Lutung
| Trachypithecus | |||
| Reichenbach, 1862[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – lutung czapeczkowy (T. pileatus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Parvordo | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
lutung | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Semnopithecus pyrrhus Horsfield, 1823 (= Cercopithecus auratus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812) | |||
| Gatunki | |||
| |||
Lutung[2] (Trachypithecus) – rodzaj ssaka naczelnego z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji[3][4][5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 42–72 cm, długość ogona 57–104 cm; masa ciała samic 5–11,5 kg, samców 5,5–14 kg[5][6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj zdefiniował w 1862 roku niemiecki botanik i zoolog Ludwig Reichenbach w publikacji swojego autorstwa o tytule Die vollständigste Naturgeschichte der Affen[1]. Reichenbach wymienił kilkanaście gatunków – Simia maura von Schreber, 1774 (nomen dubium), Semnopithecus chrysomelas S. Müller, 1838, Semnopithecus comatus Desmarest, 1822, Semnopithecus frontatus S. Müller, 1838, Simia melalophos Raffles, 1821, Semnopithecus flavimanus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831 (= Simia melalophos Raffles, 1821), Presbytis nobilis J.E. Gray, 1842 (= Simia melalophos Raffles, 1821), Semnopithecus sumatranus S. Müller & Schlegel, 1841, Semnopithecus rubicundus S. Müller, 1838, Semnopithecus siamensis S. Müller & Schlegel, 1841, Cercopithecus auratus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812, Semnopithecus pyrrhus Horsfield, 1824 (= Cercopithecus auratus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812), Simia cristata Raffles, 1821, Semnopithecus pruinosus Desmarest, 1822 (= Simia cristata Raffles, 1821), Semnopithecus pileatus Blyth, 1843 – nie wskazując gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1934 roku angielski zoolog Reginald Innes Pocock na typ nomenklatoryczny wyznaczył lutunga jawajskiego (T. auratus)[7].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Trachypithecus: gr. τραχυς trakhus „szorstki, kudłaty”; πιθηκος pithēkos „małpa”[8].
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą następujące gatunki[9][6][3][2]:
- Trachypithecus geei Khajuria, 1956 – lutung złocisty
- Trachypithecus pileatus (Blyth, 1843) – lutung czapeczkowy
- Trachypithecus shortridgei (Wroughton, 1915) – lutung samotny
- Trachypithecus auratus (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812) – lutung jawajski
- Trachypithecus mauritius (Griffith, 1821) – lutung hebanowy
- Trachypithecus cristatus (Raffles, 1821) – lutung srebrzysty
- Trachypithecus selangorensis Roos, Nadler & Walter, 2008
- Trachypithecus germaini (Milne-Edwards, 1877) – lutung indochiński
- Trachypithecus margarita (D.G. Elliot, 1909)
- Trachypithecus barbei (Blyth, 1847) – lutung leśny
- Trachypithecus obscurus (Reid, 1837) – lutung ciemny
- Trachypithecus phayrei (Blyth, 1847) – lutung orientalny
- Trachypithecus melamera (D.G. Elliot, 1909)
- Trachypithecus popa Roos, K.M. Helgen, Miguez, Naw May Lay Thant, Ngwe Lwin, Aung Ko Lin, Aung Lin, Khin Mar Yi, Paing Soe, Zin Mar Hein, Margaret Nyein Nyein Myint, Ahmed, Chetry, Urh, Veatch, Duncan, Kamminga, Chua, Yao Lu, Matauschek, D. Meyer, Liu Zhijin, Li Ming, Nadler, Fan Pengfei, Le Khac Quyet, Hofreiter, Zinner & Momberg, 2020
- Trachypithecus crepusculus (D.G. Elliot, 1909) – lutung birmański
- Trachypithecus poliocephalus (Trouessart, 1911) – lutung jasnogłowy
- Trachypithecus leucocephalus Tan Bangjie, 1957 – lutung białogłowy
- Trachypithecus delacouri (Osgood, 1932) – lutung białozady
- Trachypithecus francoisi (de Pousargues, 1898) – lutung białoznaczony
- Trachypithecus ebenus (Brandon-Jones, 1995)
- Trachypithecus laotum (O. Thomas, 1921) – lutung białobrewy
- Trachypithecus hatinhensis (Dao Van Tiên, 1970) – lutung pręgogłowy
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b H.G.L. Reichenbach: Die vollständigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 101. (niem.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 52–53. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 258–262. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Trachypithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
- ↑ a b D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 741–752. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 169–172. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ R.I. Pocock. The monkeys of the genera Pithecus (or Presbytis) and Pygathrix found to the East of the Bay of Bengal. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1934 (4), s. 896, 1934. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 683, 1904. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-26]. (ang.).