmuth Zdenko a kolektív: Nízke Tatry (západná časť). Turistický sprievodca ČSSR č. 48a, wyd. Šport, vydavateľstvo SV ČSTV, Bratislava 1965, s. 316
  4. Wg strony parafii rzymskokatolickiej w Breźnie [1]
  5. a b pamiatky na Slovensku: Lopej – Kostol sv. Juraja [2]