51°00′42″N 15°30′35″E/51,011667 15,509722Lubomierz
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
.JPG) Panorama miasta (widok od strony północnej) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
XII w.[1] | ||||
| Prawa miejskie |
1291[1] | ||||
| Burmistrz |
Marek Chrabąszcz | ||||
| Powierzchnia |
8,05[2] km² | ||||
| Wysokość |
360[3] m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 75 | ||||
| Kod pocztowy |
59-623 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
DLW | ||||
Położenie na mapie gminy Lubomierz  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego  | |||||
| 51°00′42″N 15°30′35″E/51,011667 15,509722
| |||||
| TERC (TERYT) |
0212024 | ||||
| SIMC |
0936210 | ||||
Urząd miejski pl. Wolności 159-623 Lubomierz | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Lubomierz (niem. Liebenthal) – miasto w Polsce położone w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Lubomierz. Jest to jedno z najmniejszych i najstarszych miast w województwie dolnośląskim, z zachowanym średniowiecznym układem urbanistycznym. Prawa miejskie posiada od 1291. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 roku w mieście mieszkały 2004 osoby[4]. Lubomierz znany jest przede wszystkim z miasteczkowych scen filmu Sami swoi oraz organizowanego w mieście Festiwalu Filmów Komediowych.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto jest położone na Pogórzu Izerskim, w mikroregionie Obniżenie Lubomierza, nad rzeką Lubomierką, będącą dopływem Oldzy[5].
Historycznie miasto leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego. Obecnie miasto położone jest w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie miejsko-wiejskiej Lubomierz[6][7].
Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 8,05 km²[8].
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
Lubomierz znajduje się terenie Pogórza Izerskiego, stanowiącego część Pogórza Zachodniosudeckiego. Obszar miasta charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem wysokości względnej, szczególnie w środkowej i południowej części miasta (Wzniesienia Radoniowskie). W południowej części Lubomierza wzniesienia dochodzą do 390 m n.p.m. Obszar miasta obniża się w kierunku północnym – najniżej położony punkt miasta znajduje się w dolinie Oldzy, w pobliżu dawnej stacji kolejowej Lubomierz, który wynosi ok. 340 m n.p.m.[3]
Lubomierz leży na granitoidach wczesnowaryscyjskich, przykrytymi w zachodniej części miasta przez piaski i żwiry sandrowe, a we wschodniej przez gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe[9].
Klimat Lubomierza charakteryzuje się wpływem gór średnich (Sudetów) i leży w sudeckim regionie klimatycznym[10]. Średnie wartości poszczególnych elementów pogody z wielolecia 1971-2000 wyglądają następująco[11]:
| Rodzaj | Okres | Wartość |
|---|---|---|
| Temperatura powietrza | lato | 14 °C |
| zima | -1 °C | |
| rok | 6 °C | |
| Suma opadów | lato | 250 mm |
| zima | 175 mm | |
| rok | 650 mm | |
| Usłonecznienie | rok | 1500 h |
Większość obszaru Lubomierza leży w zlewni rzeki Lubomierki, która jest dopływem Oldzy, będąca prawym dopływem Kwisy. Rzeka Oldza przepływa przez miasto w niewielkim fragmencie w północnej części miasta. Ogółem sieć hydrograficzna w mieście ma odpływ ukierunkowany w kierunku północnym, co jest spowodowane nachyleniem stoków. Poza tym znajduje się tu około 5 akwenów[12].
Na terenie miasta nie ma żadnego obszaru prawnie chronionego. Południowa część miasta obejmuje zwarty kompleks leśny, zarządzana przez Nadleśnictwo Lwówek Śląski[13][14].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
W roku 1946 zamieszkiwało w Lubomierzu 484 Polaków, wśród których było 146 przesiedleńców z Polski centralnej[15].
Pod względem ludnościowym Lubomierz w 2008 był najmniejszym miastem w województwie dolnośląskim oraz 838. miastem w Polsce (na 892 miasta – stan z 2008). Liczba ludności wynosiła wtedy 1809 mieszkańców[16].
Od XIX w. liczba ludności miasta pozostawała w miarę stabilna, z niewielkimi wahaniami. Liczba ta wzrastała do początku XX w., a potem do końca XX w. ubywało mieszkańców. Na początku XXI w. liczba ludności ulegała dalszym wahaniom. Zmiana liczby mieszkańców miasta w okresie 1845-2013 przedstawia się następująco[17]:
Według danych za 2009 w strukturze ludności istnieje równowaga kobiet i mężczyzn (współczynnik feminizacji wynosi 100,0) i ta wartość jest mniejsza niż dla całego województwa dolnośląskiego, gdzie w 2010 współczynnik feminizacji wynosił 109 kobiet na 100 mężczyzn[18]. Dokładne dane przedstawia poniższa tabela.
| struktura ludności dane na 2009[19] | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 2041 | 100 | 1020 | 50,0 | 1021 | 50,0 |
| gęstość zaludnienia | 253,5 os./km² | |||||
W strukturze wykształcenia przeważają osoby z wykształceniem średnim (w tym policealnym), a także podstawowym. Dokładne dane przedstawia poniższa tabela.
| wykształcenie dane za 2002[19] | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| brak | podstawowe | zawodowe | średnie | wyższe | ||
| ogółem | 60 | 461 | 377 | 462 | 127 | |
| kobiet | 38 | 244 | 140 | 246 | 79 | |
| mężczyzn | 22 | 217 | 237 | 216 | 48 | |
Piramida wieku mieszkańców Lubomierza w 2014 roku[20].
Historia[edytuj | edytuj kod]
_(cropped).jpg)
Początki powstania miasta wiążą się z usytuowaniem osady w XII w. na szlaku handlowym łączącym Zgorzelec z Pragą, jej pozostałością jest charakterystyczny układ przestrzenny z podłużnym rynkiem. W późniejszym okresie zlokalizowano tu klasztor sióstr benedyktynek, ufundowany przez Juttę z Lubomierza, założycielkę tego zakonu. Lubomierz był własnością benedyktynek w latach 1278 - 1810[21]. Miasto otrzymało prawa miejskie w 1291 od księcia Bolka I Surowego, który nadał mu przywileje rozszerzone w 1308, które zostały potwierdzone w 1408 przez króla czeskiego Wacława II. W 1291 Lubomierz został otoczony mury miejskie, natomiast w 1426 miasto wraz z murami zostało zniszczone przez Husytów.
Wzmożony rozwój od połowy XVI w. miasto uzyskało dzięki eksportowi przędzy lnianej do Hamburga, a także organizowaniu tu targów, gdzie handlowano m.in. gołębiami. Miasto później podupadło z powodu konkurencji w większych, sąsiednich miastach, wojny trzydziestoletniej, wielkiego pożaru w 1802 i sekularyzacji klasztoru w 1810[22]. 15 października 1885 oddano do użytku linię kolejową z Gryfowa Śląskiego do Lwówka Śląskiego, a wraz z nią stację w mieście, która nie poprawiła słabej sytuacji miasta[21][23].
Lubomierz w 1945 został włączony do Polski. Miasto nie uległo zniszczeniu podczas II wojny światowej. Zachowało też średniowieczny układ urbanistyczny[1].
Z Lubomierza wywodziło się wielu pionierów polskiego drukarstwa działających w XVI w. w Krakowie, jak Hieronim Wietor oraz rodziny Szarffenbergów i Siebeneycherów, a także śląska linia Szarffenbergów[24]. W samym Lubomierzu ówcześnie jednak nie odnotowano warsztatów drukarskich[24].
Toponimia[edytuj | edytuj kod]
W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Libenthalium[26]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje dwie nazwy niemieckie miejscowości Liebenthal oraz starszą Loewenthal, a także łacińską Leovallensis[27]. W 1750 nazwa Liebenthal wymieniona jest przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym w języku polskim dla mieszkańców Śląska[28]. Po II wojnie światowej do 1947 używano tłumaczonej wprost niemieckiej nazwy miasta - Miłosna. Dopiero potem wprowadzono nazwę teraźniejszą Lubomierz.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Plac Wolności (Rynek)[edytuj | edytuj kod]
Plac Wolności stanowił przez wiele lat główną ulicę i plac targowy, a także centralną część miasta. Pierwotnie wokół placu w strukturze zabudowy dominowała zabudowa drewniana. Po kolejnych pożarach, w XVI w. wybudowano nową, murowaną zabudowę. Obecnie prawie cała zabudowa wokół placu jest zabytkowa[29]. Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są następujące obiekty położone na Placu Wolności[30]:
- domy, pl. Wolności 3, 4, 5 (d. 81, 82, 83), z pierwszej połowy XIX w.,
- dom, pl. Wolności 7, z końca XIX w.,
- domy, pl. Wolności 8, 9, 10, 11 (d. 73, 74, 75, 76), z XVIII w., początek XIX w.,
- czternaście domów (pierzeja), pl. Wolności 18, 19, 20, 21, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 31 (Dom Piekarza z XVI w.; zachowany tylko w postaci murów zewnętrznych i tablicy erekcyjnej z datą 1584 oraz charakterystycznym godłem zawodu - preclem[31]), 33, 34, 35, z XVI w., początek XIX w.,
- dom, pl. Wolności 37, 38, 39 b, z pocz. XIX w.,
- dom, pl. Wolności 43 (d. 45), z pierwszej połowy XIX w., pocz. XX w.,
- trzynaście domów, pl. Wolności 46, 47, 48, 49, 50, 51, 53, 54, 55, 56, 65, 66 (pierzeja wschodnia), z XVI w., pocz. XIX w.,
- domy, pl. Wolności 63, 65 (d. 67, 69), z pierwszej połowy XIX w., pocz. XX w.,
- dom, pl. Wolności 66 (d. 100), z pocz. XIX w.,
- dom, pl. Wolności 2 (d. 84), z poł. XVI w., z pierwszej połowy XIX w.,
- dom, pl. Wolności 102, z pocz. XIX w.,
Przed ratuszem znajduje się grupa rzeźb upamiętniająca epidemię, jaka spadła na miasto w XVIII w., a po drugiej stronie barokowa fontanna z postacią św. Maternusa z 1717, stojącego z modelem kościoła w lewej ręce, a z metalowym pastorałem w prawej (postać umieszczona jest na wysokiej kolumnie)[31][32].
Ratusz[edytuj | edytuj kod]
Ratusz znajduje się w zachodniej części Placu Wolności (Plac Wolności 1). Pochodzi z 1449, 1689 i 1805. Jest to skromny budynek na planie czworokąta, nakryty dachem z naczółkami, zwieńczony wieżą z miedzianym hełmem. Do ratusza prowadzi wejście zaakcentowane schodami z balustradą. W północnej ścianie ratusza jest wmurowany piaskowcowy pręgierz z 1530[31]. Pierwszy ratusz powstał w związku z nadaniem miastu praw miejskich w 1291. Spłonął on w 1426 przez husytów[33]. Drugi budynek, murowany z podcieniami, zbudowano w 1449. Również uległ zniszczeniu wraz z ogromnym pożarem miasta w 1640. Odbudowa ratusza trwała do 1738. Następną przebudowę ratusza wykonano w latach 1837-1839[32].
Ratusz (od strony południowo-wschodniej)
Kamienice - północna pierzeja
Kamienice - południowa pierzeja
Fontanna z figurą św. Maternusa
Kolumna maryjna
.JPG)
Zespół budynków klasztoru sióstr benedyktynek[edytuj | edytuj kod]
Stanowi on zwarty kompleks budynków z elementami gotyckimi i barokowymi. Na zespół ten składa się:
- kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP i św. Maternusa z XV/XVI w. (wieża), l. 1727-1730,
- klasztor, ob. liceum, z pocz. XVI w, l. 1727-30, XIX w.,
- plebania, z 1689, pocz. XX w.,
- Dom Opatki z łącznikiem, z 1650, z końca XIX w.,
- park, z XVII w., XIX w.
Dawny klasztor Benedyktynek
Kościół pomocniczy pw. Świętego Krzyża[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Jego budowa wiąże się z legendą o cudownym znalezieniu przez córkę burmistrza złotego krzyża, które miało miejsce w 1521. Budynek pochodzi z 1521., a w źródłach pisanych wzmiankowany jest po raz pierwszy w 1666. Przebudowany w XVIII w. i 1805[32].
Mury miejskie[edytuj | edytuj kod]
Zbudowane zostały na polecenie księcia Bolka I. Pierwotnie tworzyły one dwa systemy obrony: jeden bronił klasztoru, a drugi miasta. Zachowały się fragmenty wokół klasztoru (przy ul. 1 Maja), pochodzące z XV-XVI w.
Pozostałe zabytki[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są również[30]:
- zespół cmentarza rzymskokatolickiego przy ul. 1 Maja, na który składa się:
- kościół cmentarny pw. św. Anny z 1669 przebudowany w początkach XVIII w. i 1833 - jest to budynek trzynawowy przysklepiony kolebką z lunetami[29],
- cmentarz z ok. 1628r.[34] ,
- kaplica grobowa z 1825r,
- mur z bramą z pierwszej połowy XIX w.,
- studnia z pierwszej połowy XIX w.;
- kościół ewangelicki ze szkołą i pastorówką z 1852, obecnie dom i galeria, ul. Kościuszki 4;
- dom, ul. Kowalskiego 1 (dawniej pl. Wolności 17), z XVI w., 1700, pocz. XX w.;
- budynek szkolny, ul. Chopina 9, z czwartej ćw. XIX w.;
- most na rzece Olszyniec, z XVI/XVII w., 1831;
- liczne kapliczki, krzyże i figury przydrożne w mieście.
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
Komunikacja drogowa[edytuj | edytuj kod]
Miasto jest położone na uboczu od głównych szlaków komunikacyjnych. Z miasta wybiegają następujące drogi o znaczeniu powiatowym: 2511D w kierunku drogi krajowej nr 30 (Radoniów, zachód); w kierunku drogi wojewódzkiej nr 297 (Pławna Dolna, północ), 2524D w kierunku drogi wojewódzkiej nr 297 (Wojcieszów, wschód); w kierunku drogi wojewódzkiej nr 364 (Ubocze, północny zachód), 2535D w kierunku drogi krajowej nr 30 (Chmieleń, południe)[35].
Na terenie miasta znajduje się 4 przystanki komunikacji autobusowej: Lubomierz, Lubomierz 1 (nż.), Lubomierz Oś. oraz Szkoła. Połączenia obsługują PKS „Tour” Jelenia Góra (linie 200 oraz 207[36][37]) oraz PKS „Voyager” [38].
Komunikacja kolejowa[edytuj | edytuj kod]
W przeszłości w pobliżu miasta przechodziła linia kolejowa nr 284 Legnica - Pobiedna, a także stacja Lubomierz (zlikwidowana w 2013). Pierwszy odcinek linii łączył Lwówek Śląski z Gryfowem Śląskim, który otwarto wraz ze stacją 15 października 1885. W 1983 zawieszono kursowanie połączeń pasażerskich przez Lubomierz, a w 1996 zlikwidowano odcinek linii Lwówek Śląski - Lubomierz[23]. Odcinek Lubomierz - Gryfów Śląski jest nieprzejezdny[39].
Oświata i sport[edytuj | edytuj kod]
W Lubomierzu znajdują się[19][40]:
- Przedszkole Miejskie - położone przy ul. Stogryna 2; według danych na 2012 uczęszczało do niego 117 dzieci;
- Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II - położona przy ul. Kościuszki 5; według danych na 2012 ma 38 pomieszczeń, a uczęszczało do niej 225 dzieci;
- Zespół Szkół w Lubomierzu - położony przy ul. Chopina 9; liczy łącznie ok. 200 uczniów; składa się na niego[41]:
- Gimnazjum im. Hieronima Wietora,
- Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Kamińskiego,
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa,
- Studium Policealne.
W mieście funkcjonuje klub piłki nożnej o nazwie Miejski Ludowy Klub Sportowy Stella Lubomierz, który w sezonie 2013/14 grał w klasie A, grupa Jelenia Góra II. Swoją siedzibę klub ma przy placu Wolności 50, gdzie funkcjonuje Ośrodek Kultury i Sportu w Lubomierzu, a stadion znajduje się przy ul. Sportowej[42].
Kultura[edytuj | edytuj kod]
Lubomierz znany jest przede wszystkim z planu zdjęciowego do filmu Sami swoi[43] nakręconego w 1967. Na tę pamiątkę 13 lipca 1996 otwarto Muzeum Kargula i Pawlaka, a od 1997 odbywa się Ogólnopolski Festiwal Filmów Komediowych. W mieście znajduje się też pomnik Kargula i Pawlaka[21].
W Lubomierzu kręcono również trzecią nowelę filmu Krzyż Walecznych w reż. Kazimierza Kutza, a także kilka scen do serialu Tajemnica twierdzy szyfrów w reż. Bogusława Wołoszańskiego[44].
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Lubomierz (Sala Królestwa ul. Majowa 29a)[45].
Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
Miasta partnerskie[46]:
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Historia Lubomierza. www.lubomierz.pl. [dostęp 2014-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-12)].
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ a b Geoportal. Mapa topograficzna. Skala 1:10 000. [dostęp 2014-01-31]. (pol.).
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-14].
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: PWN, 2002, ISBN 83-01-13897-1.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 2 (A-Ł) Pogórze Izerskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2003, ISBN 83-85773-60-6 (A-Ł), s. 425
- ↑ Góry i Pogórze Izerskie, mapa turystyczna skala 1:100 000, PPWK, Warszawa-Wrocław, 1991
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 lipca 2013, ISSN 1505-5507.
- ↑ Centralna Baza Danych Geologicznych. Geoportal, Państwowy Instytut Geologiczny [dostęp 2014-01-31] (pol.).
- ↑ Klimat w Polsce, www.wiking.edu.pl [dostęp 2014-01-31] (pol.).
- ↑ Klimat, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej [dostęp 2014-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-09] (pol.).
- ↑ Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Geoportal [dostęp 2014-01-31] (pol.).
- ↑ Geoserwis GDOŚ, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [dostęp 2014-01-31] (pol.).
- ↑ Lasy Państwowe. Mapa. [dostęp 2014-01-31]. (pol.).
- ↑ W połowie 1946 roku było w Lubomierzu 146 osadników z Polski centralnej i 388 przesiedleńców zza Buga (AP w Jeleniej Górze, MRNiZM w Lubomierzu, sygn. 16:26). Z końcem roku 1947 mieszkało w Lubomierzu 799 Polaków. w: Niechciane miasta: migracja i tożsamość społeczna, Zdzisaw Mach, TAiWPN Universitas, 1998 str. 87
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2008 roku. Area and population in the territorial profile in 2008, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008, ISSN 1505-5507 [dostęp 2014-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-27] (pol.).
- ↑ Źródła danych:
- ↑ Stan i ruch naturalny ludności w województwie dolnośląskim w 2010 r., [w:] Informacja Sygnalna nr 5 [online], Urząd Statystyczny we Wrocławiu, 2011, s. 1 [dostęp 2014-02-01] (pol.).
- ↑ a b c Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Miejscowości - wszystkie dane dla miejscowości Lubomierz [dostęp 2014-01-31] (pol.).
- ↑ Lubomierz w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b c Lubomierz. Serwis Turystyczny Dolnego Śląska (www.dolnyslask.org). [dostęp 2014-01-30]. (pol.).
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 299-300.
- ↑ a b Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas linii kolejowych Polski 2010. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2010. ISBN 978-83-926946-8-7.
- ↑ a b Ciurlok 2018 ↓, s. 24–25.
- ↑ Pruski dokument z 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750"
- ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 178. ISBN 978-83-910595-2-4.
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chleboski, Władysław Walewski (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V, 1884, s. 221 (pol.).
- ↑ Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750, 1750 (pol.).
- ↑ a b Zabytki Gminy. www.lubomierz.pl. [dostęp 2014-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-12)]. (pol.).
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 116,117 [dostęp 2012-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-29].
- ↑ a b c Atrakcje turystyczne. Lubomierz, www.poland24h.pl [dostęp 2014-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-03] (pol.).
- ↑ a b c Jadwiga Sieniuć, Jacek Szramowiat: Przewodnik po Lubomierzu. www.sami-swoi.com.pl, 2009-06-17. [dostęp 2014-01-31]. (pol.).
- ↑ Lubomierz. dolny-slask.org.pl. [dostęp 2014-01-31]. (pol.).
- ↑ Cmentarz parafii p.w. św. Maternusa B.M., ul. Majowa, Lubomierz, www.cmentarze24.pl [dostęp 2021-09-17] (pol.).
- ↑ OpenStreetMap, OpenStreetMap [dostęp 2021-11-16] (pol.).
- ↑ {{{tytuł}}}, www.pks.jgora.pl [dostęp 2022-08-23] (pol.).
- ↑ {{{tytuł}}}, www.pks.jgora.pl [dostęp 2022-08-23] (pol.).
- ↑ {{{tytuł}}}, www.e-podroznik.pl [dostęp 2022-08-23] (pol.).
- ↑ Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.), Linia Legnica - Zawidów, [w:] Ogólnopolska Baza Kolejowa [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2014-02-01] (pol.).
- ↑ Urząd Gminy i Miasta Lubomierz. Biuletyn Informacji Publicznej. bip.lubomierz.pl. [dostęp 2014-01-31]. (pol.).
- ↑ Zespół Szkół w Lubomierzu. zslubomierz.edupage.org. [dostęp 2014-01-31]. (pol.).
- ↑ Miejski Ludowy Klub Sportowy Stella Lubomierz. 90minut.pl. [dostęp 2014-01-31]. (pol.).
- ↑ Dolny Śląsk. Panorama turystyczna, Warszawa 1978, s. 69-70
- ↑ Jadwiga Sieniuć: Filmowa historia Lubomierza. sami-swoi.com.pl, 2009-06-17. [dostęp 2014-02-01].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
- ↑ Gminy partnerskie. Urząd Gminy i Miasta Lubomierz. [dostęp 2011-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-19)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 2 (A-Ł) Pogórze Izerskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2003, ISBN 83-85773-60-6 (A-Ł), s. 424-439
- Jerzy Ciurlok: O drukarzach, drukarniach i drukach śląskich. Mikołów, Katowice: Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, 2018. ISBN 978-83-952024-1-4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Lubomierz na portalu polska-org.pl
- Oficjalna strona miasta
- Liebenthal (niem.) VI (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 221.
