Maria Dorota Radziwiłłowa
Maria Dorota Radziwiłłowa (ur. 19 lutego 1840 w Rochette, zm. 10 lipca 1915 w Klenicy (Kleinitz)) – córka Henryka de Castellane i Pauliny de Talleyrand – Perigord. Markiza, ordynatowa Nieświeża, autorka licznych wspomnień. Żona Antoniego Wilhelma, którego poślubiła 3 października 1857 w Żaganiu. Matka Stanisława Wilhelma.
Po siedmiu latach wychowania się na dworze paryskim, przyjechała do Żagania gdzie pod dobrą opieką babki Doroty de Talleyrand – Perigord księżnej Żagańskiej i Kurlandzkiej, otrzymała niezwykle staranną edukację, pogłębioną jeszcze własnym zamiłowaniem do muzyki i malarstwa.
W Żaganiu Maria wyrosła na smukłą szatynkę o żywym temperamencie. W tym samym duchu wychowała też swojego syna, Janusza Henryka Stanisława Radziwiłła, który był adiutantem Józefa Piłsudskiego.
Księżna Maria wychodzi za mąż za Antoniego Radziwiłła nie tylko z porywu serca, co za namową babki, księżnej Doroty de Dino. Panna młoda liczy lat 17 a pan młody 24. Ślub odbył się 3 października 1857 roku w żagańskim kościele pw. Wniebowzięcia NMP. Wraz z udziałem samego Franciszka Liszta, który zagrał młodej parze "veni Creator spiritus" na organach żagańskiego kościoła poaugustiańskiego.
Księżna wielokrotnie odwiedzała węgierskiego kompozytora w Weimarze, również gościła go w Berlinie i Dreźnie, gdzie prowadziła znany w intelektualnych kręgach salony literacko-polityczne. Prowadziła również działalność charytatywną, ufundowała bogato zdobiony ornat dla szpitala św. Doroty w Żaganiu prowadzony przez siostry zakonne św. Karola Boromeusza z Trier.
Maria Radziwiłł otrzymała od babki dobra Klenickie koło Zielonej Góry. Gdy mąż przebywał u boku cesarza Wilhelma I przebywała w pałacu myśliwski, gościła wiele znakomitości ówczesnej Europy, po śmierci męża w roku 1904 zamieszkała w Klenicy na stałe. Przygotowywała do druku pamiętniki swojej babki, które zostały wydane w 1909-1911 roku w czternastu tomach: "Duchesse de Dino. Chronique de 1831-1862, publiee par la Princesse Radziwille nee Castellane".
Maria Dorota Radziwiłł w 1875 roku zainicjowała prace mające na celu przywrócenie stanu Zamku w Nieświeżu sprzed 1812 roku . Park o powierzchni 100 ha, przekształciła w park krajobrazowy wzorując się na park pałacowy w Żaganiu, który był zaprojektowany przez Książęcego Inspektora Ogrodów i Parków, Oskara Teicherta.
Maria urodziła dwóch synów: Henryka Karola i Janusza Henryka Stanisława. Ostatniemu przekazała dobra Klenickie. W roku 1906 ożenił się z Dolores Konstancją Joanną Marią z Radziwiłłów linii szydłowiecko-połanieckiej. Stanisław Radziwiłł uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w roku 1920, poległ 28 kwietnia 1920 roku pod Malinami na Ukrainie. Za zasługi został pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari. Wdowa po Stanisławie Dolores w roku 1922 wyszła ponownie za mąż za kuzyna męża, Leona Radziwiłła, i zamieszkała w Paryżu z córką Anną Marią, jednym z dzieckiem zrodzonym ze związku Stanisława.
Księżna Maria Dorota Radziwiłł umarła 11 sierpnia 1915 roku w Klenicy, jej szczątki zostały przywiezione do Nieświeża i spoczęły w Mauzoleum rodziny Radziwiłłów w kościele pw. Bożego Ciała.
Bibliografia[edytuj]
- Na peryferiach historii, Jerzy Piotr Majchrzak, Dekograf 2005
