Mandarynka (roślina)
Wygląd
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
mandarynka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Citrus reticulata Blanco Fl. Filip. 610. 1837 | |||
Synonimy | |||
|
Mandarynka (Citrus reticulata Blanco) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny rutowatych (Rutaceae). Prawdopodobnie pochodzi z Azji Południowej, jest uprawiana w wielu rejonach świata o klimacie tropikalnym i subtropikalnym[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- W zależności od odmiany duży krzew lub małe drzewko o wysokości do 8 m.
- Liście
- Eliptycznolancetowate, prawie całobrzegie, zaostrzone, na krótkich, wąsko oskrzydlonych ogonkach.
- Kwiaty
- Kwiaty w niewielkich pęczkach o białej koronie, 5-płatkowe, pręcików wiele, słupek jeden[4].
- Owoce
- Jagoda o dość cienkiej okrywie i średnicy 6–7 cm, lekko spłaszczona. Owoce smaczne, słodkie lub słodkokwaskowate w zależności od odmiany. Owoce drzewek dziko rosnących mają nieprzyjemny zapach i bardzo dużo pestek. Od pomarańczy słodkiej różnią się wielkością, a także tym, że skórka łatwo daje się oddzielić od miąższu[5].
-
Kwiaty
-
Owoce
-
Owoce obrane
-
Nasiona
Zmienność
[edytuj | edytuj kod]- klementynka – mieszaniec z pomarańczą gorzką[4]. Daje owoce o bardzo smacznym, aromatycznym miąższu w kolorze ciemnopomarańczowym lub czerwonym
- tangelo – mieszaniec z grejpfrutem[4]. Owoce bardzo słodkie i soczyste z gorzkim posmakiem.
- Istnieje wiele kultywarów, w tym również bezpestkowe.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Roślina uprawna: głównie Japonia, Brazylia, Dekan i basen Morza Śródziemnego oraz południe Stanów Zjednoczonych. Do Europy mandarynka trafiła na początku XIX wieku. Nazwa jej wzięła się od nazwy wyspy Mauritius na Oceanie Indyjskim, którą niegdyś nazywano Mandarą[potrzebny przypis]. Może być uprawiana w strefach 9-11[5].
- Sztuka kulinarna: jadalne owoce głównie do spożycia na surowo, ale również na przetwory (dżemy, kompoty). 100 g owocu dostarcza 45 kilokalorii.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dane liczbowe na podstawie: [6] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[7] |
Z liści otrzymuje się olejek eteryczny, wykorzystywany w przemyśle spożywczym i perfumeryjnym o składzie[8]:
- limonen: 65–75%
- γ-terpinen: 16–22%
- α-pinen: 1,6–3,0%
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
- ↑ a b c Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow; Tabele składu i wartości odżywczej żywności; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa; 2017; s. 603, ISBN 978-83-200-5311-1
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
- ↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
Identyfikatory zewnętrzne:
- EoL: 582204
- Flora of China: 200012434
- Flora of North America: 200012434
- GBIF: 3190172
- identyfikator iNaturalist: 123355
- IPNI: 772038-1
- ITIS: 28888
- NCBI: 85571
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2724336
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:772038-1
- Tela Botanica: 18140
- identyfikator Tropicos: 28100572
- USDA PLANTS: CIRE3
- CoL: VMM2