Maria Mirecka-Loryś
 Maria Mirecka-Loryś (2016) | |
 major
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1939–1946 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
prawnik, dziennikarka |
| Odznaczenia | |
         
| |
Maria Eleonora Mirecka-Loryś, ps. Marta (ur. 7 lutego 1916 w Ulanowie, zm. 29 maja 2022 w Warszawie) – działaczka Związku Akademickiego „Młodzież Wszechpolska” oraz podziemia narodowego w latach 1939–1945, członkini Narodowej Organizacji Wojskowej, Komendantka Główna Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, członkini ZG Związku Polek w Ameryce oraz dyrektor Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jest siódmym z ośmiorga dzieci Dominika Mireckiego i Pauliny ze Ścisłowskich[2], siostrą m.in. Adama, Bronisława, Kazimierza, Leona. Z rodzicami i siedmiorgiem rodzeństwa do piątego roku życia mieszkała w Ulanowie. W 1921 rodzina przeniosła się do Racławic koło Niska. Tam w 1937 ukończyła gimnazjum i podjęła studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Wstąpiła do Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska.
Po wybuchu wojny zaangażowała się w działalność konspiracyjną. Wiosną 1940 została komendantką Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w powiecie niżańskim, później całego NOWK Okręgu Rzeszowskiego. Równolegle była kierownikiem sekcji kobiecej w Zarządzie Okręgu Rzeszowskiego SN i kurierką Komendy Głównej NOW. Po scaleniu NOW z AK awansowana na stopień kapitana, kierowała Wojskową Służbą Kobiet w rzeszowskim Podokręgu Armii Krajowej. Wiosną 1945 roku została Komendantką Główną Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet.
W 1943 uczestniczyła w konspiracyjnym odnowieniu ślubów na Jasnej Górze, które w maju 1936 podczas pielgrzymki złożyła polska młodzież akademicka. W 36-osobowej grupie młodzieży Maria Mirecka reprezentowała Lwów, a obecny tam Karol Wojtyła – Kraków.
Po zakończeniu wojny wznowiła studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. 1 sierpnia 1945 została aresztowana w Nisku. Na wolność wyszła 1 września tego samego roku na mocy amnestii. Zagrożona ponownym aresztowaniem, w grudniu 1945 opuściła Polskę i z grupą kilkunastu działaczy narodowych dotarła do obozu 2 Korpusu gen. Władysława Andersa pod Ankoną. Tam poznała swego męża, oficera rezerwy, Henryka Lorysia, z którym w październiku 1946 wyemigrowała do Wielkiej Brytanii.
W styczniu 1952 z rodziną wyjechała do USA, najpierw do Toledo w stanie Ohio, a w 1954 do Chicago. Tam zaangażowała się w pracę w organizacjach polonijnych. Działała m.in. w Stronnictwie Narodowym, była członkiem ZG Związku Polek w Ameryce oraz Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej. Przez 32 lata była redaktorem „Głosu Polek”, organu Związku Polek w Ameryce. Od lat 70. zaangażowana była w pomoc dla Polaków na dawnych Kresach. W grudniu 1999 została wiceprzewodniczącą Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego. Współpracowała z polonijnym radiem w Chicago, dla którego nagrywała cotygodniowe felietony z cyklu „Otwarty mikrofon”.
Była autorką 2. tomu „Historii Związku Polek w Ameryce” [od 1938 do 1958 roku] i książki „Odszukane w pamięci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyjaźni”[3]. W 2014 został zrealizowany film dokumentalny o Marii Mireckiej-Loryś pt. „Szkic do życiorysu” w reż. Ewy Szakalickiej. W 2016 IPN wydał jej książkę „Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952–2010”. W 2017 została laureatką nagrody honorowej „Świadek Historii” przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej[4].
6 kwietnia 2019 pojawiła się jako gość honorowy na konwencji wyborczej Konfederacji Korwin Braun Liroy Narodowcy przed wyborami do Parlamentu Europejskiego[5]. W grudniu tego samego roku gościła również na zjeździe Młodzieży Wszechpolskiej z okazji 30-lecia reaktywacji tej organizacji[6].
Była matką dwojga dzieci: Jana i Ewy.
Zmarła 29 maja 2022 w wieku 106 lat[7][8]. Jej pogrzeb odbył się 17 sierpnia 2022 i została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[9].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Historia Związku Polek w Ameryce, t. 2: 1939–1959, Związek Polek w Ameryce, Chicago 1980
- Odszukane w pamięci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyjaźni, część 1, opr. red. M. Frankel, Wydawnictwo „Dokument”, Oficyna Archiwum Państwowego w Szczecinie, Wydawnictwo Kadruk w Szczecinie, Racławice-Warszawa-Szczecin 2010 ISBN 978-83-89341-69-3
- Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, IPN, Rzeszów 2016 ISBN 978-83-8098-043-3
Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]
Została uhonorowana wieloma wysokimi odznaczeniami, są wśród nich:
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Krzyż Walecznych
- Krzyż Partyzancki
- Krzyż Armii Krajowej
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006)[10]
- Medal Senatu Rzeczypospolitej Polskiej za szczególne zasługi w pracy na rzecz Polonii (2002)[11]
- Medal „Pro Patria” (2016)
- Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (2016)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2016)[12]
- Medal Pamiątkowy 75-lecia Narodowych Sił Zbrojnych (2018)[13]
- Medal Pro Bono Poloniae (2018)
- Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2020)[14]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ [1]
- ↑ Narodowe Siły Zbrojne, Maria Mirecka-Loryś. [dostęp 2012-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-08)].
- ↑ Maria Mirecka-Loryś „Odszukane w pamięci”. [dostęp 2012-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-12)].
- ↑ VI edycja Nagrody Honorowej „Świadek Historii” – Rzeszów, 23 października 2017. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2021-10-26]. (pol.).
- ↑ PILNE! Braun, Liroy, Korwin, Narodowcy! MEGA KONWENCJA KONFEDERACJI PROPOLSKIEJ! LIVE!. wRealu24.pl 2019-04-06. [dostęp 2019-04-07].
- ↑ 30-lecie reaktywacji Młodzieży Wszechpolskiej, mysl-polska.pl [dostęp 2019-12-18].
- ↑ Zmarła mjr Maria Mirecka-Loryś ps. „Marta”. Miała 106 lat. radio.lublin.pl. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
- ↑ W wieku 106 lat zmarła Maria Mirecka–Loryś, weteranka wojenna i działaczka polonijna. polskatimes.pl. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
- ↑ Pogrzeb śp. mjr Marii Mireckiej-Loryś. Działaczka podziemia narodowego spoczęła na Starych Powązkach w Warszawie. warszawa.naszemiasto.pl. [dostęp 2022-08-17].
- ↑ M.P. z 2006 r. nr 43, poz. 460
- ↑ Wydarzenia. senat.gov.pl, 2007. [dostęp 2018-03-22].
- ↑ Maria Mirecka-Loryś odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. prezydent.pl. [dostęp 2016-02-12].
- ↑ 102. urodziny Marii Mireckiej-Loryś. nsz.com.pl, luty 2018. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 lutego 2018)].
- ↑ Odznaczeni w Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. prezydent.pl, 2020-03-01. [dostęp 2020-03-01].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Amnestionowani przez władze komunistyczne w Polsce
- Członkinie Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet
- Członkowie Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska
- Działacze polonijni w Stanach Zjednoczonych
- Ludzie urodzeni w Ulanowie
- Odznaczeni Krzyżem Armii Krajowej
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Partyzanckim
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych
- Odznaczeni Medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”
- Odznaczeni Medalem Pro Patria
- Odznaczeni Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Polonia w Wielkiej Brytanii
- Polscy stulatkowie
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956
- Urodzeni w 1916
- Zmarli w 2022