Maria Moczydłowska

Maria Moczydłowska
Data i miejsce urodzenia	4 października 1886 ; Łomża
Data i miejsce śmierci	26 kwietnia 1969 ; Sopot
	Posłanka na Sejm Ustawodawczy 1919–1922
Okres	od 1919; do 1922
Przynależność polityczna	Klub Narodowego Zjednoczenia Ludowego
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Maria Moczydłowska z domu Grzymkowska (ur. 4 października 1886 w Łomży, zm. 26 kwietnia 1969 w Sopocie) – polska działaczka niepodległościowa, społeczna i ruchu spółdzielczości, polityk, posłanka na Sejm Ustawodawczy (1919–1922) z ramienia Narodowego Zjednoczenia Ludowego (NZL), aktywistka feministyczna, nauczycielka, pierwsza kobieta, która zabrała głos na posiedzeniu Sejmu jako posłanka^[1].

Życiorys

W 1905 roku uczestniczyła w rewolucji i strajku szkolnym. Nauczała w Kaliszu, Łomży i Warszawie. Wraz z mężem pracowała w szkole rolniczej w Liskowie, współpracując blisko z propagatorem spółdzielczości księdzem Wacławem Blizińskim, współtwórcą NZL. W 1913 roku opublikowała książkę Wieś Lisków^[2].

Działalność polityczna i feministyczna

Dzięki poparciu ks. Blizińskiego młoda nauczycielka została wybrana z okręgu wyborczego nr 30 w Częstochowie do Sejmu Ustawodawczego^[3]. Podczas kampanii wyborczej zaangażowała się w działalność Narodowej Organizacji Wyborczej Kobiet, która później przekształciła się w Narodową Organizację Kobiet^[4]^[5]. W Sejmie była jedną z zaledwie ośmiu posłanek. Pełniła funkcję sekretarza Klubu Narodowego Zjednoczenia Ludowego. Była członkinią sejmowych komisji: ochrony pracy, oświatowej oraz opieki społecznej^[3].

Podczas przemówienia sejmowego w maju 1919 zadeklarowała ponadpartyjną współpracę posłanek. Jako cele ich posłannictwa wymieniła pomoc osobom ubogim i dzieciom zaniedbanym, podniesienie poziomu moralnego społeczeństwa oraz zniesienie reglamentacji prostytucji^[6]^[a]. Równouprawnienie kobiet i mężczyzn określiła w swoim wystąpieniu jako kwestię zasadniczą dla ustroju państwa polskiego^[7].

Jako posłanka działała na rzecz prohibicji, zakazu produkcji i sprzedaży alkoholu do celów spożywczych. W tej sprawie ściśle współpracowała z posłanką Zofią Moraczewską, należącą do Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów^[6]. 20 kwietnia 1920 roku w Komisji Zdrowia Publicznego zabrakło jednego głosu do zatwierdzenia projektu Moczydłowskiej, wprowadzającego pełną prohibicję^[b]. Uchwalono jednak ustawę o ograniczeniach w spożyciu i sprzedaży napojów alkoholowych, zwaną nawet „lex Moczydłowska”^[8].

Jako sprawozdawczyni Komisji Opieki Społecznej poparła wniosek Z. Moraczewskiej o objęcie niezwłoczną, instytucjonalną opieką dzieci potrzebujących pomocy. Niekiedy, gdy nie zgadzała się ze stanowiskiem klubu NZL, uciekała się do forteli. Jej "zasłabnięcie" i opuszczenie sali podczas obrad Sejmu 10 lipca 1919, przyczyniło się do przyjęcia przewagą jednego głosu uchwały o zasadach reformy rolnej (klub NZL był przeciw). 16 marca 1921 roku opuściła salę sejmową, by "zatelefonować", dzięki czemu przewagą trzech głosów przeszła poprawka lewicy do konstytucji marcowej, usuwająca wirylistów ze składu przyszłego senatu (ponownie jej klub był przeciw).

21 listopada 1919 wraz z innymi posłankami sprzeciwiła się dyskryminacji kobiet w przyznawaniu nauczycielskiego nadzwyczajnego dodatku drożyźnianego (zgodnie z ustawą z lipca 1919 dodatek mógł być wypłacany jedynie mężowi). 20 stycznia 1920 Moczydłowska, Gabriela Balicka-Iwanowska i Zofia Moraczewska złożyły wniosek na rzecz wycofania przepisów pozbawiających kobiety polskiego obywatelstwa z chwilą poślubienia cudzoziemców. Wniosek posłanek został odrzucony przez posłów^[6].

Okres międzywojnia

Po zakończeniu kadencji Sejmu Ustawodawczego Moczydłowska bezskutecznie ubiegała się o reelekcję^[6], co było następstwem klęski w wyborach w listopadzie 1922 stworzonej przez lidera NLZ Leopolda Skulskiego listy wyborczej Polskiego Centrum. Działacze w większości (jak i sam Skulski) przystąpili do PSL "Piast". Po okresie pracy poselskiej Moczydłowska była organizatorką polskich szkół we Francji oraz kursów wakacyjnych dla nauczycieli polonijnych. Następnie pracowała w kuratorium w Warszawie w dziale oświaty dla dorosłych^[3].

Po 1939 i w PRL

W czasie II wojny światowej prowadziła tajne nauczanie. Po wojnie była m.in. przewodniczącą Koła Spółdzielców przy PSS „Społem” w Sopocie, Towarzystwa "Trzeźwość" i członkiem zarządu Związku Kółek Rolniczych w Warszawie. W 1959 została uhonorowana srebrną odznaką na Międzynarodowym Zjeździe Spółdzielczyń w Warszawie. Pełniła funkcję wiceprzewodniczącej Kół Gospodyń Wiejskich w Częstochowie i Warszawie. Była członkinią Związku Nauczycielstwa Polskiego i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[3]. Pochowana na cmentarzu katolickim w Sopocie (kwatera I1-2-2)^[9].

Życie prywatne

Jej pierwszym mężem był Mieczysław Moczydłowski (1887–1925), działacz niepodległościowy i oświatowy, dyrektor szkoły rolniczej w Liskowie, odznaczony pośmiertnie Medalem Niepodległości^[3]^[10]^[11]. Drugim – urzędnik skarbowy Tymoteusz Niekrasz^[3]^[12].

Odznaczenia

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 1960,
Złoty Krzyż Zasługi,
Złoty Krzyż Zasługi – 1948,
Medal Niepodległości – 8 listopada 1937 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[13]^[14]^[15],
Srebrny Krzyż Zasługi,
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
srebrna odznaka na Międzynarodowym Zjeździe Spółdzielczyń w Warszawie – 1959^[16].

Uwagi

↑
Reglamentacja prostytucji oznacza przymusowe skoszarowanie prostytutek w wydzielonych domach publicznych będących pod nadzorem służby sanitarnej i władz porządkowych; postulat zniesienia reglamentacji (wynikający z czerpania korzyści z prostytucji przez osoby trzecie i opanowanie przez świat przestępczy) miał na celu zastąpienie jej neoreglamentacją (bez skoszarowania, ale pod nadzorem) bądź abolicjonizmem (przeciwdziałaniem nie samej prostytucji, lecz przyczynom skłaniającym kobiety do jej uprawiania). Szerzej:
- Małgorzata Gąsiorowska, Prostytucja jako zjawisko i problem społeczno-wychowawczy, s. 13, 79. zk-p.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. [on-line]
- Katarzyna Orecka, Prasa dla kobiet jako odzwierciedlenie zmiany roli i pozycji kobiety w dziewiętnastowiecznym społeczeństwie, s. 33, 35 [on-line] W: Przeszłość – Teraźniejszość – Przyszłość, Kraków 2010, ISBN 978-83-7271-635-4.
↑ Dla porównania – w opisywanym okresie prohibicja obowiązywała już w wielu krajach m.in. w USA, większości prowincji Kanady, w Rosji, Finlandii, Norwegii i na Islandii.

Przypisy

↑ Małgorzata Tkacz-Janik, Anna Dudek: Mamy to we krwi. [w:] Wysokie Obcasy [on-line]. Agora, 2018-10-06. [dostęp 2018-10-11].
↑ Maria Moczydłowska: Wieś Lisków. Kalisz, 1913. [dostęp 2012-05-04]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maria Moczydłowska. Biblioteka Sejmowa. [dostęp 2012-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 maja 2012)]. (pol.).
↑ JoannaJ. Dufrat JoannaJ., Prasa politycznych organizacji kobiecych w Polsce w latach 1917-1939, [w:] MałgorzataM. Dajnowicz, AdamA. Miodowski (red.), Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku. Prasa organizacji politycznych, Białystok 2017, s. 35, ISBN 978-83-946177-3-8 .
↑ MarcelaM. Gruszczyk MarcelaM., Między działalnością społeczną a wielką polityką. Maria Moczydłowska (1886–1969), najmłodsza posłanka Sejmu Ustawodawczego II RP, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”, 25, 2019, s. 17-18, ISSN 1895-3492 .
↑ ^a ^b ^c ^d Mariola Kondracka, Aktywność parlamentarna posłanek i senatorek Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1927, [w:] Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet po 1918 roku (na tle porównawczym), tom II, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7543-101-8, s. 50, 52, 54–59, 61, 68–69, 71–72.
↑ Tomasz Kowalik: Baby na Wiejskiej. „Sprawy Nauki”, 12/2004, 22 grudnia 2004. [dostęp 2012-04-27]. (pol.).
↑ Wojciech Kołodziej: Z perspektywy historycznej. [w:] Świat Problemów, nr 6 [on-line]. Instytut Psychologii Zdrowia PTP, 2004. [dostęp 2012-05-21].
↑ śp. Maria Moczydłowska
↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-10-18].
↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-10-18].
↑ Sprawozdanie z działalności Zarządu Centralnego SUS za czas od 1 stycznia do końca grudnia 1930 r. „Czasopismo Skarbowe”. 4, styczeń 1931. Stowarzyszenie Urzędników Skarbowych.
↑ M.P. z 1937 r. nr 259, poz. 409, jako Niekraszowa z Grzymkowskich Maria.
↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-10-18].
↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-10-18].
↑ Moczydłowska Maria z d. Grzymkowska 1886-1969. Parlamentarzyści RP. [dostęp 2012-05-19].

[7] Reglamentacja prostytucji oznacza przymusowe skoszarowanie prostytutek w wydzielonych domach publicznych będących pod nadzorem służby sanitarnej i władz porządkowych; postulat zniesienia reglamentacji (wynikający z czerpania korzyści z prostytucji przez osoby trzecie i opanowanie przez świat przestępczy) miał na celu zastąpienie jej neoreglamentacją (bez skoszarowania, ale pod nadzorem) bądź abolicjonizmem (przeciwdziałaniem nie samej prostytucji, lecz przyczynom skłaniającym kobiety do jej uprawiania). Szerzej:
Małgorzata Gąsiorowska, Prostytucja jako zjawisko i problem społeczno-wychowawczy, s. 13, 79. zk-p.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. [on-line]

Katarzyna Orecka, Prasa dla kobiet jako odzwierciedlenie zmiany roli i pozycji kobiety w dziewiętnastowiecznym społeczeństwie, s. 33, 35 [on-line] W: Przeszłość – Teraźniejszość – Przyszłość, Kraków 2010, ISBN 978-83-7271-635-4.

[2] Małgorzata Gąsiorowska, Prostytucja jako zjawisko i problem społeczno-wychowawczy, s. 13, 79. zk-p.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. [on-line]

[3] Katarzyna Orecka, Prasa dla kobiet jako odzwierciedlenie zmiany roli i pozycji kobiety w dziewiętnastowiecznym społeczeństwie, s. 33, 35 [on-line] W: Przeszłość – Teraźniejszość – Przyszłość, Kraków 2010, ISBN 978-83-7271-635-4.

[9] Dla porównania – w opisywanym okresie prohibicja obowiązywała już w wielu krajach m.in. w USA, większości prowincji Kanady, w Rosji, Finlandii, Norwegii i na Islandii.

[1] Małgorzata Tkacz-Janik, Anna Dudek: Mamy to we krwi. [w:] Wysokie Obcasy [on-line]. Agora, 2018-10-06. [dostęp 2018-10-11].

[2] Maria Moczydłowska: Wieś Lisków. Kalisz, 1913. [dostęp 2012-05-04]. (pol.).

[sejm-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maria Moczydłowska. Biblioteka Sejmowa. [dostęp 2012-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 maja 2012)]. (pol.).

[4] JoannaJ. Dufrat JoannaJ., Prasa politycznych organizacji kobiecych w Polsce w latach 1917-1939, [w:] MałgorzataM. Dajnowicz, AdamA. Miodowski (red.), Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku. Prasa organizacji politycznych, Białystok 2017, s. 35, ISBN 978-83-946177-3-8 .

[5] MarcelaM. Gruszczyk MarcelaM., Między działalnością społeczną a wielką polityką. Maria Moczydłowska (1886–1969), najmłodsza posłanka Sejmu Ustawodawczego II RP, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”, 25, 2019, s. 17-18, ISSN 1895-3492 .

[markon-6] Mariola Kondracka, Aktywność parlamentarna posłanek i senatorek Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1927, [w:] Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet po 1918 roku (na tle porównawczym), tom II, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7543-101-8, s. 50, 52, 54–59, 61, 68–69, 71–72.

[8] Tomasz Kowalik: Baby na Wiejskiej. „Sprawy Nauki”, 12/2004, 22 grudnia 2004. [dostęp 2012-04-27]. (pol.).

[persp-10] Wojciech Kołodziej: Z perspektywy historycznej. [w:] Świat Problemów, nr 6 [on-line]. Instytut Psychologii Zdrowia PTP, 2004. [dostęp 2012-05-21].

[11] śp. Maria Moczydłowska

[12] Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-10-18].

[13] Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-10-18].

[SUS-14] Sprawozdanie z działalności Zarządu Centralnego SUS za czas od 1 stycznia do końca grudnia 1930 r. „Czasopismo Skarbowe”. 4, styczeń 1931. Stowarzyszenie Urzędników Skarbowych.

[15] M.P. z 1937 r. nr 259, poz. 409, jako Niekraszowa z Grzymkowskich Maria.

[16] Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-10-18].

[17] Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-10-18].

[18] Moczydłowska Maria z d. Grzymkowska 1886-1969. Parlamentarzyści RP. [dostęp 2012-05-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[7]

[b]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]