Lozanna
46°31′N 6°38′E/46,516667 6,633333
 Lozanna | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kanton | |||||
| Okręg | |||||
| SFOS |
5586 | ||||
| Zarządzający |
Grégoire Junod↗ | ||||
| Powierzchnia |
41,37 km² | ||||
| Wysokość |
495 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31 grudnia 2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
021 | ||||
| Kod pocztowy |
1000-1018 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
VD | ||||
| |||||
Położenie na mapie Szwajcarii  | |||||
| 46°31′N 6°38′E/46,516667 6,633333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Lozanna (fr., niem. Lausanne; wł., rm. Losanna; frp. Losena; hist. Lausannen, Losannen) – miasto i gmina (commune) w zachodniej Szwajcarii, siedziba administracyjna kantonu Vaud oraz okręgu (district) Lozanna. Leży nad Jeziorem Genewskim, ok. 64 km na północny wschód od Genewy, ok. 100 km na południe od Berna.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 31 grudnia 2021 miasto liczyło 141 418 mieszkańców, jest czwartym pod względem liczby ludności miastem Szwajcarii. W 2021 roku 41,9% populacji gminy stanowiły osoby urodzone poza Szwajcarią[1]. Najliczniejszą grupę obcokrajowców reprezentują Francuzi (18%), Portugalczycy (17%) oraz Włosi (11%). Połowa gospodarstw domowych jest zamieszkana przez jedną osobę, około 20% stanowią pary z dziećmi. Obszar aglomeracji miasta liczy około 400 000 mieszkańców[2].
W przeciągu 28 lat (od 1990[3]) w Lozannie odnotowano ponad 8% wzrost liczby mieszkańców[a].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jako osada Lousonna otoczona drewnianą palisadą, znana od czasów Cesarstwa Rzymskiego[2][4]. Nazwa miasta ma pochodzenie celtyckie; w II wieku p.n.e. miejscowość była siedzibą Helwetów (starożytnego ludu celtyckiego)[2][4]. Przebiegał tu szlak handlowy z Italii do Galii[4]. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego, Lozanna została przeniesiona na bardziej obronne wzgórza[2].
Znaczenie Lozanny jako ośrodka handlowego rosło[4]. W 1173 rozpoczęto budowlę gotyckiej katedry NMP (Notre-Dame) – jej poświęceniu w 1275 towarzyszyła msza dziękczynna, którą odprawił papież Grzegorz X, a w uroczystości uczestniczył Rudolf Habsburg (w 1938 koncertował tu Ignacy Paderewski)[4]. W latach 1400–1430 wybudowano z cegły i piaskowca zamek Saint-Maire[5]. Pod koniec XVI wieku powstało w Lozannie biskupstwo[4].
W 1536 Lozannę, a później cały obecny kanton Vaud zajęło zbrojnie Berno, które już wcześniej przyjęło reformację protestancką[2].
W 1797 miasto ze swoimi wojskami odwiedził Napoleon Bonaparte[2].
W 1803 utworzono kanton Vaud ze stolicą w Lozannie[2]. Do rozwoju turystyki, przyczyniło się otwarcie linii kolejowej w 1856[6].
W okresie I wojny światowej Lozanna była jednym z ośrodków, wokół których grupowała się polska emigracja polityczna. 15 sierpnia 1917 z inicjatywy przebywającego tu wówczas Romana Dmowskiego został w Lozannie założony Komitet Narodowy Polski.
W latach 1922–1923 obradująca w tym mieście konferencja międzynarodowa opracowała traktat pokojowy po wojnie grecko-tureckiej.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
 |
Katedra NMP (Notre-Dame) z 1173–1275. Jeden z najstarszych gotyckich kościołów Europy Środkowej[7]. |
 |
Zamek Saint-Maire (1400–1430). Zamek był siedzibą dawnego biskupstwa[5]. Od 1803 jest siedzibą władz kantonu Vaud[5]. |
 |
Kościół pw. św. Franciszka (Saint-François) z XIII w. wybudowany przez zakon franciszkanów w stylu architektury gotyckiej około 1270[8]. |
 |
Pałac Ouchy (1888–1893). Wybudowany w stylu neogotyckim, według projektu architekta Francisa Isoza[6]. |
Muzea[edytuj | edytuj kod]
,_07.JPG)
W Lozannie funkcjonuje dwadzieścia muzeów, jest to m.in.: Muzeum Olimpijskie (Musée olympique), Collection de l’Art Brut (dzieła twórców samouków), Kantonalne Muzeum Archeologiczno-Historyczne (Musée cantonal d’archéologie et d’histoire), Kantonalne Muzeum Sztuk Pięknych (Musée cantonal des Beaux-Arts), Photo Elysée (muzeum poświęcone fotografii), Muzeum Geologiczne (Musée cantonal de géologie), Muzeum Historyczne Lozanny (Musée historique Lausanne), Muzeum i Kantonalny Ogród Botaniczny (Musée et jardins botaniques cantonaux) oraz Kantonalne Muzeum Zoologii[9].
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
Transport[edytuj | edytuj kod]
Miasto jest węzłem drogowym i kolejowym, funkcjonuje tu również port lotniczy Lozanna-La Blécherette oraz stacja kolejowa Lausanne. Do 1964 w mieście jeździły tramwaje. Obecnie do środków komunikacji publicznej zalicza się trolejbusy i metro.
Przez teren miasta przebiegają autostrada A9 oraz drogi główne nr 1, nr 9, nr 5, nr 134, nr 138, nr 141, nr 148 i nr 150.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Lozannie swoją siedzibę ma Międzynarodowy Komitet Olimpijski oraz Centrum Studiów Olimpijskich. W mieście rozgrywany jest mityng lekkoatletyczny Athletissima.
Drużyny sportowe[edytuj | edytuj kod]
| Dyscyplina | Nazwa/klub |
|---|---|
| Hokej na lodzie | Lausanne HC |
| Piłka nożna | FC Lausanne-Sport |
| Piłka siatkowa | Lausanne UC |
Obiekty sportowe[edytuj | edytuj kod]
| Obiekt | Przeznaczenie | Zdjęcie |
|---|---|---|
| Stade Olympique de la Pontaise | wielofunkcyjny | 
|
Współpraca[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość partnerska:
Osoby[edytuj | edytuj kod]
urodzone w Lozannie[edytuj | edytuj kod]
- Mirwais Ahmadzaï (1960), muzyk
- Alejo Carpentier (1904), pisarz
- Stéphane Chapuisat (1969), piłkarz
- Benjamin Constant (1767), pisarz
- Jean-François Leuba (1934), prawnik
- Ludovic Magnin (1979), piłkarz
- Marie-Gaïané Mikaelian (1984), tenisistka
- Théophile Alexandre Steinlen (1859), malarz
- Karol Sycylijski (1938), książę Kalabrii
- Roger Verey (1912), wioślarz
- Michał Żółtowski (1915), pisarz[10]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wg danych z 1990 Lozanna liczyła 128 112 mieszkańców.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Bundesamt für Statistik, Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2020 – 2020 | Tabelle, Bundesamt für Statistik, 1 września 2021 [dostęp 2022-05-16] (niem.).
- ↑ a b c d e f g Bureau de la communication-Web, Histoire, Site officiel de la Ville de Lausanne, 15 czerwca 2018 [dostęp 2020-08-23] (fr.).
- ↑ Popularny Atlas Świata, Warszawa-Wrocław: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1995, s. 228.
- ↑ a b c d e f Zenon Kraska, Lozanna. Nad wodą wielką i czystą, wyborcza.pl, 14 lipca 2008 [dostęp 2020-08-22].
- ↑ a b c Bureau de la communication-Web, Château Saint-Maire, Site officiel de la Ville de Lausanne, 31 stycznia 2018 [dostęp 2020-08-26] (fr.).
- ↑ a b Bureau de la communication-Web, Château d'Ouchy, Site officiel de la Ville de Lausanne, 31 stycznia 2018 [dostęp 2020-08-26] (fr.).
- ↑ Bureau de la communication-Web, Cathédrale de Lausanne, Site officiel de la Ville de Lausanne, 31 stycznia 2018 [dostęp 2020-08-26] (fr.).
- ↑ Bureau de la communication-Web, Église Saint-François, Site officiel de la Ville de Lausanne, 31 stycznia 2018 [dostęp 2020-08-26] (fr.).
- ↑ Bureau de la communication-Web, Musées, Site officiel de la Ville de Lausanne, 26 września 2017 [dostęp 2020-08-29] (fr.).
- ↑ Michał Żółtowski z Lasek – wzór do naśladowania – Związek Rodu Żółtowskich [dostęp 2022-11-23] (pol.).
- Siedziba kantonu: Lozanna (Lausanne)
| Okręgi (District) |
|---|
|
