Lucerna (roślina)

Lucerna
	; Morfologia gatunku typowego – lucerny siewnej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	lucerna
	Nazwa systematyczna
	Medicago L.; Sp. Pl. 778. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Medicago sativa L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Lucerna (Medicago L.) – rodzaj roślin jednorocznych, dwuletnich lub bylin z rodziny bobowatych. Należy tu ok. 90 gatunków^[4]. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach Starego Świata. Niektóre gatunki są cennymi roślinami pastewnymi, które uprawiane są z przeznaczeniem na zielonkę, paszę, susz, siano lub kiszonkę.

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju występują w centralnej i południowo-zachodniej Azji, w Europie i Afryce^[5], największe zróżnicowanie osiągając w rejonie Morza Śródziemnego^[6].

W Polsce jako gatunki rodzime rosną trzy^[7]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

lucerna kolczastostrąkowa Medicago minima (L.) L. ≡ Medicago minima (L.) Bartal.
lucerna nerkowata Medicago lupulina L.
lucerna sierpowata Medicago falcata L.

Jako gatunki zadomowione lub przejściowo dziczejące w Polsce rosną^[7]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

lucerna sztywna Medicago rigidula (L.) All. – efemerofit
lucerna plamista Medicago arabica (L.) Huds. – efemerofit
lucerna błękitna Medicago caerulea Less. ed Ledeb. ≡Medicago lessingii Fisch. & C.A.Mey. ex Kar. – efemerofit
lucerna splątana Medicago intertexta (L.) Mill. – efemerofit
lucerna zmiennokształtna, l. wielokształtna Medicago polymorpha L. – efemerofit
lucerna wczesna Medicago praecox DC. – efemerofit
lucerna siewna Medicago sativa L. – antropofit zadomowiony
lucerna gwieździsta Medicago scutellata (L.) Mill. – efemerofit
lucerna pośrednia, l. piaskowa Medicago × varia Martyn – antropofit zadomowiony

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne lub byliny, rzadko krzewy^[5] (M. arborea osiągająca 2 m wysokości^[8]).
Liście: Złożone z trzech listków z przylistkami przyrośniętymi do ogonka liściowego. Listki ząbkowane, z nerwami sięgającymi końców ząbków^[5].
Kwiaty: Motylkowe, wyrastają z kątów liści w gęstych, wielokwiatowych główkach. Przysadki drobne i szybko odpadające. Działki kielicha w liczbie 5, mniej więcej równej długości. Płatki korony zwykle żółte, rzadziej purpurowe. Żagielek owalny, zwykle odgięty. Skrzydełka i łódeczka z haczykowatymi przydatkami tworzącymi mechanizm gwałtownie otwierający kwiat podczas zapylania. Słupek z jedną, górną zalążnią zawierającą liczne zalążki. 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny^[5].
Owoce: Ścieśnione strąki, skręcone lub proste, na powierzchni siatkowato żyłkowane lub kolczaste. Nasiona drobne, nerkowate, gładkie lub szorstkie^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.^[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Trifolieae^[9].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), rodzaj lucerna (Medicago L.)^[10].

Wykaz gatunków^[4]^[7]^[11]

Medicago arabica (L.) Huds. – lucerna plamista
Medicago arborea L.
Medicago archiducis-nicolai Širj.
Medicago arenicola (Hub.-Mor.) E.Small
Medicago astroites (Fisch. & C.A.Mey.) Trautv.
Medicago biflora (Griseb.) E.Small
Medicago × blancheana Boiss.
Medicago bonarotiana Arcang.
Medicago brachycarpa Fisch. ex M.Bieb.
Medicago × canariensis Benth.
Medicago cancellata M.Bieb.
Medicago carica (Hub.-Mor.) E.Small
Medicago carstiensis Wulfen – lucerna karyncka
Medicago × casellasii P.Monts.
Medicago ciliaris (L.) All.
Medicago constricta Durieu
Medicago coronata (L.) Bartal.
Medicago crassipes (Boiss.) E.Small
Medicago cretacea M.Bieb. – lucerna kreteńska
Medicago daghestanica Rupr. ex Boiss.
Medicago disciformis DC.
Medicago doliata Carmign.
Medicago edgeworthii Širj.
Medicago falcata L. – lucerna sierpowata
Medicago fischeriana (Ser.) Trautv.
Medicago globosa C.Presl
Medicago granadensis Willd.
Medicago halophila (Boiss.) E.Small
Medicago heldreichii E.Small
Medicago heyniana Greuter
Medicago huberi E.Small
Medicago hybrida (Pourr.) Trautv.
Medicago hypogaea E.Small
Medicago intertexta (L.) Mill. – lucerna splątana, l. spleciona
Medicago isthmocarpa (Boiss. & Balansa) E.Small
Medicago laciniata (L.) Mill.
Medicago lanigera C.Winkl. & B.Fedtsch.
Medicago laxispira Heyn
Medicago lessingii Fisch. & C.A.Mey. ex Kar. – lucerna błękitna
Medicago littoralis Rohde ex Loisel.
Medicago lupulina L. – lucerna nerkowata
Medicago makranica Heyn
Medicago marina L.
Medicago medicaginoides (Retz.) E.Small
Medicago minima (L.) Bartal. – lucerna kolczastostrąkowa
Medicago × mixta Sennholz
Medicago monantha (C.A.Mey.) Trautv.
Medicago monspeliaca (L.) Trautv.
Medicago murex Willd.
Medicago muricoleptis Tineo
Medicago noeana Boiss.
Medicago orbicularis (L.) Bartal.
Medicago orthoceras (Kar. & Kir.) Trautv.
Medicago ovalis (Boiss.) Urb.
Medicago pamphylica (Hub.-Mor. & Širj.) E.Small
Medicago papillosa Boiss.
Medicago persica (Boiss.) E.Small
Medicago phrygia (Boiss. & Balansa) E.Small
Medicago pironae Vis.
Medicago platycarpos (L.) Trautv.
Medicago plicata (Boiss.) Širj.
Medicago polyceratia (L.) Sauvages ex Trautv.
Medicago polymorpha L. – lucerna zmiennokształtna, l. wielokształtna
Medicago popovii (Korovin) Širj.
Medicago praecox DC. – lucerna wczesna
Medicago prostrata Jacq.
Medicago radiata L.
Medicago retrorsa (Boiss.) E.Small
Medicago rhodopea Velen.
Medicago rhytidiocarpa (Boiss. & Balansa) E.Small
Medicago rigida (Boiss. & Balansa) E.Small
Medicago rigidula (L.) All. – lucerna sztywna
Medicago rigiduloides E.Small
Medicago rostrata (Boiss. & Balansa) E.Small
Medicago rotata Boiss.
Medicago rugosa Desr.
Medicago rupestris M.Bieb.
Medicago ruthenica (L.) Trautv.
Medicago × sabulensis H.Lév.
Medicago sativa L. – lucerna siewna
Medicago sauvagei Nègre
Medicago saxatilis M.Bieb.
Medicago scutellata (L.) Mill. – lucerna gwieździsta, l. tarczkowata
Medicago secundiflora Durieu
Medicago shepardii Post ex Boiss.
Medicago sinskiae Uljanova
Medicago soleirolii Duby
Medicago sphaerocarpos Bertol.
Medicago suffruticosa Ramond ex DC.
Medicago syriaca E.Small
Medicago tenoreana Ser.
Medicago tetraprostrata J.S.Erikss. & B.E.Pfeil
Medicago tornata (L.) Mill.
Medicago truncatula Gaertn.
Medicago turbinata (L.) All.
Medicago × varia Martyn – lucerna pośrednia, l. piaskowa

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b Medicago. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-06].
↑ ^a ^b ^c ^d Medicago L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-01].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Medicago. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-04].
↑ Medicago Linn.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-04].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ., HalinaH. Piękoś-Mirkowa HalinaH., AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114-115, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 296. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Medicago. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-02)]. (ang.).
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 122. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[ing-3] Medicago. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-06].

[powo-4] Medicago L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-01].

[china-5] Medicago. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-04].

[pakistan-6] Medicago Linn.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-04].

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ., HalinaH. Piękoś-Mirkowa HalinaH., AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114-115, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-8] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 296. ISBN 0-333-73003-8.

[9] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[10] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Medicago. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-02)]. (ang.).

[gawrys-11] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 122. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]