Marian Turski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marian Turski
Ilustracja
Marian Turski (2016)
Imię i nazwisko urodzenia

Mosze Turbowicz

Data i miejsce urodzenia

26 czerwca 1926
Druskieniki

Zawód, zajęcie

dziennikarz, historyk

Partnerka

Halina Paszkowska-Turska (zm. 2017)

Dzieci

Joanna Turska

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RFN Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RFN Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Zasługi Wielkiego Księstwa Luksemburga Krzyż Oficerski Orderu „Za Zasługi dla Litwy”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
27 stycznia 2020 Marian Turski przemawiał podczas 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz. W swoim wystąpieniu apelował, by ludzie nie byli obojętni na kłamstwa historyczne i dyskryminowanie mniejszości, i przypominał słowa: „Auschwitz nie spadło z nieba”[1]

Marian Turski (ur. 26 czerwca 1926 jako Mosze Turbowicz[2] w Druskienikach) – polski historyk, dziennikarz i działacz społeczny pochodzenia żydowskiego.

W latach 1956–1957 redaktor naczelny „Sztandaru Młodych”[potrzebny przypis], od 1957 publicysta „Polityki”[3]. Od 1995 członek Zarządu, w latach 1995–1999 oraz od 2011 wiceprzewodniczący, a w latach 1999–2011 przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce[4], członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej, członek Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i Rady Stowarzyszenia prowadzącego Dom Konferencji Wannsee. Od 2009 przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Marian Turski urodził się w 1926 w Druskienikach, w ówczesnym województwie białostockim. Wychował się w Łodzi, gdzie poznali się jego rodzice: Eliasz i Rachela Turbowicz[5]. W kwietniu 1940 rodzina Turbowiczów została przesiedlona przez Niemców do Litzmannstadt Ghetto[5]. W trakcie pobytu w łódzkim getcie wstąpił do konspiracyjnej antyfaszystowskiej organizacji „Lewa Związkowa”[6]. W sierpniu 1944 Turbowicz został deportowany do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W styczniu 1945 podczas ewakuacji obozu przeżył marsz śmierci więźniów z Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego, skąd przetransportowano go do KL Buchenwald[7]. Zgodnie z informacjami zgromadzonymi w Instytucie Pamięci Narodowej zbiegł w czasie ewakuacji w kwietniu 1945 i ukrywał się na terenie Czechosłowacji[6], natomiast zgodnie z jego późniejszymi relacjami trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Terezinie, gdzie w dniu 8 maja 1945 w stanie agonii doczekał się wyzwolenia[5].

W sierpniu 1945 przybył na Dolny Śląsk. Pełnił funkcję przewodniczącego gminnych struktur Związku Walki Młodych w Mieroszowie, a następnie kierował zarządem powiatowym tej organizacji w Wałbrzychu[6]. W listopadzie 1945 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, w której m.in. był członkiem egzekutywy Komitetu Powiatowego w Wałbrzychu, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[6]. Od 1946 do 1949 studiował prawo na Uniwersytecie Wrocławskim, równocześnie będąc prelegentem Wydziału Propagandy KW PPR we Wrocławiu, a następnie członkiem egzekutywy Komitetu Międzyuczelnianego PZPR[6]. Był również korespondentem „Trybuny Dolnośląskiej”[6]. Od 1946 do 1949 pracował w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk we Wrocławiu, a równocześnie był m.in. pełnomocnikiem PPR ds. wyborów w powiecie trzebnickim, a także przewodniczącym komisji w referendum ludowym[6]. Od 1949 do 1951 był słuchaczem Szkoły Partyjnej przy KC PZPR w Warszawie[6]. Od 1951 do 1956 pracował jako instruktor, a później starszy instruktor w Wydziale Prasy i Wydawnictw, a następnie Wydziale Propagandy i Agitacji Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1958 objął kierownictwo działu historycznego tygodnika „Polityka”[8].

W marcu 1965 uczestniczył w zorganizowanym przez Martina Luthera Kinga marszu przeciwko segregacji rasowej na południu USA z Selmy do Montgomery[9].

25 marca 2009 został wybrany przewodniczącym Rady Muzeum Historii Żydów Polskich. Jest także członkiem Komitetu Honorowego Stowarzyszenia Żydowskie Motywy oraz organizowanego przez to stowarzyszenie Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Żydowskie Motywy[10], a także (od 25 marca 2009)[11].

Z okazji 90. urodzin, 26 czerwca 2016, otrzymał życzenia m.in. od prezydenta Polski Andrzeja Dudy, kanclerz Niemiec Angeli Merkel, prezydenta Niemiec Joachima Gaucka, prezydenta USA Baracka Obamy i prezydenta Izraela Szimona Peresa[12][13][14].

28 stycznia 2019 wygłosił przemówienie w sali Zgromadzenia Ogólnego ONZ z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu[15].

27 stycznia 2020, podczas obchodów 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz, wygłosił przemówienie[1], w którym zaapelował, by ludzie nie byli obojętni na kłamstwa historyczne i dyskryminowanie mniejszości[16]. Przypomniał słowa prezydenta Austrii Aleksandra van der Bellena, który w rozmowie z nim powiedział, że Auschwitz „nie spadło z nieba”. Zwracał uwagę, że III Rzesza w swojej polityce potrafiła spełnić żądania robotnicze, przezwyciężyć bezrobocie, a także odwołać się do poczucia godności narodowej, a jednocześnie „władza ta sprawiła, że ludzi powoli ogarnęła znieczulica, obojętność, i przestali reagować na zło”[16]. Zaapelował: „Jeśli będziecie obojętni, jakieś Auschwitz spadnie wam z nieba”[17]. Przemówienie Mariana Turskiego było komentowane w mediach polskich i międzynarodowych[18][19].

W lipcu 2020 napisał list otwarty opublikowany przez Frankfurter Allgemeine Zeitung, w którym wezwał założyciela Facebooka Marka Zuckerberga do usunięcia wszystkich grup, stron i postów zaprzeczających Holokaustowi w ramach kampanii #No Denying It zainicjowanej przez ocalałych z Zagłady[20]. W 2021 został wybrany na stanowisko przewodniczącego Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego[21]. 19 kwietnia 2023 przemawiał podczas państwowych obchodów 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim[22].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Był mężem zmarłej w 2017 operatorki dźwięku Haliny Paszkowskiej-Turskiej[23]. Ich córką jest flecistka Joanna Turska.

Publikacje książkowe[edytuj | edytuj kod]

  • Operacja Terminal (1967)
  • Dziejów Polski blaski i cienie, opracowanie (1968)
  • Losy Żydowskie. Świadectwo żywych (1996)
  • Sztuka w miejscach śmierci. Europejskie pomniki ofiar hitleryzmu, współpraca (2019)
  • XI Nie bądź obojętny. XI Thou shalt not be indifferent, zbiór przemówień (2021)

Nagrody i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nagrodę motywowano tym, że Marian Turski „swoją działalnością od lat przyczynia się do zachowania wiedzy o zbrodniach i ofiarach nazizmu, będącej ostrzeżeniem dla przyszłych pokoleń przed zbrodniami na tle rasowym czy religijnym oraz przed wykluczaniem mniejszości; (...) uwrażliwia też na akty i mowę nienawiści”. Laudację wygłosił Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar[33].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Marian Turski: Auschwitz nie spadło z nieba (pełny tekst przemówienia). Polityka, 27 stycznia 2020. [dostęp 2020-08-27].
  2. ↑ Voices from the Lodz Ghetto. United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 2018-02-18]. (ang.).
  3. ↑ Historia nieprzedawniona. „POLITYKA Pomocnik Historyczny”. Powstanie w getcie warszawskim. Opór i Zagłada 1943, s. 4, 2023. ISSN 2391-7717. 
  4. ↑ Marian Turski - Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, 21 maja 2019 [dostęp 2022-09-06] (pol.).
  5. ↑ a b c Marian Turski, XI Nie bądź obojętny = XI Thou shalt not be indifferent, Wołowiec 2021, ISBN 978-83-8191-251-8, OCLC 1263677749 [dostęp 2022-09-06].
  6. ↑ a b c d e f g h Informacje w BIP IPN [dostęp 2022-01-09].
  7. ↑ Marian Turski: Przeżyłem dwa marsze śmierci. Po wojnie nic nie pamiętałem. polityka.pl. [dostęp 2019-01-27].
  8. ↑ a b Krzyż Zasługi dla Mariana Turskiego, de-pl.info [dostęp 2008-10-16] [zarchiwizowane z adresu 2007-05-02].
  9. ↑ Obama: Przyjadę tutaj jeszcze raz. [dostęp 2017-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-31)].
  10. ↑ Komitet Honorowy, Międzynarodowy Festiwal Filmowy Żydowskie Motywy [dostęp 2017-12-27].
  11. ↑ Marian Turski przewodniczącym Rady Muzeum Historii Żydów Polskich. [dostęp 2009-04-23].
  12. ↑ Happy Birthday Marian Turski!. polin.pl, 10 czerwca 2019. [dostęp 2020-08-27].
  13. ↑ Sławomir Mizerski: Marian Turski skończył 90 lat!. Polityka, 28 czerwca 2016. [dostęp 2020-08-27].
  14. ↑ Tomasz Urzykowski: Marian Turski skończył 90 lat. Życzenia wysłali Duda, Obama, Merkel i Rivlin. Gazeta Wyborcza, 26 czerwca 2016. [dostęp 2020-08-27].
  15. ↑ Holocaust Memorial Ceremony 2019 - International Day of Commemoration in memory of the victims of the Holocaust. [dostęp 2019-02-02]. (ang.).
  16. ↑ a b Turski na obchodach wyzwolenia Auschwitz. „Nie bądźcie obojętni, kiedy władza narusza umowy społeczne”. Gazeta.pl, 2020-01-27.
  17. ↑ Marian Turski: Jeśli będziecie obojętni, jakieś Auschwitz spadnie wam z nieba, OKO.press, 27 stycznia 2020 [dostęp 2020-08-27].
  18. ↑ Wystąpienie Turskiego z Oświęcimia cytowane w światowych mediach. Dziś publicysta otrzymał medal, historia.wprost.pl, 28 stycznia 2020 [dostęp 2020-08-27], Cytat: „Auschwitz nie spadł nagle z nieba. Auschwitz tuptał, dreptał małymi kroczkami, zbliżał się” i słowa o „jedenastym przykazaniu”, które powinno brzmieć „nie bądź obojętny” to fragmenty przemówienia Mariana Turskiego, które trafiły do światowych mediów. Opisały je m.in. „The Guardian”, „New York Times”, „Washington Post”, czy „New York Post”. Na swoich stronach przemówienie udostępniła także telewizja France24..
  19. ↑ "Wypowiedzi hańbiące wszystkich obywateli". Apel w sprawie ataków na Mariana Turskiego. Onet.pl, 31 stycznia 2020. [dostęp 2020-08-27].
  20. ↑ Stuart Dowell, Auschwitz survivor blasts FB boss over Holocaust denial, thefirstnews.com, 30 lipca 2020 [dostęp 2022-01-25] [zarchiwizowane z adresu 2021-10-08].
  21. ↑ Nowy przewodniczący Komitetu Oświęcimskiego, „Polityka”, 22 czerwca 2021, s. 11.
  22. ↑ „Ludzie, bądźcie czujni!”. Marian Turski w 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim. polityka.pl, 19 kwietnia 2023. [dostęp 2023-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  23. ↑ ''Halina Paszkowska-Turska'', nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2017-03-29].
  24. ↑ M.P. z 1947 r. nr 72, poz. 485.
  25. ↑ M.P. z 1997 r. nr 29, poz. 269.
  26. ↑ za działalność na rzecz stosunków polsko-niemieckich, [w:] Wielki Krzyż Zasługi dla Mariana Turskiego!. polityka.pl. [dostęp 2014-11-07].
  27. ↑ Marian Turski z nagrodą „Kowadła”. kuznica.org.pl, 23 marca 2014. [dostęp 2022-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  28. ↑ Informacja o wręczeniu odznaki. rpo.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-05)].. [dostęp 2015-11-13].
  29. ↑ Lista laureatów medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2017-01-22].
  30. ↑ Uchwała nr LXII/1663/2018 z 01-03-2018 w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Miasta Stołecznego Warszawy. Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy, 2018-03-01. [dostęp 2018-03-20].
  31. ↑ Wystąpienie Turskiego z Oświęcimia cytowane w światowych mediach. Dziś publicysta otrzymał medal, www.msn.com [dostęp 2020-01-28].
  32. ↑ Marian Turski wyróżniony Honorową Nagrodą Superbrands!. polityka.pl, 10 września 2020. [dostęp 2020-12-11].
  33. ↑ a b Nagroda Honorowa im. Sérgio Vieira de Mello dla Mariana Turskiego. rpo.gov.pl, 10 grudnia 2020. [dostęp 2020-12-11].
  34. ↑ Zaproszenie na spotkanie z Marianem Turskim, Naczelna Rada Adwokacka - Warszawa [dostęp 2021-10-27] (pol.).
  35. ↑ Apolinary Klonowski, Marian Turski kawalerem Krzyża Oficerskiego Orderu za Zasługi dla Litwy, z nim Krzysztof Pastor - Kurier Wileński, kurierwilenski.lt [dostęp 2021-07-12] (pol.).
  36. ↑ Medal Wolności Słowa. Trwa gala w ECS w Gdańsku
  37. ↑ Raport Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce 2021, s. 21.
  38. ↑ Marian Turski doktorem honoris causa UMCS. Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, 22 marca 2022. [dostęp 2022-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • Marian Turski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2009-04-23].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marian_Turski&oldid=70543429”