Manuel Lapeña (obraz Goi)
| |
| Autor | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Data powstania | |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
225 × 140 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Manuel Lapeña (także Manuel Lapeña, markiz de Bondad Real[a]) – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi (1746–1828) należący do zbiorów Hispanic Society of America w Nowym Jorku[1].
Okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]
Manuel Lapeña Rodríguez y Ruiz de Sotillo (1762–1820) był hiszpańskim arystokratą i zawodowym wojskowym. W swojej karierze osiągnął stopień generała porucznika Armii Królewskiej i pułkownika regimentu Piechoty Gwardii Królewskiej. W 1785 został odznaczony orderem Kalatrawy, a w 1812 orderem Karola III[2]. Nie był jednak uważany za dobrego dowódcę, miał opinię małodusznego i niezdecydowanego, a jego sukcesy przypisywano radom i inicjatywom innych[1]. Tytuł markiza de Bondad Real, którego używał, jest podawany w wątpliwość przez historyków[a]. Należał do bliskiego kręgu przyjaciół książąt Alba, którzy byli także mecenasami Goi. W 1799 Goya otrzymał awans na nadwornego malarza w stopniu primer pintor de cámara. Był to najowocniejszy okres w jego karierze jako portrecisty. Portret Manuela Lapeñi zamówiła u niego księżna Alba z przeznaczeniem do salonu swojego pałacu La Alameda. W 1812 w czasie napaści na pałac obraz został rozcięty w okolicy dolnego brzegu[2].
Opis obrazu[edytuj | edytuj kod]
Lapeña został przedstawiony w całej postaci, na świeżym powietrzu. W tle widoczne są budynki koszarów Gwardii Królewskiej w Aranjuez, a po lewej rzędy maszerujących żołnierzy, których Lapeña prawdopodobnie inspekcjonuje. Ma na sobie elegancki wojskowy mundur dowódcy batalionu Gwardii Królewskiej. Na marynarce widnieje czerwony order i krzyż Kalatrawy[2]. Prawą rękę opiera na drewnianej lasce komendanta. Czarna marynarka i czerwona kamizelka są ozdobione srebrnymi haftami, na głowie ma wielki kapelusz, a na nogach nieskazitelne, białe, jedwabne pończochy[3]. Na ziemi w miejscu, gdzie opiera się laska komendanta, widoczna jest inskrypcja: D. Manuel Lapeña / P. Goya, 1799[4].
Sztywna postać wojskowego odbiega od bardziej romantycznego stylu Goi z ostatniej dekady XVIII wieku, z wyraźnym wpływem portretu angielskiego. Możliwe, że artysta dostosował kompozycję do innych obrazów, które wisiały w salonie pałacu książąt Osuna[2]. Skupił się na szczegółach stroju portretowanego bardziej, niż na zwykle podkreślanym charakterze postaci, być może dlatego, że nie znał dobrze swojego modela[3]. Wydaje się niemożliwe, aby Goya drwił z dobrego przyjaciela książąt Alba, jednak spojrzenie z ukosa i niezgrabna postura podkreślają podejrzliwy i niezdecydowany charakter Lapeñi[1]. Na tle budynków koszar widać rozwieszone na sznurkach pranie, rękawy białych koszul zdają się parodiować idealne łydki wojskowego[1], z drugiej strony mogą zwyczajnie oddawać realia wojskowego życia[2].
Na obrazie widoczne są dwa źródła światła: pierwsze oświetla postać z góry i z lewej strony, co potwierdza rzucany cień, a drugie pochodzi zza budynków w tle. Aby je zaznaczyć, Goya namalował na ramionach Lapeñi lśniące drobiny pudru, które opadły z peruki[2].
Proweniencja[edytuj | edytuj kod]
Obraz należał do książąt Alba, a następnie do różnych prywatnych kolekcji: Joaquína Argamasilla w Madrycie, Desparmet-Fitz Gerald, A. de Wagram, M. Montaignac i Galerie Trotti w Paryżu, Herman Eilbuth w Kopenhadze, Ehrich Galleries w Nowym Jorku. Od 1922 obraz znajduje się w zbiorach Hispanic Society of America, zakupiony przez filantropa Archera Miltona Huntingtona[2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Jeden z przodków żony Manuela Lapeñi otrzymał tytuł markiza de Bondad Real w 1736 od Karola III, kiedy ten był królem Neapolu, zanim został królem Hiszpanii. Lapeña ubiegał się o ten tytuł należny mu przez małżeństwo i otrzymał go w 1817. Jednak w Hiszpanii tytuł markiza de la Bondad Real utworzono dopiero w 1866. Patrz: Mithchell A. Codding (ed.) Tesoros de la Hispanic Society of America.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Nigel Glendinning, Goya. La década de los Caprichos. Retratos 1792–1804, Central Hispano, 1992, s. 130, ISBN 84-87181-10-4.
- ↑ a b c d e f g Mithchell A. Codding (red.), Tesoros de la Hispanic Society of America, Ciudad de México: Museo del Palacio de Bellas Artes, 2018, ISBN 978-607-605-537-3.
- ↑ a b Manuel Lapeña [online], ArteHistoria [dostęp 2021-07-25] (hiszp. • ang.).
- ↑ Manuel Lapeña Rodríguez y Ruiz de Sotillo [online], Fundación Goya en Aragón [dostęp 2021-07-25] (hiszp. • ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Elizabeth du Gué Trapier, Goya and His Sitters: A Study of His Style as a Portraitist, New York: Hispanic Society of America, 1964, s. 16–17.