Przejdź do zawartości

Maria Mirecka-Loryś

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maria Mirecka-Loryś
Marta
Ilustracja
Maria Mirecka-Loryś (2016)
major major
Data i miejsce urodzenia

7 lutego 1916
Ulanów

Data i miejsce śmierci

29 maja 2022[1]
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1939–1946

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
AK Armia Krajowa
Narodowa Organizacja Wojskowa
Polskie Siły Zbrojne

Jednostki

2 Korpus Polski

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
partyzantka antykomunistyczna

Późniejsza praca

prawnik, dziennikarka

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Krzyż Walecznych (od 1941) Krzyż Partyzancki Krzyż Armii Krajowej Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości Medal „Pro Patria” Medal „Pro Bono Poloniae” Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (1976–2016) Świadek Historii
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Maria Mirecka-Loryś w Senacie (2007)
Maria Mirecka-Loryś podczas Pielgrzymki Środowiska Narodowego w 2017 roku

Maria Eleonora Mirecka-Loryś, ps. Marta (ur. 7 lutego 1916 w Ulanowie, zm. 29 maja 2022 w Warszawie) – działaczka Związku Akademickiego „Młodzież Wszechpolska” oraz podziemia narodowego w latach 1939–1945, członkini Narodowej Organizacji Wojskowej, Komendantka Główna Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, członkini ZG Związku Polek w Ameryce oraz dyrektor Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Jest siódmym z ośmiorga dzieci Dominika Mireckiego i Pauliny ze Ścisłowskich[2], siostrą m.in. Adama, Bronisława, Kazimierza, Leona. Z rodzicami i siedmiorgiem rodzeństwa do piątego roku życia mieszkała w Ulanowie. W 1921 rodzina przeniosła się do Racławic koło Niska[3]. Tam w 1937 ukończyła gimnazjum i podjęła studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Wstąpiła do Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska[4].

Po wybuchu wojny zaangażowała się w działalność konspiracyjną. Wiosną 1940 została komendantką Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w powiecie niżańskim, później całego NOWK Okręgu Rzeszowskiego. Równolegle była kierownikiem sekcji kobiecej w Zarządzie Okręgu Rzeszowskiego SN i kurierką Komendy Głównej NOW. Po scaleniu NOW z AK awansowana na stopień kapitana, kierowała Wojskową Służbą Kobiet w rzeszowskim Podokręgu Armii Krajowej. Wiosną 1945 roku została Komendantką Główną Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet[5].

W 1943 uczestniczyła w konspiracyjnym odnowieniu ślubów na Jasnej Górze, które w maju 1936 podczas pielgrzymki złożyła polska młodzież akademicka. W 36-osobowej grupie młodzieży Maria Mirecka reprezentowała Lwów, a obecny tam Karol Wojtyła – Kraków[6].

Po zakończeniu wojny wznowiła studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. 1 sierpnia 1945 została aresztowana w Nisku. Na wolność wyszła 1 września tego samego roku na mocy amnestii. Zagrożona ponownym aresztowaniem, w grudniu 1945 opuściła Polskę i z grupą kilkunastu działaczy narodowych dotarła do obozu 2 Korpusu gen. Władysława Andersa pod Ankoną. Tam poznała swego męża, oficera rezerwy, Henryka Lorysia, z którym w październiku 1946 wyemigrowała do Wielkiej Brytanii.

W styczniu 1952 z rodziną wyjechała do USA, najpierw do Toledo w stanie Ohio, a w 1954 do Chicago. Tam zaangażowała się w pracę w organizacjach polonijnych. Działała m.in. w Stronnictwie Narodowym, była członkiem ZG Związku Polek w Ameryce oraz Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej. Przez 32 lata była redaktorem „Głosu Polek”, organu Związku Polek w Ameryce. Od lat 70. zaangażowana była w pomoc dla Polaków na dawnych Kresach. W grudniu 1999 została wiceprzewodniczącą Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego. Współpracowała z polonijnym radiem w Chicago, dla którego nagrywała cotygodniowe felietony z cyklu „Otwarty mikrofon”.

Była autorką 2. tomu „Historii Związku Polek w Ameryce” [od 1938 do 1958 roku] i książki „Odszukane w pamięci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyjaźni”[7]. W 2014 został zrealizowany film dokumentalny o Marii Mireckiej-Loryś pt. „Szkic do życiorysu” w reż. Ewy Szakalickiej. W 2016 IPN wydał jej książkę „Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952–2010”. W 2017 została laureatką nagrody honorowej „Świadek Historii” przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej[8].

6 kwietnia 2019 pojawiła się jako gość honorowy na konwencji wyborczej Konfederacji Korwin Braun Liroy Narodowcy przed wyborami do Parlamentu Europejskiego[9]. W grudniu tego samego roku gościła również na zjeździe Młodzieży Wszechpolskiej z okazji 30-lecia reaktywacji tej organizacji[10].

Była matką dwojga dzieci: Jana (historyk, absolwent University of Illinois, wieloletni dyrektor The Polish Museum of America) i Ewy (zamężna Regulska, była urzędniczka Ambasady USA w Warszawie)[11].

Zmarła 29 maja 2022 w wieku 106 lat, 3 miesięcy i 22 dni[12][13]. Jej pogrzeb odbył się 17 sierpnia 2022, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[14].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia i nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Została uhonorowana wieloma wysokimi odznaczeniami, są wśród nich:

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Mural upamiętniający Marię Mirecką-Loryś w Nisku (2025)

11 czerwca 2023 na ścianie bloku przy ul. Tysiąclecia 8a w Nisku odsłonięto mural upamiętniający Marię Mirecką-Loryś. Został zaprojektowany przez Magdalenę Kaczanowską, a wykonała go warszawska grupa muralowa Good Looking Studio[20].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Facebook [online], facebook.com [dostęp 2024-04-24] (pol.).
  2. ↑ Narodowe Siły Zbrojne, Maria Mirecka-Loryś. [dostęp 2012-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-08)].
  3. ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 159.
  4. ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 174.
  5. ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 174-175.
  6. ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 174.
  7. ↑ Maria Mirecka-Loryś „Odszukane w pamięci”. [dostęp 2012-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-12)].
  8. ↑ VI edycja Nagrody Honorowej „Świadek Historii” – Rzeszów, 23 października 2017. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2021-10-26]. (pol.).
  9. ↑ Konwencja Konfederacji w Warszawie. "Nie będą zboczeńcy wychowywać naszych dzieci". [dostęp 2023-12-19].
  10. ↑ 30-lecie reaktywacji Młodzieży Wszechpolskiej [online], mysl-polska.pl [dostęp 2019-12-18].
  11. ↑ K. Kaczmarski, Saga rodu Mireckich, [w:] M. Mirecka-Loryś, Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010, opr. i red. K. Kaczmarski, R. Sierchuła, Rzeszów 2016, s. 175-176.
  12. ↑ Zmarła mjr Maria Mirecka-Loryś ps. „Marta”. Miała 106 lat. radio.lublin.pl. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
  13. ↑ W wieku 106 lat zmarła Maria Mirecka–Loryś, weteranka wojenna i działaczka polonijna. polskatimes.pl. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
  14. ↑ Pogrzeb śp. mjr Marii Mireckiej-Loryś. Działaczka podziemia narodowego spoczęła na Starych Powązkach w Warszawie. warszawa.naszemiasto.pl. [dostęp 2022-08-17].
  15. ↑ M.P. z 2006 r. nr 43, poz. 460
  16. ↑ Wydarzenia. senat.gov.pl, 2007. [dostęp 2018-03-22].
  17. ↑ Maria Mirecka-Loryś odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. prezydent.pl. [dostęp 2016-02-12].
  18. ↑ 102. urodziny Marii Mireckiej-Loryś. nsz.com.pl, luty 2018. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 lutego 2018)].
  19. ↑ Odznaczeni w Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. prezydent.pl, 2020-03-01. [dostęp 2020-03-01].
  20. ↑ W Nisku powstał Mural upamiętniający major Marię Mirecką – Loryś [online], powiatnizanski.pl, 16 czerwca 2023 [dostęp 2025-03-31].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Mirecka-Loryś&oldid=76449155”