Maria Mirecka-Loryś
Maria Mirecka-Loryś (2016) | |
![]() | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1939–1946 |
Siły zbrojne |
|
Jednostki | |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca |
prawnik, dziennikarka |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |

Maria Eleonora Mirecka-Loryś, ps. Marta (ur. 7 lutego 1916 w Ulanowie, zm. 29 maja 2022 w Warszawie) – działaczka Związku Akademickiego „Młodzież Wszechpolska” oraz podziemia narodowego w latach 1939–1945, członkini Narodowej Organizacji Wojskowej, Komendantka Główna Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, członkini ZG Związku Polek w Ameryce oraz dyrektor Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jest siódmym z ośmiorga dzieci Dominika Mireckiego i Pauliny ze Ścisłowskich[2], siostrą m.in. Adama, Bronisława, Kazimierza, Leona. Z rodzicami i siedmiorgiem rodzeństwa do piątego roku życia mieszkała w Ulanowie. W 1921 rodzina przeniosła się do Racławic koło Niska[3]. Tam w 1937 ukończyła gimnazjum i podjęła studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Wstąpiła do Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska[4].
Po wybuchu wojny zaangażowała się w działalność konspiracyjną. Wiosną 1940 została komendantką Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w powiecie niżańskim, później całego NOWK Okręgu Rzeszowskiego. Równolegle była kierownikiem sekcji kobiecej w Zarządzie Okręgu Rzeszowskiego SN i kurierką Komendy Głównej NOW. Po scaleniu NOW z AK awansowana na stopień kapitana, kierowała Wojskową Służbą Kobiet w rzeszowskim Podokręgu Armii Krajowej. Wiosną 1945 roku została Komendantką Główną Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet[5].
W 1943 uczestniczyła w konspiracyjnym odnowieniu ślubów na Jasnej Górze, które w maju 1936 podczas pielgrzymki złożyła polska młodzież akademicka. W 36-osobowej grupie młodzieży Maria Mirecka reprezentowała Lwów, a obecny tam Karol Wojtyła – Kraków[6].
Po zakończeniu wojny wznowiła studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. 1 sierpnia 1945 została aresztowana w Nisku. Na wolność wyszła 1 września tego samego roku na mocy amnestii. Zagrożona ponownym aresztowaniem, w grudniu 1945 opuściła Polskę i z grupą kilkunastu działaczy narodowych dotarła do obozu 2 Korpusu gen. Władysława Andersa pod Ankoną. Tam poznała swego męża, oficera rezerwy, Henryka Lorysia, z którym w październiku 1946 wyemigrowała do Wielkiej Brytanii.
W styczniu 1952 z rodziną wyjechała do USA, najpierw do Toledo w stanie Ohio, a w 1954 do Chicago. Tam zaangażowała się w pracę w organizacjach polonijnych. Działała m.in. w Stronnictwie Narodowym, była członkiem ZG Związku Polek w Ameryce oraz Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej. Przez 32 lata była redaktorem „Głosu Polek”, organu Związku Polek w Ameryce. Od lat 70. zaangażowana była w pomoc dla Polaków na dawnych Kresach. W grudniu 1999 została wiceprzewodniczącą Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego. Współpracowała z polonijnym radiem w Chicago, dla którego nagrywała cotygodniowe felietony z cyklu „Otwarty mikrofon”.
Była autorką 2. tomu „Historii Związku Polek w Ameryce” [od 1938 do 1958 roku] i książki „Odszukane w pamięci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyjaźni”[7]. W 2014 został zrealizowany film dokumentalny o Marii Mireckiej-Loryś pt. „Szkic do życiorysu” w reż. Ewy Szakalickiej. W 2016 IPN wydał jej książkę „Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952–2010”. W 2017 została laureatką nagrody honorowej „Świadek Historii” przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej[8].
6 kwietnia 2019 pojawiła się jako gość honorowy na konwencji wyborczej Konfederacji Korwin Braun Liroy Narodowcy przed wyborami do Parlamentu Europejskiego[9]. W grudniu tego samego roku gościła również na zjeździe Młodzieży Wszechpolskiej z okazji 30-lecia reaktywacji tej organizacji[10].
Była matką dwojga dzieci: Jana (historyk, absolwent University of Illinois, wieloletni dyrektor The Polish Museum of America) i Ewy (zamężna Regulska, była urzędniczka Ambasady USA w Warszawie)[11].
Zmarła 29 maja 2022 w wieku 106 lat, 3 miesięcy i 22 dni[12][13]. Jej pogrzeb odbył się 17 sierpnia 2022, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[14].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Historia Związku Polek w Ameryce, t. 2: 1939–1959, Związek Polek w Ameryce, Chicago 1980
- Odszukane w pamięci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyjaźni, część 1, opr. red. M. Frankel, Wydawnictwo „Dokument”, Oficyna Archiwum Państwowego w Szczecinie, Wydawnictwo Kadruk w Szczecinie, Racławice-Warszawa-Szczecin 2010 ISBN 978-83-89341-69-3
- Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, IPN, Rzeszów 2016 ISBN 978-83-8098-043-3
Odznaczenia i nagrody
[edytuj | edytuj kod]Została uhonorowana wieloma wysokimi odznaczeniami, są wśród nich:
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Krzyż Walecznych
- Krzyż Partyzancki
- Krzyż Armii Krajowej
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006)[15]
- Medal Senatu Rzeczypospolitej Polskiej za szczególne zasługi w pracy na rzecz Polonii (2002)[16]
- Medal „Pro Patria” (2016)
- Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (2016)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2016)[17]
- Medal Pamiątkowy 75-lecia Narodowych Sił Zbrojnych (2018)[18]
- Medal Pro Bono Poloniae (2018)
- Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2020)[19]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]
11 czerwca 2023 na ścianie bloku przy ul. Tysiąclecia 8a w Nisku odsłonięto mural upamiętniający Marię Mirecką-Loryś. Został zaprojektowany przez Magdalenę Kaczanowską, a wykonała go warszawska grupa muralowa Good Looking Studio[20].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Facebook [online], facebook.com [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Narodowe Siły Zbrojne, Maria Mirecka-Loryś. [dostęp 2012-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-08)].
- ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 159.
- ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 174.
- ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 174-175.
- ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 174.
- ↑ Maria Mirecka-Loryś „Odszukane w pamięci”. [dostęp 2012-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-12)].
- ↑ VI edycja Nagrody Honorowej „Świadek Historii” – Rzeszów, 23 października 2017. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2021-10-26]. (pol.).
- ↑ Konwencja Konfederacji w Warszawie. "Nie będą zboczeńcy wychowywać naszych dzieci". [dostęp 2023-12-19].
- ↑ 30-lecie reaktywacji Młodzieży Wszechpolskiej [online], mysl-polska.pl [dostęp 2019-12-18] .
- ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 175-176.
- ↑ Zmarła mjr Maria Mirecka-Loryś ps. „Marta”. Miała 106 lat. radio.lublin.pl. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
- ↑ W wieku 106 lat zmarła Maria Mirecka–Loryś, weteranka wojenna i działaczka polonijna. polskatimes.pl. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
- ↑ Pogrzeb śp. mjr Marii Mireckiej-Loryś. Działaczka podziemia narodowego spoczęła na Starych Powązkach w Warszawie. warszawa.naszemiasto.pl. [dostęp 2022-08-17].
- ↑ M.P. z 2006 r. nr 43, poz. 460
- ↑ Wydarzenia. senat.gov.pl, 2007. [dostęp 2018-03-22].
- ↑ Maria Mirecka-Loryś odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. prezydent.pl. [dostęp 2016-02-12].
- ↑ 102. urodziny Marii Mireckiej-Loryś. nsz.com.pl, luty 2018. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 lutego 2018)].
- ↑ Odznaczeni w Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. prezydent.pl, 2020-03-01. [dostęp 2020-03-01].
- ↑ W Nisku powstał Mural upamiętniający major Marię Mirecką – Loryś [online], powiatnizanski.pl, 16 czerwca 2023 [dostęp 2025-03-31] .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Amnestionowani przez władze komunistyczne w Polsce
- Członkinie Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet
- Członkowie Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska
- Działacze polonijni w Stanach Zjednoczonych
- Ludzie urodzeni w Ulanowie
- Odznaczeni Krzyżem Armii Krajowej
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Partyzanckim
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych
- Odznaczeni Medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”
- Odznaczeni Medalem Pro Patria
- Odznaczeni Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Polonia w Wielkiej Brytanii
- Polscy stulatkowie
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956
- Urodzeni w 1916
- Zmarli w 2022