Madame Butterfly

Madame Butterfly Madama Butterfly
Plakat A. Hohensteina
Rodzaj	opera werystyczna
Muzyka	Giacomo Puccini
Libretto	Luigi Illica i Giuseppe Giacosa
Liczba aktów	3 (pierwotnie 2)
Język oryginału	włoski
Źródło literackie	powieść Johna Luthera Longa i dramat Davida Belasco
Czas trwania	ok. 180 min
Prapremiera	17 lutego 1904, teatr La Scala w Mediolanie
Premiera polska	3 grudnia 1908, Teatr Wielki w Warszawie
poprzednia Tosca następna Dziewczyna ze Złotego Zachodu

Geraldine Farrar jako Butterfly

Madame Butterfly (Madama Butterfly) – opera werystyczna Giacoma Pucciniego z 1904 w trzech aktach (pierwotnie w dwóch).

Osoby

Główne

• Madame Butterfly (Cio-cio-san) – sopran
• B.F. Pinkerton – tenor
• Sharpless, konsul amerykański w Nagasaki – baryton

Drugoplanowe

• Suzuki, służąca Cio-cio-san – mezzosopran
• Kate Pinkerton – mezzosopran
• Goro, japoński swat – tenor
• Książę Yamadori – tenor
• Bonzo, wuj Cio-cio-san – bas
• Komisarz – bas
• Urzędnik cesarski – baryton
• Matka Cio-cio-san – mezzosopran
• Ciotka Cio-cio-san – mezzosopran
• Kuzynka Cio-cio-san – sopran
• Yakuside – bas
• Dziecko Cio-cio-san – rola nieśpiewana
• Krewni Cio-cio-san i marynarze

Treść

Czas i miejsce akcji: Nagasaki, przełom XIX i XX wieku.

W porcie w Nagasaki cumuje okręt marynarki Stanów Zjednoczonych „Abraham Lincoln”. Młody oficer – Benjamin Franklin Pinkerton – szuka rozrywki. Nawiązuje romans z piętnastoletnią gejszą Cio-cio-san (niekiedy Cho-cho-san), zwaną po angielsku Butterfly, (jap. chōchō) czyli motyl. W języku japońskim: Chōchō-fujin (jap. 蝶々夫人 Madama Butterfly; マダマ・バタフライ).

Pinkerton postanawia z pomocą Goro zorganizować, w wynajętym domku na wzgórzu, pozorny ślub "na 999 lat", według japońskiego zwyczaju. Nie słucha ostrzeżeń amerykańskiego konsula Sharplessa, który twierdzi, że dziewczyna jest w nim naprawdę zakochana, podczas gdy Pinkerton związek z Japonką traktuje nie do końca poważnie.

Rzeczywiście, młoda narzeczona, przygotowując się do ślubu z Amerykaninem, przyjmuje w misji chrzest. Jej wuj Bonzo, który odkrył tę zdradę japońskiej tradycji, przybywa na miejsce ceremonii i wyklina wiarołomną. Burzy to przebieg ceremonii. Zaproszeni goście opuszczają nowożeńców. Młodzi mimo to spędzają upojną noc.

Aria Un bel dì vedremo w wykonaniu Rosy Ponselle. Nagranie z 1919 r.

Gdy Pinkerton wypływa z powrotem do Ameryki, obiecuje swej japońskiej żonie, że wróci, gdy rudziki uwiją nowe gniazda. Cio-cio-san, wraz z wierną służebnicą Suzuki, przez trzy lata wyczekuje jego przybycia (aria Un bel dì vedremo). Cierpi coraz większy niedostatek. Suzuki i Sharpless próbują uświadomić dziewczynie jej położenie. Sharpless radzi jej przyjąć awanse bogatego księcia Yamadori. Cio-cio-san nie wierzy słowom konsula. Oznajmia mu, że istnieje dodatkowa więź łącząca ją z Pinkertonem – ich syn.

Niedługo po spotkaniu Butterfly z Sharplessem, „Abraham Lincoln” znowu zawija do Nagasaki. Madame Pinkerton, jak sama siebie nazywa, wraz z Suzuki przystraja cały dom kwiatami (Scuoti quelle fronda). Oczekiwanie przedłuża się i znużona dziewczyna zasypia. Pinkerton pojawia się w końcu z Sharplessem i młodą Amerykanką, co budzi uzasadniony niepokój Suzuki. To nowa, "prawdziwa" żona oficera. Butterfly także uświadamia sobie prawdę i sięga po ojcowski sztylet z inskrypcją Niech z honorem umiera ten, komu los nie pozwolił żyć z honorem. Przed jej śmiercią do izby wbiega dziecko, nieświadome, że może tylko pożegnać się z matką. Pinkerton, który po chwili wpada do pokoju z jej imieniem na ustach, jest już tylko świadkiem ostatniego tchnienia kobiety, która dla niego poświęciła życie. Odbiera jej milczącą zgodę na zabranie ich synka do Ameryki.

Historia utworu

Premiera pierwszej wersji opery miała miejsce 17 lutego 1904 roku w mediolańskiej La Scali. Madame Butterfly składała się wtedy z dwóch aktów i została bardzo chłodno przyjęta. Puccini wprowadził w utworze szereg istotnych zmian, m.in. dzieląc nieproporcjonalnie długi akt na dwa, i w tej wersji cztery miesiące później wystawiono Madame Butterfly ponownie w Brescii. Ponieważ za jedną z przyczyn niepowodzenia prapremiery uznawano nietrafną obsadę, do partii Cio-Cio-San zaangażowano specjalnie w tym celu sprowadzoną Salomeę Kruszelnicką. Tym razem dzieło odniosło olbrzymi sukces, przenosząc się na deski Metropolitan Opera w 1907 roku. W La Scali wystawiono Madame Butterfly ponownie dopiero po śmierci Pucciniego, ponieważ – dotknięty niepowodzeniem prawykonania – za życia nie wyrażał zgody, aby tam ją wystawiano.

Obecnie we Włoszech wystawia się najczęściej wersję dwuaktową, w Stanach Zjednoczonych bardziej popularna jest wersja trzyaktowa.

Pierwowzorem postaci Cio-cio-san była Japonka Tsuru, żona szkockiego kupca z Nagasaki Thomasa Blake'a Glovera, chociaż życie Tsuru nie było tak tragiczne jak w wersji operowej; mąż jej nigdy nie porzucił i miała z nim dwoje dzieci.

Zobacz też

• Miss Saigon – musical wykorzystujący wątki Madame Butterfly
• M. Butterfly – film z 1993
• Madame Butterfly (film) – film/musical z 1995

Bibliografia

• Józef Kański: Przewodnik operowy. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne S. A., 2008. ISBN 978-83-224-0721-9.
• Kolekcja La Scala – Najsławniejsze opery świata. Polskie Media Amer.Com, Oxford Educational Sp. z o.o., 2006–2008. ISBN 978-83-252-0161-6.

Linki zewnętrzne

• Madame Butterfly w bibliotece Polona