Makak japoński
| ||
| Macaca fuscata[1] | ||
| (Blyth, 1875) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Rząd | naczelne | |
| Podrząd | wyższe naczelne | |
| Nadrodzina | koczkodanowce | |
| Rodzina | koczkodanowate | |
| Podrodzina | koczkodany | |
| Rodzaj | makak | |
| Gatunek | makak japoński | |
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
| ||
Makak japoński[3][4] (Macaca fuscata) – gatunek małpy wąskonosej z rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Spośród wszystkich dziko żyjących naczelnych jego areał sięga najdalej na północ i obejmuje japońskie wyspy Kiusiu, Sikoku i Honsiu[5]. Zwierzę znane jest ze swych zdolności uczenia się. Występuje w japońskiej mitologii, literaturze i sztuce.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Cechą charakterystyczną makaka japońskiego jest goła, czerwona twarz, którą okala dłuższa sierść, przypominająca grzywę[5]. Długość ciała samców 47,2–65 cm, samic 46,4–60,1 cm, długość ogona samców 8,7 cm, samic 8,1 cm; masa ciała samców 5,6–18,4 kg, samic 4–13,8 kg[6][4].
Makaki japońskie są w dużej mierze czworonożne. Samice spędzają na drzewach więcej czasu niż samce. Małpy te są doskonałymi pływakami – zaobserwowano, że są w stanie przepłynąć ponad pół kilometra. Lubią kąpiele w gorących źródłach, licznych w Japonii.
Dymorfizm płciowy jest nieznacznie widoczny w wielkości zwierząt – samce charakteryzują się nieco większą masą i długością ciała niż samice. Dodatkowo wydaje się, że istnieje korelacja pomiędzy masą ciała i klimatem – małpy z bardziej północnych, chłodniejszych obszarów ważą więcej niż te z cieplejszych rejonów Japonii[7].
Futro może mieć różny odcień brązowego – od żółtawego aż po prawie szary. Jest doskonałym przystosowaniem do życia w chłodnym klimacie, ponieważ jego grubość rośnie, jak spada temperatura otoczenia, co pozwala małpom przetrwać mrozy do nawet –20 °C[7].
Zasięg występowania i środowisko[edytuj | edytuj kod]
Siedliskiem makaków jest las tropikalny, liściasty i iglasty. Występują na Honsiu, Kiusiu, Sikoku i Yakushimie[8].
Ze względu na to, że Wyspy Japońskie rozciągają się południkowo łukiem o długości ok. 3 tys. km, a więc duża jest rozpiętość szerokości geograficznej i większą część kraju zajmują góry, habitat makaka japońskiego jest bardzo różnorodny pomiędzy skrajnymi punktami jego występowania. W południowym krańcu występowania populacji habitat zawiera subtropikalne lasy wiecznie zielone, natomiast w krańcu północnym, szczególnie w regionach górzystych, zawiera lasy subarktyczne, pokryte przez wiele miesięcy śniegiem. Stąd też nazywane są również małpami śnieżnymi (ang. snow monkeys). Makaki w Parku Śnieżnych Małp Jigokudani znane są z odwiedzania zimą gorących źródeł, w których się ogrzewają. Środowiska te różnią się przede wszystkim temperaturą, co wiąże się z różnym okresem wegetacji roślin. Najwyższy punkt, w którym zaobserwowano populację makaków japońskich, leżał na wysokości 3180 m[7].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Okres rozrodczy u makaków trwa od października do marca. W pierwszym okresie życia dziecka samica zabiera je wszędzie ze sobą. Młode zaczynają raczkować po około 20 dniach. Po okresie miesiąca zaczynają wspinać się na plecy matki, która w ten sposób nosi je ze sobą[9].
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Makaki japońskie wykształciły behawioralny mechanizm zabezpieczający je przed obniżeniem temperatury ciała w czasie chłodnych zim – w ciągu dnia spędzają dużo czasu na wygrzewaniu się na południowych stokach, a w nocy śpią na gałęziach drzew liściastych, na których śnieg zbiera się w niewielkim stopniu[9]. Co więcej, często zbierają się w grupy w celu utrzymania ciepła, a samice częściej do tego celu wybierają swoje potomstwo niż inne dorosłe samice[10].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Makaki japońskie są wszystkożerne, ich dieta składa się z owadów, krabów, jaj ptaków, a także ponad 200 gatunków roślin. Dieta różni się w zależności od habitatu, a także zmienia się sezonowo[7].
Średnia wielkość grupy makaków japońskich to około 40 osobników, ale występuje duże zróżnicowanie – od 10 do nawet 160 osobników. W grupach obserwowane są złożone zachowania społeczne, z wyraźnie zaznaczoną hierarchią, zarówno wśród samców, jak i samic[9]. Makaki cechuje także specyficzny rodzaj wokalizacji (ang. „coo call”), za pomocą którego lokalizują członków grupy oraz utrzymują kontakt wewnątrzgrupowy[11].
Badania naukowe[edytuj | edytuj kod]
Makaki japońskie są coraz częściej wykorzystywane jako zwierzęta laboratoryjne. Badania etologiczne tego gatunku są prowadzone od ponad 50 lat, co przyczyniło się do lepszego zrozumienia ich behawioru i ekologii. Ze względu na wysoki poziom inteligencji, złożone zachowania społeczne oraz łagodną naturę są popularne w badaniach neuronaukowych, między innymi do badania aktywności neuronalnej przy wykonywaniu złożonych poznawczo zadań[12].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Macaca fuscata, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ K. Watanabe, K. Tokita, Macaca fuscata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-08] (ang.).
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 183, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b Jiří Gaisler, Jan Zejda, Ssaki świata, 1997.
- ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 647. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.)
- ↑ a b c d Primate Factsheets: Japanese macaque (Macaca fuscata) Taxonomy, Morphology, & Ecology, pin.primate.wisc.edu [dostęp 2017-06-01] (ang.).
- ↑ Małgorzata i Izabella Szmurło (tłum.): Góry. Warszawa: Delta, 1997, s. 102, seria: Encyklopedia Dzikich Zwierząt. ISBN 83-86698-62-4.
- ↑ a b c WebCite query result, www.webcitation.org [dostęp 2017-06-01] (ang.).
- ↑ Masataka Ueno, Masayuki Nakamichi, Japanese macaque (Macaca fuscata) mothers huddle with their young offspring instead of adult females for thermoregulation, „Behavioural Processes”, 129, 2016, s. 41–43, DOI: 10.1016/j.beproc.2016.05.008 [dostęp 2017-06-01].
- ↑ Takafumi Furuyama, Kohta I. Kobayasi, Hiroshi Riquimaroux, Role of vocal tract characteristics in individual discrimination by Japanese macaques (Macaca fuscata), „Scientific Reports”, 6 (1), 2016, DOI: 10.1038/srep32042, ISSN 2045-2322, PMID: 27550840, PMCID: PMC4994087 [dostęp 2017-06-01] (ang.).
- ↑ Tadashi Isa i inni, Japanese macaques as laboratory animals, „Experimental Animals”, 58 (5), 2009, s. 451–457, ISSN 1881-7122, PMID: 19897928 [dostęp 2017-06-01].