Manat (ssaki)

Manat
	Trichechus
	Linnaeus, 1758
	; Manat karaibski (T. manatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	brzegowce
Rodzina	manatowate
Rodzaj	manat
	Typ nomenklatoryczny
	Trichechus manatus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Manatus Brünnich, 1772; Trichecus: P.L.S. Müller, 1773; Thrichechus: E.A.W. Zimmermann, 1780; Oxystomus G. Fischer, 1803; Nemodermus Rafinesque, 1815; Trichecus: Oken, 1816; Halipaedisca Gistel, 1848;
	Manatus Brünnich, 1772; Trichecus: P.L.S. Müller, 1773; Thrichechus: E.A.W. Zimmermann, 1780; Oxystomus G. Fischer, 1803; Nemodermus Rafinesque, 1815; Trichecus: Oken, 1816; Halipaedisca Gistel, 1848;
gatunki
	4 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	4 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	; Występowanie manatów na świecie: manat karaibski: kolor zielony, manat rzeczny: kolor czerwony, manat afrykański: pomarańczowy
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Manat^[9] (Trichechus) – rodzaj wodnych ssaków łożyskowych z rodziny manatowatych (Trichechidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w przybrzeżnych rejonach zachodniej części Oceanu Atlantyckiego, od Florydy po północną Brazylię oraz baseny Amazonki i Orinoko^[10]^[11].

Charakterystyka

Długość ciała 250–390 cm; masa ciała 460–1620 kg^[12].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10 wydaniu Systema Naturae, publikacji swojego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) manat karaibski (T. manatus).

Etymologia

Trichechus (Trichecus, Thrichechus): gr. θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’; εχω ekhō ‘mieć, posiadać’^[13].
Manatus: hiszp. manatí ‘manat, krowa morska’, od hait. manati ‘duży bóbr’^[14]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Trichechus manatus Linnaeus, 1758.
Oxystomus: gr. οξυς oxus ‘ostry, spiczasty’; στομα stoma, στοματος stomatos ‘usta’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Trichechus manatus Linnaeus, 1758.
Nemodermus: gr. νεμω nemō ‘paść się’^[16]; δερμα derma, δερματος dermatos ‘skóra’^[17].
Halipaedisca: gr. ἁλι- hali- ‘morski’, od ἁλς hals, ἁλος halos ‘morze’; παιδισκη paidiskē ‘dziewczynka, dzieweczka’^[18].

Podział systematyczny

Do rodzaju Trichechus zaliczane są 3 współcześnie żyjące gatunki^[19]^[20]^[10], zamieszkujące równikowe i podzwrotnikowe rzeki i estuaria oraz gatunki wymarłe, których pozycja taksonomiczna nie została jednoznacznie uzgodniona.

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[9]	Podgatunki^[12]^[10]^[20]	Rozmieszczenie geograficzne^[12]^[10]^[20]	Podstawowe wymiary^[12]^[20]^[d]	Status IUCN^[21]
Trichechus manatus	Linnaeus, 1758	manat karaibski	2 podgatunki	południowo-wschodnie Stany Zjednoczone, Wielkie Antyle, karaibskie wybrzeże Meksyku, Ameryka Środkowa i północna Ameryka Południowa (do wschodniej Brazylii	DC: 250–390 cm MC: do 1620 kg	VU
Trichechus senegalensis	Link, 1795	manat afrykański	gatunek monotypowy	rzeka Senegal (Mauretania) na południe do rzeki Longa (Angola) i w górę dużych rzek, w głąb lądu do Maciny (Mali) i jeziora Tréné (Czad)	DC: do 350 cm MC: około 460 kg	VU
Trichechus inunguis	(Natterer, 1883)	manat rzeczny	gatunek monotypowy	Nizina Amazonki wraz z estuarium (Kolumbia, Brazylia, Ekwador i Peru)	DC: do 300 cm MC: około 450 kg	VU

Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony.

Opisano również gatunek wymarły z późnego plejstocenu występującego na obszarze dzisiejszej Brazylii^[22]:

Trichechus hesperamazonicus Perini, Nascimento & Cozzuol, 2020

Uwagi

↑ ^a ^b ^c Niepoprawna późniejsza pisownia Trichechus Linnaeus, 1758.
↑ Nomen nudum.
↑ Nowa nazwa dla Trichechus Linnaeus, 1758.
↑ DC – długość ciała; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 34. (łac.).
↑ M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 38. (łac.).
↑ P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linné Königlich Schwedischen Leibarztes &c. &c. Vollständiges Natursystem: nach der zwölften lateinischen Ausgabe, und nach Anleitung des holländischen Houttuynischen Werks, mit einer ausführlichen Erklärung. Cz. 1. Nürnberg: bey Gabriel Nicolaus Raspe, 1773, s. 171. (niem.).
↑ E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 351. (niem.).
↑ J.G. Fischer von Waldheim: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 353. (niem.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).
↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 685. (niem.).
↑ J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. 83. (niem.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Trichechus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].
↑ ^a ^b ^c ^d T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560–562. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 688.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 389.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 792.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 165.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 79.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 307.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Taxonomy: Trichechus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
↑ F.A. Perini, E.R. Nascimento & M.A. Cozzuol. A new species of Trichechus Linnaeus, 1758 (Sirenia, Trichechidae), from the upper Pleistocene of southwestern Amazonia, and the evolution of Amazonian manatees. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 39 (5), s. e1697882, 2020. DOI: 10.1080/02724634.2019.1697882. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 3, rewizja 2, Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316, OCLC 11069271 (ang.).

[uwaga1-3] Niepoprawna późniejsza pisownia Trichechus Linnaeus, 1758.

[7] Nomen nudum.

[10] Nowa nazwa dla Trichechus Linnaeus, 1758.

[24] DC – długość ciała; MC – masa ciała

[Linnaeus-1] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 34. (łac.).

[Brünnich-2] M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 38. (łac.).

[Müller-4] P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linné Königlich Schwedischen Leibarztes &c. &c. Vollständiges Natursystem: nach der zwölften lateinischen Ausgabe, und nach Anleitung des holländischen Houttuynischen Werks, mit einer ausführlichen Erklärung. Cz. 1. Nürnberg: bey Gabriel Nicolaus Raspe, 1773, s. 171. (niem.).

[zim-5] E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 351. (niem.).

[Fischer-6] J.G. Fischer von Waldheim: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 353. (niem.).

[raf-8] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).

[Oken-9] L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 685. (niem.).

[Gistel-11] J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. 83. (niem.).

[Cichocki&inni-12] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-13] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Trichechus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].

[O’Shea-15] T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560–562. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792435_688]-16] Palmer 1904 ↓, s. 688.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792145_389]-17] Palmer 1904 ↓, s. 389.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792239_792]-18] Palmer 1904 ↓, s. 792.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=205_165]-19] Jaeger 1959 ↓, s. 165.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=119_79]-20] Jaeger 1959 ↓, s. 79.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792054_307]-21] Palmer 1904 ↓, s. 307.

[mdd-22] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).

[amw-23] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[25] Taxonomy: Trichechus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).

[per&inni-26] F.A. Perini, E.R. Nascimento & M.A. Cozzuol. A new species of Trichechus Linnaeus, 1758 (Sirenia, Trichechidae), from the upper Pleistocene of southwestern Amazonia, and the evolution of Amazonian manatees. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 39 (5), s. e1697882, 2020. DOI: 10.1080/02724634.2019.1697882. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[c]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[d]

[21]

[22]