Przejdź do zawartości

Mąkolno (województwo dolnośląskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mąkolno
wieś
Ilustracja
Kościół pw św.Marii Magdaleny
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

ząbkowicki

Gmina

Złoty Stok

Wysokość

280-410[2] m n.p.m.

Liczba ludności (III 2011)

555[3]

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-250[4]

Tablice rejestracyjne

DZA

SIMC

0857025

Położenie na mapie gminy Złoty Stok
Mapa konturowa gminy Złoty Stok, u góry znajduje się punkt z opisem „Mąkolno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Mąkolno”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Mąkolno”
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego
Mapa konturowa powiatu ząbkowickiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Mąkolno”
Ziemia50°27′54″N 16°50′48″E/50,465000 16,846667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Pomnik 200-lecia fabryki prochów

Mąkolno (tuż po wojnie Manfredowice, niem. Maifritzdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Złoty Stok.

Mąkolno to wieś łańcuchowa o długości 4 km jej zasadnicza, północna część leży na granicy Gór Złotych i Obniżenia Paczkowskiego, południowa w Górach Złotych, nad potokiem Mąkolnica, na wysokości około 280–410 m n.p.m.[2].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mąkolno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. W południowej części wsi znajdują się niestandaryzowane przysiółki: Zakład i Góry. Teren ten jest zbiorczo oznaczony Mąkolno II na jednej z map[5].

Toponimia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1260 roku, w której występuje pod nazwą villa Meifridi[6]. W 1316 jako Meynfridisdorf, jest to zniekształcona nazwa Manfredsdorf. Nazwa pochodzi od germańskiego imienia Manfred. Do końca II wojny światowej wieś nazywała się Maifritzdorf[7]. Tuż po wojnie wieś zaczęto nazywać Manfredowice. Oficjalną nazwę Mąkolno nadano w 1947 roku[8].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Mąkolno powstało najprawdopodobniej ok. 1230 roku na terenie lasu jaki został przyznany opactwu cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim od Henryka IV Probusa[6]. Zostało ono zasiedlone przez Niemców wraz z pobliskimi wsiami na terenie Przesieki Śląskiej[6]. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1260 roku[2]. W 1335 po raz pierwszy wzmiankowany jest kościół[9]. W 1625 roku powstał tu pierwszy młyn prochowy. 13 lutego 1692 Hans Krahl otrzymał od cesarza Leopolda I koncesję na rozpoczęcie produkcji prochu czarnego w Mąkolnie, na 3 młynach[6][10]. W 1695 pozwolenie otrzymał od opactwa[6][10]. W 1722 roku wzniesiono obecny kościół[2]. W 1747 roku była to już duża wieś z kościołem, dworem, 3 młynami wodnymi i 6 młynami prochowymi[2]. W 1825 roku w miejscowości było 136 budynków, między innymi: kościół parafialny i szkoła katolicka, szpital, tartak, młyn wodny i duża fabryka prochu[2]. W 1840 liczba budynków wzrosła do 140, ponadto we wsi pojawiła się karczma oraz browar[2]. W 1895 roku w miejscowości powstała kopalnia, która działała do 1945 roku[2]. W tym samym roku postawiono pomnik z okazji 200-lecia działalności fabryki prochu[6]. Po 1945 roku Mąkolno pozostało wsią rolniczo-przemysłową[2]. W 1978 roku było tu 106 gospodarstw rolnych, w 1988 roku ich liczba zmalała do 65[2].

Hanyszów

[edytuj | edytuj kod]

Obszar na południowy wschód od wsi, na zboczu góry Haniak, na którym jest 10 luźno rozrzuconych gospodarstw, nazywany jest Hanyszów[11].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, barokowy z XVIII w. (1729-1732)[12][13].

Do miejscowości przypisuje się fabrykę prochu[2], choć większość jej zabudowań leży na terenie wsi Chwalisław, od 1692 roku produkuje się tu czarny proch – jest ona najstarszą czynną fabryką prochu czarnego na świecie[14][15].

W fabryce prochu było kilka eksplozji:

  • październik 1893 (dwa budynki uległy zniszczeniu)
  • 24 marca 1894 (zginęło 2 pracowników)
  • 15 grudnia 1904 (zginęło 8 osób)
  • 1960 (zginęła 1 osoba)[16]
  • 17 maja 2017 (zginęły 2 osoby, a 15 zostało rannych)[15][17]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 78737
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Staffa 1993 ↓, s. 149–154.
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 779 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  5. ↑ Mapa archiwalna 1:50 000 1965 r. geoportal.gov
  6. ↑ a b c d e f Tadeusz Mikoś, Eugeniusz Salwach, Janusz Chmura, Jerzy Tichanowicz: Złoty Stok Najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce. Kraków: Wyd. AGH, 2009, s. 214. ISBN 978-83-7464-191-3. (pol.).
  7. ↑ Stanisława Sochacka (red.), Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. T. 17: Suplement A-Ż, Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski : Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2016, s. 123, ISBN 978-83-7126-041-4 [dostęp 2024-05-23].
  8. ↑ Dz.U. z 1947 r. nr 37, poz. 297
  9. ↑ Mąkolno – Na Szlaku [online] [dostęp 2023-10-22] (pol.).
  10. ↑ a b Historia fabryki prochu czarnego w Mąkolnie | Złoty Stok [online], zlotystok.salwach.pl [dostęp 2023-07-30].
  11. ↑ Zloty Stok: XLII sesja Rady Miejskiej [online], zabkowiceslaskie.naszemiasto.pl, punkt 9 [dostęp 2023-12-16] (pol.).
  12. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 112.
  13. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 302 [dostęp 2025-04-26].
  14. ↑ Eugeniusz Salwach: Najstarsza czynna fabryka prochu czarnego na świecie. zlotystok.salwach.pl. [dostęp 2011-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 lutego 2013)]. (pol.).
  15. ↑ a b Eksplozja w zakładzie prochu w Mąkolnie. Dwie osoby nie żyją, 17 zostało rannych. – wyborcza.pl (17.05.17).
  16. ↑ Historia fabryki prochu czarnego w Mąkolnie | Złoty Stok [online], zlotystok.salwach.pl [dostęp 2023-12-10].
  17. ↑ Eksplozja w oku kamery. Tak wyglądał wybuch w fabryce prochu, 17 maja 2017.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Złoty Stok

Siedziba gminy: Złoty Stok

Miasto
Wsie
Nieoficjalne części miasta
Nieoficjalne części wsi

Herb gminy Złoty Stok

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mąkolno_(województwo_dolnośląskie)&oldid=76660648”