Fenobarbital
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C12H12N2O3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
232,24 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
biały lub prawie biały, krystaliczny proszek, lub bezbarwne kryształy[1], bez zapachu[2][3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Legalność w Polsce | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria B (tabletki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fenobarbital, luminal (łac. Phenobarbitalum) – organiczny związek chemiczny, fenylowo–etylowa pochodna kwasu barbiturowego. Stosowany jako środek o działaniu nasennym i uspokajającym, należy do grupy barbituranów. Wprowadzony do lecznictwa w 1912 roku przez firmę farmaceutyczną Bayer pod nazwą handlową Luminal. Działanie opiera się na interakcji z kompleksem receptora GABA. Fenobarbital, jak i inne barbiturany, powoduje zwiększenie powinowactwa receptora do endogennych ligandów. Wpływa także bezpośrednio na kanał chlorkowy. W ten sposób prowadzi do hiperpolaryzacji błony komórkowej neuronu i tłumi jego aktywność.
Działanie[edytuj | edytuj kod]
Barbiturany modyfikują przewodnictwo Na+, Cl−, Ca2+. Działają niezależnie od GABA przez swoje miejsce rozpoznawcze (receptor GABA-A) bezpośrednio stymulując przepływ anionów Cl−. Ta niezależność daje kwasowi G-amino masłowemu (GABA) prowadzić prawie bez ograniczenia do bardzo głębokiego i długotrwałego hamowania wielu podstawowych funkcji mózgu. Nasilają hamowanie zarówno presynaptyczne, jak i postsynaptyczne. Wiąże się z receptorem GABA–A (nie wiąże się z GABA-C !). Przedłuża okres otwarcia kanału Cl− w receptorze GABA–A (Benzodiazepiny zwiększają częstotliwość otwarcia kanału Cl−).
Wywiera działanie przez wpływ na kompleks receptorowy GABA związany z kanałem dla jonów Cl−, po związaniu z kompleksem receptorowym powoduje nasilenie hamowania GABA-ergicznego w wyniku zwiększonego napływu jonów chlorkowych do wnętrza neuronu. Blokuje zależny od napięcia kanał wapniowy. Prawdopodobnie zaburza równowagę między procesami pobudzania a hamowania neuronów w różnych strukturach mózgu, poprzez nasilenie blokującego wpływu GABA na przekaźnictwo nerwowe (receptory GABA-A). Fenobarbital działa hamująco na neurony układu limbicznego, tworu siatkowatego w mózgu, a także podwzgórza, upośledza przekazywanie bodźców do kory mózgowej z tych struktur. Fenobarbital wzmacnia efekt hamujący neuroprzekaźnika GABA a podany w wysokich dawkach działa jak analog GABA. Jest jednym z modulatorów receptora GABA-A. Redukuje pobudzający wpływ glutaminianów.
Eliminacja: ok. 25% przez nerki w postaci niezmienionej (większy odsetek przy moczu alkalicznym lub przy poliurii), reszta metabolizowana w wątrobie. Poziom leczniczy w osoczu 15–40 mg/l.
Wskazania[edytuj | edytuj kod]
Napady ogniskowe, lek przeciwdrgawkowy drugiego wyboru przy napadach grand mal, najczęściej w kombinacji. Serie wielkich napadów, stan padaczkowy grand mal: lek drugiego wyboru, jeżeli fenytoina, diazepam lub klonazepam nie są skuteczne. Lek nasenny. Powoduje również zmniejszenie poziomu bilirubiny we krwi. Skuteczne jest również podawanie fenobarbitalu w żółtaczce fizjologicznej noworodków ze względu na zdolność indukowania układu metabolizującego bilirubinę niesprzężoną.
Przeciwwskazania[edytuj | edytuj kod]
- choroba wieńcowa
- miastenia
- zatrucie alkoholem lub lekami uspokajającymi
- ostra porfiria wątrobowa
- ciężkie zaburzenia czynności nerek i wątroby
- wstrząs
- stan astmatyczny
- ciąża
- okres karmienia.
Dawkowanie[edytuj | edytuj kod]
- dożylnie 100 mg powoli w ciągu co najmniej 4 min
- perfusor: 600 mg na 50 ml 0,9% NaCl, podawać 0,2–0,4 mg/kg m.c./godz. = 12–24 mg/godz. = 12-24 ml/godz. dla pacjenta 60 kg m.c.
- maksymalna dawka dzienna 600 mg
- domięśniowo maksymalnie 800 mg/d jako okresowa ochrona przed atakami, jeżeli doustne podanie innych leków przeciwpadaczkowych nie jest możliwe (np. z powodu zabiegu).
Objawy niepożądane[edytuj | edytuj kod]
Możliwe działania niepożądane:
- niewydolność serca
- hipotermia po dużych dawkach
- zaparcie.
Przy długotrwałym podawaniu:
- osteopatia (niedobór witaminy K)
- u noworodków matek leczonych fenobarbitalem niedokrwistość megaloblastyczna (niedobór kwasu foliowego)
- polyfibromatosis (przykurcz Dupuytrena, bolesna sztywność barku)
- dysforia
- zaburzenia świadomości
- stany podniecenia
- spowolnienie reakcji
- paradoksalne reakcje
- wysypki
- bóle głowy
- wstrząs
- bradykardia
- zaburzenia wzroku.
Wywołuje nowotwory u myszy i szczurów. Możliwy karcynogen dla człowieka (klasyfikacja IARC: 2B)[6].
Interakcje[edytuj | edytuj kod]
Inne ośrodkowo działające leki i alkohol powodują wzmocnienie działania uspokajającego fenobarbitalu. Równoczesne stosowanie kwasu walproinowego powoduje podwyższenie poziomu fenobarbitalu w osoczu wskutek zwolnionej eliminacji.
Indukcja enzymatyczna -» przyspieszony rozkład hormonów steroidowych (doustne środki antykoncepcyjne, kortykosteroidy), inne leki przeciwpadaczkowe, dikumarol, izoniazyd, chloramfenikol i wiele innych.
Zatrucia ostre[edytuj | edytuj kod]
Przedawkowanie wywołuje głęboki sen, a następnie śpiączkę wraz z niebezpieczeństwem porażenia układu oddechowego. Niekiedy daje się zauważyć tzw. hippus, swoisty objaw fenobarbitalu polegający na nagłym rozszerzeniu, a następnie zwężeniu źrenic. Fenobarbital przyjęty jednorazowo w dawce 1 g może spowodować zgon, dawka śmiertelna wynosi średnio 4 g. Leczenie polega głównie na przyspieszeniu eliminacji leku z organizmu poprzez diurezę z alkalizacją, hemodializę lub hemoperfuzję oraz wspomaganiu krążenia i oddychania (drenaż dróg oddechowych, tlenoterapia).
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przy dużych dawkach fenobarbital ma ujemny wpływ na serce. Zaleca się oznaczanie poziomu fenobarbitalu w osoczu.
Obecnie, jako lek nasenny i uspokajający fenobarbital nie jest zalecany.
Preparaty – Polska[edytuj | edytuj kod]
W Polsce są dostępne następujące preparaty:
- Phenobarbitalum – subst. do receptury aptecznej / Fagron, Amara
- Phenobarbitalum Natrium – subst. do receptury aptecznej / Galenus, Fagron, Amara
- Luminalum Galenus tabl. 100 mg / Galenus
- Luminalum Unia tabl. 100 mg / ZF Unia
- Luminalum Unia tabl. 15 mg / ZF Unia
- Luminalum GSK czopki 15 mg / GlaxoSmithKline Polska
oraz preparaty złożone:
- Bellergot tabl. (luminal: 20 mg oraz dodatkowo winian ergotaminy oraz wyciąg z pokrzyku wilczej jagody) / Herbapol Wrocław
- Milocardin krople doustne 15 g (preparat złożony – 100 g zawiera: sól sodową luminalu 2 g, bromural 2 g, olejek mięty pieprzowej 0,14 g, olejek chmielowy 0,02 g oraz etanol 96% 48 g). Produkowany przez ZF Polpharma (Medana) w latach 1973–2018; wycofany z obrotu[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
- ↑ a b c Farmakopea Polska IV, Ministerstwo Zdrowia, t. 1, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1965, s. 1393, OCLC 603050816.
- ↑ a b c d Fenobarbital. [martwy link] The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2012-08-16]. (ang.).[niewiarygodne źródło?]
- ↑ a b Phenobarbital, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2012-08-16] (ang.).
- ↑ a b Phenobarbital, [w:] DrugBank, University of Alberta, DB01174 (ang.).
- ↑ Fenobarbital w katalogu Sigma-Aldrich.
- ↑ Polpharma kończy produkcję leku Milocardin – Z URZĘDU [online], www.rynekaptek.pl [dostęp 2020-04-25] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- „Leki w medycynie ratunkowej i intensywnej terapii” autorstwa F. Flake’a i B. Lutomsky’ego; Wydanie I polskie pod redakcją Andrzeja Kūblera
- StateMaster – Encyclopedia: Barbiturate. statemaster.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-09)]. (ang.)
- „Farmakologia. Podstawy farmakoterapii” pod redakcją P. Kubikowskiego i W. Kostowskiego- Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich- Warszawa 1985 ISBN 83-200-0873-5.
