Lublin Główny
51°13′53″N 22°34′06″E/51,231389 22,568333 nr rej. 81 WEZ Lublin 1974
| |
.jpg) Lublin Główny, widok z tarasu dworca autobusowego (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja |
dzielnice Za Cukrownią i Dziesiąta |
| Zarządca | |
| Data otwarcia |
1877 (modernizacja 1996–2004 oraz 2018-2021) |
| Poprzednie nazwy |
Люблин (1877–1916) |
| Rodzaj |
stacja |
| Liczba pasażerów (2021) |
1,825 mln rocznie |
| Dane techniczne | |
| Liczba peronów |
5 |
| Liczba krawędzi peronowych |
7 |
| Kasy |
|
| Linie kolejowe | |
Schemat Lubelskiego Węzła Kolejowego
| |
Położenie na mapie Lublina  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
| 51°13′53″N 22°34′06″E/51,231389 22,568333
| |
Lublin Główny im. Lubelskiego Lipca 1980 – najważniejsza stacja kolejowa na terenie Lublina. Według klasyfikacji PKP ma najwyższą kategorię Premium. Została wybudowana w latach 70. XIX wieku w ramach budowy Kolei Nadwiślańskiej. Stanowi węzeł kolejowy łączący linie do Dorohuska, Przeworska, Terespola i Warszawy[1]. W Lublinie mieszczą się następujące sekcje: Przewozy Regionalne, PKP Intercity i PKP Cargo.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Stacja znajduje się na południe od Starego Miasta, przy placu Dworcowym, na granicy dzielnic Za Cukrownią i Dziesiąta.
Przed dworcem znajdują się postój taksówek oraz Dworzec metropolitalny, który jest centralnym dworcem aglomeracji lubelskiej, łączącym ze sobą różne formy transportu publicznego.[2] W sąsiedztwie dworca ma swoją siedzibę Lubelski Zakład Przewozów Regionalnych, a także Urząd Pocztowy Lublin 2.
Historia
[edytuj | edytuj kod]_-_Micha%C5%82_Denar.jpg)
XIX wiek
[edytuj | edytuj kod]Lubelski dworzec główny mieści się w zabytkowym budynku wzniesionym w 1877 w ramach budowy Kolei Nadwiślańskiej łączącej Warszawę z Kowlem. Zanim jednak poprowadzono tory przez Lublin, należało uzgodnić przyszłą lokalizację dworca, a spory o to, gdzie ma się on znajdować, trwały ponad 10 lat. Pierwotnie proponowano budowę na północ od Lublina, od strony Lubartowa, w okolicach ówczesnych wsi Ponikwoda i Tatary. W 1863 inżynier gubernialny Feliks Bieczyński przedstawił argumenty za ulokowaniem stacji na południe od miasta, na gruntach Bronowic[3]. Ostatecznie zwyciężyła druga koncepcja i przystąpiono do budowy na przedmieściu Piaski[4].
Budowę rozpoczęto 10 sierpnia 1875[5]. Dworzec zaprojektował Witold Lanci, budowniczy Towarzystwa Kolei Nadwiślańskiej[6]. Kolej budowali robotnicy z guberni kałuskiej[5]. W marcu 1877 do dworca były już doprowadzone wszystkie tory, wybudowano także niezbędne mosty i przejazdy. Wkrótce rozpoczęły się testy, a pierwsze próbne pociągi zaczęły przyjeżdżać do miasta. Dworzec został otwarty 30 sierpnia 1877[7]. Lokalna prasa podkreślała wagę tego wydarzenia. Rzeczywiście, wpięcie Lublina do siatki kolejowej przyśpieszyło rozwój gospodarczy i urbanistyczny Lublina[5]. Krytykowano jednak rozmiary budynku dworca – według „Gazety Lubelskiej” był on zbyt mały[4].
Podróż do Warszawy według ówczesnego rozkładu jazdy trwała 7 godzin. Pociąg osobowy jechał z prędkością 35 wiorst na godzinę (37,3 km/h). Pociągami można było podróżować w trzech klasach: za trzecią, najtańszą klasę, jadąc do Warszawy trzeba było zapłacić 2 ruble i 4 kopiejki, a za klasę pierwszą płacono 4 ruble i 89 kopiejek. Odjazd pociągu ogłaszany był trzema dzwonkami[4].
W latach 1893–1894 przeprowadzono pierwszą rozbudowę dworca. Dobudowano skrzydło zachodnie, powiększając budynek o ok. 100 m². Przed budynkiem, w miejscu nasadzeń i trawników, utworzono wtedy brukowany plac[5]. 28 marca 1898 otwarto linię kolejową przez Łuków do Brześcia. Przebudowano także most na Bystrzycy, dzięki czemu prędkość pociągów wzrosła do 45 wiorst na godzinę[4].
XX wiek
[edytuj | edytuj kod]Budynek dworca przeszedł przebudowę w latach 1924–1925, zgodnie z eklektycznym projektem arch. Jerzego Müllera[4] (inż. Romualda Millera[5]). Dalsze modernizacje miały miejsce w latach 1967 oraz 1984–1986[8]. W 1974 wpisano go do rejestru zabytków[6].
Od 16 do 19 lipca 1980 lubelscy kolejarze uczestniczyli w strajkach nazwanych Lubelskim Lipcem 1980[6]. Wydarzenia te upamiętnia „Krzyż kolejarskiej niedoli” stojący obok lokomotywowni, skonstruowany z białych szyn[8].
-
Pocztówka sprzed 1942 roku -
Rozkład jazdy z 1936
_(cropped).jpg)
XXI wiek
[edytuj | edytuj kod]W 2004 otwarto odnowiony i zmodernizowany gmach dworca, z nowo wybudowaną częścią wschodnią.
Od 2018 stacja przechodzi jeden z największych remontów w swojej historii[9]. Zmodernizowano wiadukt kolejowy nad ulicą Kunickiego. Przejście podziemne zostało przebudowane i przedłużone do skweru przy ulicy Kunickiego. Wszystkie perony przechodzą remont. Peron pierwszy jest przedłużany w kierunku Chełma, powstają przy nim nowe krawędzie peronowe, skąd będą odjeżdżać pociągi na lotnisko i do Lubartowa. Tereny przydworcowe zostały zagospodarowane i przeszły rewitalizację. Prace zostały zakończone w 2021 r. Stacja nie posiada wyświetlaczy peronowych SDIP, które według informacji dostarczonych przez PKP PLK S.A. mają zostać założone w 2023 r. Spółka jest w trakcie przygotowywania dokumentów przetargowych[10].
26 kwietnia 2019 Rada Miasta Lublin, na wniosek PKP PLK i Ministra Infrastruktury, opowiedziała się w głosowaniu za zmianą nazwy stacji na „Lublin Główny”[11][12]. Nowa nazwa obowiązuje od 15 grudnia 2019[13]. 16 lipca 2023 nadano dworcowi imię Lubelskiego Lipca 1980, na pamiątkę udziału lubelskich kolejarzy w strajkach w lipcu 1980 roku. Data nadania imienia nie była przypadkowa – była to 43. rocznica rozpoczęcia protestów[14]. Lublin Główny został 13. dworcem w Polsce mającym swojego patrona[15].
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]Dworzec
[edytuj | edytuj kod]_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
Budynek dworca i perony znajdują się w pobliżu wschodniego końca terenu stacyjnego, przy placu Dworcowym, na granicy dzielnic administracyjnych Za Cukrownią i Dziesiąta[16]. Główna hala dworca mieści okienka kasowe, posterunek SOK, przechowalnię bagażu, punkty gastronomiczne i kiosk. W przejściu łączącym nową część z główną halą umieszczono poczekalnię. Po remoncie zlikwidowano antresolę mieszczącą punkty usługowe. Piętro istnieje natomiast w nowo wybudowanej części. Z hali istnieje bezpośrednie przejście na peron 1. Przejście podziemne łączy front dworca z peronami i ul. Kunickiego[1]. Budynek dworca znajduje się na liście Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków[17][18].
Perony
[edytuj | edytuj kod]_Lichen99.jpg)
Na stacji jest pięć peronów, przy czym peron 1 przylega bezpośrednio do budynku dworca, 2 i 3 są wyspowe, a perony 1b i 1a obsługują ślepe tory zakończone kozłami oporowymi[19]:
- peron 1 (tor 52) – przylegający tor przelotowy obsługuje ruch ze wschodu (Chełm/Zamość/Kijów) w kierunku Warszawy oraz pociągi wyjeżdżające z Lublina; głównie obsługuje długie składy dalekobieżne[20]
- peron 1a (tor 82) – peron z przylegającym torem oporowym; stanowi on zachodnią część peronu 1, do którego przylega, służy do wyprawiania pociągów pasażerskich w kierunku Dęblina i Warszawy[20]
- peron 1b (tor 54) – peron przylegający do peronu pierwszego od strony wschodniej, z torem oporowym utworzonym na bazie nieużywanej bocznicy pocztowej; obsługuje on głównie ruch pociągów osobowych w kierunku Portu Lotniczego (przystanek Lublin Airport), Chełma, Lubartowa, Parczewa i Zamościa[20], w przyszłości także dalej na północ województwa
- peron 2 – obsługuje głównie ruch dalekobieżny, przede wszystkim pociągi w kierunku wschodnim, oraz dłuższe składy wyjeżdżające z Lublina, jak i pociągi w kierunku Portu Lotniczego Lublin
- peron 3, o skróconej długości; oba tory przy peronie służą krótszym składom, głównie regionalnym pociągom do Dęblina, Stalowej Woli, Rzeszowa i Chełma oraz na lotnisko, w przeszłości także – Łukowa; jest również wykorzystywany do obsługi krótszych składów dalekobieżnych, głównie kończących bieg
- peron 4 (rozebrany) – wybudowano również tymczasowy peron 4 (tor 113). Został zamknięty wraz ze zmianą rozkładu jazdy w grudniu 2020 roku, a następnie rozebrany[21]
Pozostała infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]Na stacji w Lublinie działa lokomotywownia (dawniej: parowozownia) ze sprawną obrotnicą, istnieje także spora liczba torów postojowych dla składów pasażerskich i EZT (grupa postojowa). Stacja Lublin Główny jest wyposażona w semafory świetlne, obsługiwana zaś przez nastawnie LbA (najbardziej na zachód; grupa postojowa), LbB i LbC (po wschodniej stronie stacji). Od strony wschodniej stacji powstała nastawnia Lokalnego Centrum Sterowania (LCS) w Lublinie. Obsługiwać ma ona wszystkie grupy stacji Lublin Główny, oraz stacje Lublin Północny, Motycz, Sadurki i Nałęczów[22].
Na terenie stacji znajdują się dwa (niesprawne) żurawie wodne wykorzystywane niegdyś do naboru wody przez parowozy. Regularny ruch parowozowy został zawieszony na terenie stacji Lublin Główny w 1988[23]. W Lublinie stacjonowały głównie Pt47, Ty2 i Ol49.
W bezpośrednim sąsiedztwie dworca powstaje nowy dworzec autobusowy, który wraz ze stacją Lublin Główny będzie częścią Zintegrowanego Intermodalnego Dworca Metropolitalnego w Lublinie – centrum komunikacyjnego obejmującego transport kolejowy i autobusowy. Umożliwi to podróżnym łatwe przesiadki między dwoma środkami transportu[24][25].
Ruch pociągów
[edytuj | edytuj kod]
Ruch towarowy w Lublinie jest obsługiwany głównie przez stację Lublin Tatary, stąd dla stacji Lublin Główny ma on mniejsze znaczenie.
Na stacji zatrzymują się/kończą i rozpoczynają bieg pociągi osobowe w kategorii Regio (R), oraz dalekobieżne (ekspresowe[26] i pospieszne) pod markami InterCity (IC) i Twoje Linie Kolejowe (TLK).
Ze stacji Lublin Główny biegną linie kolejowe w kierunkach:
- Warszawa Wschodnia przez Nałęczów, Puławy Miasto i Dęblin. W Dęblinie odgałęzienie w kierunku stacji Radom Główny, Skarżysko-Kamienna, Kielce przez Pionki,
- Przeworsk przez Lublin Zemborzyce, Niedrzwicę, Wilkołaz, Kraśnik, Rzeczycę, Zaklików, Stalową Wolę Rozwadów i Leżajsk
- przejście graniczne Dorohusk (i dalej Jahodyn, Kyiv-Pasazhyrskyi) przez Lublin Północny, Świdnik, Rejowiec, Chełm
- w Jaszczowie rozgałęzienie na Zawadów i Puchaczów (linia do LW Bogdanka)
- w Rejowcu odgałęzienie do Zawady, skąd biegnie w kierunkach na:
- Zamość i Hrubieszów
- do przejścia granicznego w Hrebennem przez Zawadę, Szczebrzeszyn, Zwierzyniec (w Zwierzyńcu, Szczebrzeszynie i Zawadzie linia styczna z LHS), Susiec i Bełżec (łączy się z linią kolejową Munina – Hrebenne)
- w Chełmie odgałęzienie na Włodawę
- Świdnik przez stację towarową Lublin-Tatary
- Łuków przez Lubartów, Parczew, Radzyń Podlaski – ruch pociągów osobowych został przywrócono do Łukowa w liczbie jednego połączenia wraz ze zmianą rozkładu 10 grudnia 2023 roku. Do Łukowa dojazd zapewniają też pociągi pospieszne Lublin – Warszawa (w Łukowie łączy się z linią z Warszawy do Terespola).
Ruch pasażerski
[edytuj | edytuj kod]| Rok | Wymiana roczna |
Wymiana pasażerska na dobę |
Miejsce w Polsce |
|---|---|---|---|
| 2017[27] | 2 263 000 | 6200 | 38. |
| 2018[28] | 1 861 500 | 5100 | 51. |
| 2019[27] | 1 898 000 | 5200 | 68. |
| 2020[27] | 1 281 000 | 3500 | 65. |
| 2021[27] | 1 825 000 | 5000 | 54. |
| 2022[29] | 3 175 500 | 8700 | 33. |
| 2023[30] | 3 686 500 | 10 100 | 30. |
| 2024[31] | 4 197 500 | 11 500 | 28. |
Pomniki i tablice pamiątkowe
[edytuj | edytuj kod]Lubelskie maszyny zachowane jako pomniki
[edytuj | edytuj kod]_Lichen99.jpg)
- Pt47-157 na grupie postojowej stacji Lublin Główny, przy hali Polregio (odstawiony w 1983) z mini-muzeum poświęconym historii lokomotywowni Lublin
- Pt47-13 lokomotywownia PKP Cargo w Krakowie Płaszowie
- Pt47-93 ekspozycja Skansenu Taboru Kolejowego Zduńska Wola Karsznice, ul. Kolejowa 6
- Pt47-104 Muzeum Kolejnictwa w Warszawie
- Pt47-152 ekspozycja Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce
- Ty2-949 ekspozycja Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku, Jaworzyna Śląska, ul. Towarowa 4
- Ol49-8 pomnik przy stacji kolejowej w Przeworsku
Tablice pamiątkowe
[edytuj | edytuj kod]-
Z okazji 1. rocznicy przejęcia kontroli nad koleją przez kolejarzy lubelskich (z 1919) -
Z okazji 1. rocznicy zorganizowania pierwszej DOKP w powojennej Polsce (z 1945) -
Upamiętniająca kolejarzy węzła lubelskiego będących ofiarami walki z hitlerowcami (z 1966) -
Z okazji 10. rocznicy Lubelskiego Lipca 80. (z 1990) -
Upamiętniająca pomoc kolejarzy lubelskich dla dzieci Zamojszczyzny (z 1995)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Autor: Przednia Platforma Tramwaju, Stacje kolejowe Polski - Lublin [online] [dostęp 2021-01-20].
- ↑ O dworcu – Witamy na stronie Dworca Lublin [online], dworzeclublin.pl [dostęp 2025-07-24].
- ↑ Lublin - Dworzec PKP Lublin Główny - stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2021-01-20].
- ↑ a b c d e Kolej żelazna w Lublinie do II wojny światowej - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2020-12-29] (pol.).
- ↑ a b c d e Dworzec kolejowy w Lublinie - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2020-12-29] (pol.).
- ↑ a b c Dworzec kolejowy w Lublinie - Lublin Fotografia - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2020-12-29] (pol.).
- ↑ EliS: Kolej żelazna w Lublinie. [w:] Magiczny Lublin [on-line]. www.magiczny-lublin.pl, 2007-08-29. [dostęp 2007-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-07)]. (pol.).
- ↑ a b Kolej i dworzec PKP [online], encyklopedialublina.pl [dostęp 2020-12-30].
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2021-01-20] (pol.).
- ↑ Dominik Smaga, Lubelski dworzec dostanie wyświetlacze [online], Dziennik Wschodni, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-08] (pol.).
- ↑ Dworzec kolejowy Lublin zmieni nazwę. Radni poparli projekt. wlubelskim.pl, 2019-04-26. [dostęp 2019-04-26]. (pol.).
- ↑ Stacja kolejowa Lublin zmieni nazwę. dziennikwschodni.pl, 2019-04-22. [dostęp 2019-04-26]. (pol.).
- ↑ Dominik Smaga, Stacja Lublin zmienia nazwę od niedzieli. A pociągi do Warszawy wracają na trasę przez Puławy [online], Dziennik Wschodni, 11 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-15] (pol.).
- ↑ Tomasz Kowalewicz, Dworzec Główny PKP nosi od dziś imię Lubelskiego Lipca 1980. "Chyba nikt nie ma wątpliwości, że musiał otrzymać taką nazwę" [online], lublin.wyborcza.pl, 16 lipca 2023 [dostęp 2023-07-25].
- ↑ Strajk Lubelskich Kolejarzy 1980 roku upamiętniony na dworcu Lublin Główny [online], pkp.pl, 16 lipca 2023 [dostęp 2023-07-25].
- ↑ Dworzec PKP / lublin.eu - oficjalny portal miasta Lublin [online], www.lublin.eu [dostęp 2021-01-20].
- ↑ Wykaz Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków - Miasto na prawach powiatu Lublin [online] [dostęp 2022-08-14].
- ↑ https://wkz.lublin.pl/wp-content/uploads/2022/06/WYKAZ-WEZ-MIASTO-LUBLIN-na-prawach-POWIATU.pdf
- ↑ Mapa dworca Lublin Główny [online] [dostęp 2022-08-14].
- ↑ a b c Plakatowy rozkład jazdy - Wybór stacji - Portal Pasażera - PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. [online], portalpasazera.pl [dostęp 2022-08-07] (pol.).
- ↑ Dominik Smaga: Stacja Lublin Główny. Otwarto kolejny peron, ale to wciąż plac budowy. Dziennik Wschodni, 2020-12-14. [dostęp 2021-07-08].
- ↑ Lokalne Centra Sterowania w Polsce – Semaforek [online], semaforek.kolej.org.pl [dostęp 2022-08-07].
- ↑ Kurier Lubelski, R.32 nr 126 (29 czerwca 1988). [dostęp 2020-12-26].
- ↑ Dworzec Metropolitalny w Lublinie [online] [dostęp 2022-08-14].
- ↑ Artur Jurkowski, Dworzec metropolitalny w Lublinie dostał już prawie wszystkie korony. To największa od lat inwestycja w mieście., [w:] Lublin Nasze Miasto [online], 7 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-14].
- ↑ Kategorie służbowe EIJ oraz EIE
- ↑ a b c d Urząd Transportu Kolejowego, Przewozy pasażerskie [online], Portal statystyczny UTK [dostęp 2023-02-20] (pol.).
- ↑ Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2020-01-30].
- ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].
- ↑ Przewozy pasażerskie [online], dane.utk.gov.pl [dostęp 2025-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2024-11-01].
- ↑ Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2024 [online].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mapa programu Rail Map v2.1 (mapa polskiej sieci kolejowej)
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Lublin w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – atlaskolejowy.net
| Lublin Główny | ||
| Linia 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk (174,973 km) | ||
  odległość: 4,636 km
|
|
odległość: 2,447 km
|
| Linia 67 Lublin Główny – Świdnik (0,51 km) | ||
|
|
odległość: 2,99 km
| |
| Linia 68 Lublin Główny – Przeworsk (0 km) | ||
|
|
odległość: 8,732 km
| |
