Lori wysmukły

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Loris tardigradus)
Lori wysmukły
Loris tardigradus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Rodzina

lorisowate

Podrodzina

Lorisinae

Rodzaj

lori

Gatunek

lori wysmukły

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Lori wysmukły[16], leniuch ospały[17] (Loris tardigradus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny Lorisinae w obrębie rodziny lorisowatych (Lorisidae). Endemit Sri Lanki, zagrożony wyginięciem. Z powodu powolnych ruchów zwany „leniwcem”.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Lemur tardigradus[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Cejlon” (łac. Habitat in Zeylona)[2], tj. Sri Lanka[18][19]. Okaz typowy (lektotyp) to wypchany osobnik (sygnatura NRM 532011) ze zbiorów Naturhistoriska riksmuseet w Sztokholmie[20].

Rozpoznano aż trzy podgatunki (tardigradus, nycticeboides i niedawno opisany parvus) w obrębie L. tardigradus, ale badania molekularne przeprowadzone w 2019 roku wykazały, że nie ma podstaw do ich rozpoznania pomimo niewielkich różnic morfologicznych[21].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[22].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Loris: fr. loris „lori”, najprawdopodobniej od niderl. loeris „błazen”[23].
  • tardigradus: łac. tardus „powolny, leniwy”[24]; gradus, graduus „krok”[25].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Lori wysmukły występuje w południowo-zachodniej Sri Lance (Prowincja Zachodnia, Prowincja Południowa i Prowincja Środkowa)[22].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 18–21 cm, ogon niewidoczny; masa ciała 85–220 g[26][27]. Lori jest ssakiem o drobnym ciele pokrytym gęstym futrem. Futro na grzbiecie jest ciemnobrązowa, a na brzuchu jasna. Przez środek pyska przebiega biały pas. Głowa niewielka o okrągławym kształcie z widocznymi dużymi, brązowymi oczami. Uszy mają zaokrąglony kształt. Kończyny lori są dobrze chwytne. Pysk jest krótki, zakończony różowym nosem. Brak ogona.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Środowisko
Lori występuje w wilgotnych lasach deszczowych, w lasach porastających stoki gór oraz wśród zarośli w głębi lądu.
Pożywienie
Owady, żaby, jaszczurki, jaja ptaków, owoce i zielone części roślin. W niewoli pije mleko.
Zachowanie
Ssak ten jest samotnikiem żyjącym w obranym przez siebie rewirze. Do oznaczania niewielkiego terytorium używa moczu. Jeżeli zwierzęta spotkają się, często dochodzi między nimi do walki. Prowadzi nocny tryb życia. Duże oczy są znakomitym przystosowaniem do życia w ciemnościach. Lori prawie całe życie spędza w koronach drzew. Czasem schodzi na ziemię poruszając się na czterech łapach. Dzień przesypia w dziupli lub wśród gęstych liści. Aby zdobyć pożywienie podkrada się bardzo cicho i błyskawicznie chwyta ofiarę, co umożliwia mu głównie doskonały słuch.
Wrogowie naturalni
Pantera mglista, lamparcik marmurkowy, duże węże.
Rozmnażanie
Ruja samic ma miejsce w kwietniu i maju, a także w październiku i listopadzie. Po odnalezieniu partnerki przez samca, rozpoczynają się zaloty. Ciąża trwa 166–169 dni, poród odbywa się, podczas gdy inne osobniki gatunku śpią. Zazwyczaj rodzi się jeden osobnik. Pierwsze tygodnie życia młode spędza chwytając się brzucha matki. Po skończeniu 2–3 miesięcy młode usamodzielnia się, odżywiając się mlekiem matki, które jest jego pokarmem do ok. 7. miesiąca życia, czasem dokarmiają je inne samice.
Długość życia
Jeżeli lori nie padnie ofiarą drapieżników, żyje 12–15 lat.

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[15]. Z powodu prowadzonego przez ten gatunek trybu życia, w wielu wioskach uważa się go za złego ducha i bywa z tego powodu tępiony. Lori wysmukły został objęty ochroną całkowitą, jednak kłusownicy wyłapują je i sprzedają na targach i bazarach. Niektóre części ciała uważane są w medycynie wschodniej za afrodyzjaki. Liczba lori zmniejsza się również z powodu wycinania lasów.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Niepoprawna późniejsza pisownia Loris ceylonicus G. Fischer, 1804.
  2. Niepoprawna późniejsza pisownia Nycticebus ceylonicus Desmarest, 1821.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Loris tardigradus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 29. (łac.).
  3. E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 211. (niem.).
  4. P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 169. (łac.).
  5. É. Geoffroy Saint-Hilaire. Mémoire sur les rapports naturels des Makis Lemur. „Magasin Encyclopédique”. 1, s. 48, 1796. (fr.). 
  6. J. Fischer von Waldheim: Anatomie der Maki. Frankfurt am Main: Andreäische Buchhandlung, 1804, s. 28. (niem.).
  7. G.A. Goldfuss: Vergleichende Naturbeschreibung der Säugethiere. Erlangen: altherschen Kunst- und Buchhandlung, 1809, s. 84. (niem.).
  8. A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 103, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
  9. R.-P. Lesson: Histoire naturelle générale et particulière des mammifères et des oiseaux découverts depuis le mort de Buffon. Oiseaux et mammifères. W: Complement des oeuvres de Buffon, ou histoire naturelle des animaux rares découverts par les naturalistes et les voyageurs depuis la mort de Buffon. T. 5. Paris: Roret, 1836, s. 27. (fr.).
  10. R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 243. (fr.).
  11. Lydekker 1904 ↓, s. 345.
  12. Lydekker 1904 ↓, s. 346.
  13. W.Ch.O. Hill. The slender loris of the Horton Plains, Ceylon. Loris tardigradus nycticeboides, subsp. nov. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 43 (1), s. 73, 1942. (ang.). 
  14. S.N. Gamage, C.P. Groves, F.M. Marikar, C.S. Turner, K.U. Padmalal & S.W. Kotagama. The taxonomy, distribution, and conservation status of the slender loris (Primates, Lorisidae: Loris) in Sri Lanka. „Primate Conservation”. 31 (1), s. 99, 2017. (ang.). 
  15. a b S.N. Gamage, K.A.I. Nekaris & R. Rudran, Loris tardigradus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-30] (ang.).
  16. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 34. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  17. Encyklopedia Gutenberga hasło „Leniuch ospały”. [dostęp 2013-02-19].
  18. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Loris tardigradus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-30].
  19. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Loris tardigradus (Linnaeus, 1758). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
  20. S.N. Gamage, C.P. Groves, F.M. Marikar, C.S. Turner, K.U. Padmalal & S.W. Kotagama. The taxonomy, distribution, and conservation status of the slender loris (Primates, Lorisidae: Loris) in Sri Lanka. „Primate Conservation”. 31, s. 98–99, 2017. (ang.). 
  21. S. Gamage, F. Marikar, C.P. Groves, C. Turner, K. Padmalal & S. Kotagame. Phylogenetic relationship among slender loris species (Primates, Lorisidae: Loris) in Sri Lanka based on mtDNA CO1 barcoding. „Turkish Journal of Zoology”. 43 (6), s. 609–616, 2019. DOI: 10.3906/zoo-1901-20. (ang.). 
  22. a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 168. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  23. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 384, 1904. (ang.). 
  24. Jaeger 1944 ↓, s. 229.
  25. Jaeger 1944 ↓, s. 99.
  26. K.A.-I. Nekaris: Family Lorisidae (Angwantibos, Pottos and Lorises). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 232–233. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  27. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 107. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]