Macropidia fuliginosa

*Macropidia fuliginosa*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	jednoliścienne
Rząd	komelinowce
Rodzina	hemodorowate
Rodzaj	Macropidia
Gatunek	Macropidia fuliginosa
	Nazwa systematyczna
	Macropidia fuliginosa (Hook.) Druce; Bot. Soc. Exch. Club Brit. Isles 5: 634 (1917)
Synonimy
	Anigozanthos fuliginosus Hook. (bazonim); Macropidia fumosa J.Drumm. ex Harv.;
	Anigozanthos fuliginosus Hook. (bazonim); Macropidia fumosa J.Drumm. ex Harv.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Macropidia fuliginosa (Hook.) Druce – gatunek roślin z monotypowego rodzaju Macropidia J.Drumm. ex Harv. z rodziny hemodorowatych. Występuje endemicznie w zachodniej Australii Zachodniej^[3] na obszarze między miastami Muchea, położonym na północ od Perth, i Walkaway, położonym na południe od Geraldton^[4].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów μάκρος (makros długi) i ποδός (podos – stopa), odnosząc się do łacińskiej nazwy rodzaju kangur (Macropus)^[5]. Epitet gatunkowy pochodzi od łacińskiego słowa fuligo, oznaczającego sadzę, odnosząc się do barwy kwiatów tych roślin^[5]. Nazwa zwyczajowa w języku angielskim to black kangaroo paw, co można tłumaczyć jako czarna kangurza łapa^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne, o wysokości 50–180 cm^[4].

Pędy: Krótkie kłącze^[4].

Liście: Liście o długości 20–50 cm i szerokości 10–15 mm, nagie, niebieskawozielone, wyrastające dwurzędowo^[4].

Kwiaty: Wyrastają w jednostronnych gronach zebranych w wiechę. Pęd kwiatostanowy o wysokości 50–180 cm. Okwiat grzbiecisty, głęboko klapowany, o długości 5–6 cm, zrośnięty na długości 1,2–1,8 cm w rurkę. Listki okwiatu nierówne, z zewnątrz pokryte gęsto splątanymi, wełnistymi, czarnymi włoskami, wewnątrz zielone. Łatki odgięte do tyłu względem rurki. Sześć pręcików osadzonych blisko gardzieli rurki, spłaszczonych, zebranych w sierpowaty kapturek. Nitki pręcików o długości 2,5–3,5 cm. Pylniki osadzone u nasady, o długości 3–5 mm. Łącznik brzusznie zakończony kończykiem. Zalążnia dolna, z pojedynczym zalążkiem w każdej komorze. Szyjka słupka nitkowata, długości 5–6 cm, wyprostowana u nasady, a następnie zakrzywiona^[4].

Owoce: Torebki, pękające przegrodowo. Nasiona kulistawe, owłosione, średnicy 3–5 mm^[4].

Gatunki podobne: Blisko spokrewniony z rodzajem Anigozanthos, od którego różni się jednak pękaniem torebek przegrodowo, pojedynczym zalążkiem w komorach zalążni (u Anigozanthos jest ich więcej), dłuższymi nitkami pręcików, głębiej podzielonym okwiatem, kolorem włosków okwiatu (które u Anigozanthos nie są czarne)^[4]. Rośliny obu rodzajów cechuje również silna izolacja genetyczna^[4].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Kwitnie od sierpnia do grudnia^[4]. W czasie lata przechodzi okres spoczynku^[5]. Rośliny żyją około 30 lat^[6].

Siedlisko: Występuje na laterytowych glebach żwirowych^[6], w pasie zbiorowisk niskich wrzosowisk i mallee^[6], a także, w południowych granicach zasięgu, w niskich lasach Eucalyptus marginata^[4].

Cechy fitochemiczne: W roślinach obecne są związki aktywne, takie jak rutyna, działająca przeciwutleniająco, przeciwnadciśnieniowo i przeciwwirusowo, anigopreissyna, zapobiegająca powstawaniu zmarszczek spowodowanych skurczami mięśni, anigorufon, o aktywności przeciwgrzybiczej wobec Mycosphaerella fijiensis, a także działaniu nicieniobójczym, kumarany wykazujące działanie antymelanogenne, przeciwadipogenne, przeciwzapalne i przeciwutleniające oraz izosalipurpozyd, wykazujący szereg działań przeciwnowotworowych i przeciwko leiszmaniozie. Jeden ze związków obecnych w tej roślinie wykazuje silniejsze działanie przeciwko pałeczce ropy błękitnej niż ampicylina^[7].

Genetyka: Haploidalna liczba chromosomów n wynosi 6^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna: Rodzaj z plemienia Conostylideae podrodziny Conostylidoideae w rodzinie hemodorowatych (Haemodoraceae) w rzędzie komelinowców (Commelinales)^[8].

Zastosowanie użytkowe[edytuj | edytuj kod]

Rośliny ozdobne: Ze względu na nietypowe, pokryte czarnymi włoskami, zielone kwiaty, roślina ta uprawiana jest jako ozdobna i na kwiat cięty. Jest trudna w uprawie, podatna na szkodniki i choroby. Szczególnym problemem jest fytoftoroza, która objawia się czernieniem liści. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu. Wymaga ciepłych lub gorących warunków oraz umiarkowanego, kropelkowego podlewania. Rozmnaża się ją przez podział kłącza lub z nasion^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-03-19] (ang.).
↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-03-19]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Macropidia fuliginosa Labill.. Flora of Australia. [dostęp 2023-04-01].
↑ ^a ^b ^c Macropidia fuliginosa. Botanic Gardens and Parks Authority. [dostęp 2023-04-01].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Adam Leavesley: Macropidia fuliginosa - Growing Native Plants. Australian National Botanic Gardens. [dostęp 2023-04-02]. (ang.).
↑ Robert Brkljača, Jonathan M. White, Sylvia Urban. Phytochemical Investigation of the Constituents Derived from the Australian Plant Macropidia fuliginosa. „Journal of Natural Products”. 78 (7), s. 1600–1608, 2015-07-24. DOI: 10.1021/acs.jnatprod.5b00161.
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-03-27]. (ang.).

[apweb-1] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-03-19] (ang.).

[ruggiero-2] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-03-19]. (ang.).

[fau-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Macropidia fuliginosa Labill.. Flora of Australia. [dostęp 2023-04-01].

[bgpa-5] Macropidia fuliginosa. Botanic Gardens and Parks Authority. [dostęp 2023-04-01].

[anbg-6] Adam Leavesley: Macropidia fuliginosa - Growing Native Plants. Australian National Botanic Gardens. [dostęp 2023-04-02]. (ang.).

[urban-7] Robert Brkljača, Jonathan M. White, Sylvia Urban. Phytochemical Investigation of the Constituents Derived from the Australian Plant Macropidia fuliginosa. „Journal of Natural Products”. 78 (7), s. 1600–1608, 2015-07-24. DOI: 10.1021/acs.jnatprod.5b00161.

[grin-8] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-03-27]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]