Mała Kępa
53°07′33″N 18°09′12″E/53,125833 18,153333| wieś | |
 Fragment miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
33 m n.p.m. |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-070[2] |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
0084250 |
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Chełmińska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
| 53°07′33″N 18°09′12″E/53,125833 18,153333[1]
| |
Mała Kępa – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Dąbrowa Chełmińska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Mała Kępa położona jest na zachodnim skraju historycznej ziemi chełmińskiej. Miejscowość zlokalizowana jest u podnóża terasy nadzalewowej Doliny Wisły, w obrębie Zakola Dolnej Wisły.
Przyroda i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Mała Kępa położona jest na obszarze o wysokich walorach przyrodniczych i rekreacyjnych. Otoczona jest od wschodu dużym kompleksem leśnym zwanym Lasem Ostromeckim, który porasta zwydmione, piaszczyste terasy doliny Wisły, położone we wnętrzu tzw. bydgoskiego zakola Wisły. Od strony zachodniej przylegają do niej starorzecza i mokradła doliny zalewowej Wisły porośnięte łęgiem wierzbowym i wikliną nadrzeczną. Tereny te objęte są projektowanym rezerwatem ornitologicznym Mała Kępa Ostromecka. Od 2003 roku miejscowość znajduje się w obrębie Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Objęta jest również siecią obszarów Natura 2000 pn.: Dolina Dolnej Wisły (obszar specjalnej ochrony ptaków) i Solecka Dolina Wisły.
Przez Małą Kępę przebiega 
pieszy szlak turystyczny im. Krystyny Wyrostkiewicz (dawniej Orlich Gniazd), który rozpoczyna i kończy się w Ostromecku, przechodząc przez wnętrze bydgoskiego zakola Wisły[3].
Dawny cmentarz[edytuj | edytuj kod]
Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osadnictwo w Małej Kępie sięga czasów prehistorycznych o czym świadczy odkrycie w latach 1956-1957 cmentarzyska 122 grobów popielnicowych z okresu kultury łużyckiej[5]. W okresie wczesnośredniowiecznym naprzeciw Małej Kępy na przeciwległym, wysokim brzegu Wisły istniał polski gród książęcy Wyszogród, zniszczony przez Krzyżaków w maju 1330 roku.
Geneza nowożytnej wsi Mała Kępa ma związek z czynszowym osadnictwem olęderskim w dolinie zalewowej Wisły w XVII i XVIII wieku, popieranym przez szlacheckich właścicieli majątku ostromeckiego[5]. Pierwszymi osadnikami byli mennonici. W lipcu 1771 dwór ostromecki zawarł na przeciąg 30 lat z osadnikami holenderskimi z doliny Wisły umowę dzierżawy gruntów i budynków na terenie Małej Kępy. W zamian za uprawnienia dające chłopom pełną swobodę gospodarowania, obowiązani byli oni do: płacenia czynszu rocznego w wysokości 538 pruskich guldenów; 10 dni pańszczyzny sprzężajnej i 60 dni pańszczyzny pieszej, kupowania piwa i wódki tylko wyprodukowanych w ostromeckim browarze i gorzelni oraz prowadzenia na Małej Kępie robót melioracyjnych, tj. kopania rowów i umacniania brzegów faszynami[5]. W 1787 roku wykonano spis majątku ostromeckiego, z którego wynika, że w Małej Kępie mieszkało 77 osób. Natomiast dane z 1812 roku wskazują, że wieś zaliczała się do bogatszych w majoracie ostromeckim[5].
W 1828 roku we wsi rozparcelowano obszar 384 mórg pruskich w rezultacie zmian strukturalnych wynikających z pruskiej ustawy uwłaszczeniowej[5]. W XIX wieku we wsi przeważali mało- i średniorolni chłopi. W 1882 roku znajdowało się tu ogółem 21 budynków, w tym 7 domów mieszkalnych, zamieszkanych przez około 45 ewangelików[5]. Miejscowość należała do parafii ewangelickiej w Ostromecku, natomiast dzieci uczęszczały do szkoły w Strzyżawie, a po 1945 roku do szkoły w Ostromecku[5]. W latach 1880-1892 w wyniku prowadzonych prac przy regulacji Wisły dla celów żeglugowych, na brzegu rzeki zbudowano kilkanaście ostróg regulacyjnych, które miały na celu spowolnienie przepływu wody w przestrzeniach między brzegiem a linią regulacyjną, doprowadzając z czasem do zamulenia i zlądowienia tych obszarów. W ciągu kilkudziesięciu lat ukształtowała się docelowa, prosta linia brzegowa oraz zmniejszyła powierzchnia starorzeczy i mokradeł[6]
W latach 1920-1954 Mała Kępa graniczyła z terytorium Zawiśla – prawobrzeżnej enklawy terenu włączonej do terytorium miasta Bydgoszczy, w którym oprócz terenów zalewowych istniała zamieszkana tzw. Kępa Zamkowa. W okresie powojennym wieś uległa w dużej mierze wyludnieniu. W latach 80. XX w. w pasie szuwarów nad Wisłą planowano utworzenie rezerwatu ornitologicznego Mała Kępa Ostromecka.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 76358
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 770 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Bykowski Włodzimierz: Weekend w drodze. Interaktywny przewodnik rowerowy okolic Bydgoszczy. Wydawnictwo Aperion. Bydgoszcz 1999 ISBN 83-911441-0-0
- ↑ Zapomnieni - zdjęcia cmentarza. [dostęp 2011-12-29].
- ↑ a b c d e f g Zdzisław Raszeja: Ostromecko i okolice. Bydgoszcz: Wydawnictwo Margrafsen, 2002, s. 25-28. ISBN 83-87070-78-5. (pol.).
- ↑ Marcin Gorączko: Analiza zmian hydrograficznych w rejonie Bydgoszczy w ujęciu historycznym, Poznań 2003
- Siedziba gminy: Dąbrowa Chełmińska
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
| Nazwy zniesione |
