Mściwoj I gdański

Mściwój I (Mszczuj, Mściwoj) Gdański (ur. ok. 1160 - zm. 1 maja 1219 lub 1220), namiestnik (princeps) gdański, syn Sobiesława I z dynastii Sobiesławiców.

Po śmierci brata Sambora I około 1205 został mianowany, najprawdopodobniej przez ówczesnego księcia krakowskiego Władysława Laskonogiego, namiestnikiem gdańskim. Po wygaśnięciu około 1207 rodu Powałów, z którymi Mściwoj był spokrewniony po kądzieli, przeforsował swoje prawa do ziemi Wyszogrodzkiej.

W pierwszych latach XIII wieku król duński Waldemar II przejawiał dużą ekspansywność na tereny nadbałtyckie. Zdołał podporządkować sobie Pomorze zachodnie, a w 1210 podczas wyprawy do Prus, hołd lenny złożył mu Mściwoj. Zależność ta trwał krótko i skończyła się gdy Leszek Biały zdołał powrócić na tron krakowski w 1211. Już w maj 1212 Mściwoj wziął udział w wielkim zjeździe książąt polskich i episkopatu polskiego w Mąkolinie. Dokładne okoliczności i przyczyny złożenia przez Mściwoja hołdu lennego królowi duńskiemu nie są znane. Mogła być to próba przemienienia namiestnictwa gdańskiego w samodzielne i dziedziczne księstwo. W Danii Mściwoja tytułowano księciem polskim, a na dokumencie pochodzącym ze zjazdu w Mąkolinie figuruje z tytułem dux. Jednak na dokumencie wystawionym przez Mściwoja w około 1213, w którym potwierdza fundacje klasztoru żukowskiego tytułuje się już tylko jako princeps. Po jego śmierci rządy objął jego najstarszy syn Świętopełk, którego zobowiązał do uposażenia młodszych braci, gdy ci ukończą dwadzieścia lat.

Około 1190 pojął za żonę Zwinisławę (jej pochodzenie jest nie wyjaśnione, wskazuje się na 3 możliwości: mogła być córką lub siostrą namiestnika świeckiego Grzymisława, pochodzić z rodu namiestników sławieńskich lub z możnego rodu z okolic Gdańska), ze związku tego urodziło się 9 dzieci (4 synów: Świętopełk, Warcisław I, Sambor II i Racibor).

Kontrowersje wokół imienia.

Etymologia tego imienia jest słowiańska, a ponieważ jego pisownia zachowała się w transkrypcji łacińskiej istnieją różne poglądy jak należy zrekonstruować jego pierwotne brzmienie. W źródłach imię to występuje w formie Mestivogius (spotykane są także formy skrócone: Mistiuy, Mistwi). Najstarszą rekonstrukcją imienia jest forma Mestwin (dzisiaj odrzucona). W literaturze spotyka się formę Mściuj (ewentualnie Mszczuj), obecnie uważa się że są to błędne rekonstrukcje formy Mściwuj oraz formę Mściwoj. Dwie ostatnie formy imienia tego władcy uważane są za prawdopodobne. Obserwowana tendencja w ówczesnej pisowni zastępowania o przez u może świadczyć, że forma Mściwoj może być formą pierwotną.

Władcy Pomorza gdańskiego z dynastii Sobiesławiców (z uwzględnieniem podziałów dzielnicowych).

Sobiesław namiestnik pomorski 1155-1177/80	Sambor I Gdański namiestnik pomorski 1177/80-1205	Mściwój I Gdański namiestnik pomorski 1205-1219/20	Świętopełk II Wielki namiestnik pomorski 1219/20-1227 ks. gdański 1227-1266		Warcisław II ks. gdański 1266-1270	Mściwój II Pomorski ks. pomorski 1270-1294
			Warcisław I ks. świecko- lubiszewski 1227-1227/33	Racibor ks. białogardzki 1233-1262
				Sambor II Tczewski ks. lubiszewski (tczewski) 1233-1269
				Mściwój II Pomorski ks. świecki 1255-1270

Zobacz też: Książęta pomorscy, Książęta gdańscy.

Bibliografia.

• Historia Pomorza, t. 1 (do roku 1466), cz. 1, pod red. Gerarda Labudy, Poznań 1969.
• Labuda Gerard, Mściwoj I, (w:) Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997.
• Powierski Jan, Mściwoj (albo Mściwuj) I, (w:) Ludzie pomorskiego średniowiecza. Szkice biograficzne, Gdańsk 1981.
• Śliwiński Błażej, Mściwoj I, (w:) idem, Poczet książąt gdańskich, Gdańsk 1997.