Markko Märtin

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Markko Märtin
Ilustracja
Markko Märtin w 2006
Państwo

 Estonia

Data i miejsce urodzenia

10 listopada 1975
Tartu

Sezon 1997–2005
Seria

Rajdowe mistrzostwa świata

Zespół

Łukoil EOS Rally Team, Subaru, Ford, Peugeot

Sukcesy

1997: Rajdowe Mistrzostwa Estonii (mistrzostwo)
1998: Rajdowe Mistrzostwa Estonii (mistrzostwo)
2004: Rajdowe mistrzostwa świata (3. miejsce)

Markko Märtin (ur. 10 listopada 1975 w Tartu) – estoński kierowca rajdowy. Był fabrycznym kierowcą zespołów Subaru, Forda i Peugeota. W latach 1997–1999 jego pilotem był rodak Toomas Kitsing, a w latach 2000–2005 Brytyjczyk Michael Park.

Swoją karierę rajdową Märtin rozpoczął w 1994 roku, a jego pierwszym samochodem była Łada Samara. W sierpniu 1997 roku zadebiutował w Rajdowych Mistrzostwach Świata jadąc Toyotą Celiką Turbo 4WD. Debiutanckiego Rajdu Finlandii nie ukończył z powodu awarii skrzyni biegów. W latach 1997 i 1998 wywalczył dwa tytuły mistrza Estonii. W 2001 roku został członkiem zespołu Subaru, a w latach 2002-2004 był fabrycznym kierowcą zespołu Forda. W listopadzie 2002 roku podczas Rajdu Wielkiej Brytanii 2002 po raz pierwszy w karierze stanął na podium w rajdzie mistrzostw świata – zajął drugą pozycję. Z kolei w czerwcu 2003 wygrał swój pierwszy rajd w mistrzostwach świata, Rajd Grecji. W 2004 roku zajął 3. miejsce w klasyfikacji generalnej mistrzostw świata, najwyższe w swojej karierze. W 2005 roku odszedł do zespołu Peugeota. 18 września 2005 na ostatnim odcinku Rajdu Wielkiej Brytanii miał wypadek, w wyniku którego zginął jego pilot Michael Park. Wtedy też Märtin wycofał się ze startów w rajdowych mistrzostwach świata.

W swojej karierze Märtin wygrał łącznie pięć rajdów w mistrzostwach świata. 18 razy w swojej karierze stawał na podium w rajdach mistrzostw świata. Zdobył w nich 207 punktów. Wygrał 101 odcinków specjalnych[1].

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Początki[edytuj | edytuj kod]

Märtin urodził się w mieście Tartu. Ojciec Märtina, Kalju, był rajdowcem i startował w lokalnych estońskich rajdach. To wtedy też młody Markko zainteresował się rajdami bywając w warsztatach samochodowych i na rajdach, w których uczestniczył ojciec. W wieku 18 lat Märtin kupił od swojego wujka swój pierwszy samochód, Ładę Samarę, który przerobił na samochód rajdowy. Na początku 1994 roku zadebiutował w nim w jednym z lokalnych rajdów. W sezonie 1994 zajął drugie miejsce w mistrzostwach Estonii, w kategorii Formuły 2. Z kolei w 1995 roku został mistrzem Estonii w klasie samochodów z napędem na dwa koła. W tym samym roku Märtin po raz pierwszy pojechał w zagranicznym rajdzie. Zajął dwunastą pozycję w fińskim rajdzie Mantta Rally[2]. W 1996 roku Märtin sprzedał Ładę i zakupił w Wielkiej Brytanii N-grupowego Forda Escorta RS Cosworth[3]. Fordem wystartował w mistrzostwach Estonii i zajął w nich drugie miejsce w sezonie 1996. Jeszcze w tym samym roku wystartował Toyotą Celiką Turbo 4WD w jednym z łotewskich rajdów i wygrał go[2].

W 1997 roku Märtin sprzedał Escorta i postanowił startować Toyotą. W sezonie 1997 wywalczył swój pierwszy w karierze tytuł mistrza Estonii. Znalazł także sponsora, którym została firma Estonian Oil Service. Umożliwiła ona Märtinowi starty w rajdach na Litwie, w Finlandii i Holandii[2]. W sierpniu 1997 zadebiutował wraz z pilotem Toomasem Kitsingem też w mistrzostwach świata. Nie ukończył jednak debiutanckiego Rajdu Finlandii na skutek awarii skrzyni biegów[4]. W 1998 roku rozpoczął starty nowszą specyfikacją Toyoty Celiki, którą w poprzednich latach jeździł Fin Marcus Grönholm. W 1998 roku wywalczył nią kolejne mistrzostwo Estonii. W marcu 1998 zaliczył pierwszy start w mistrzostwach świata w sezonie. Nie ukończył jednak Rajdu Portugalii, gdyż jego samochód spłonął na skutek wypadku[2]. Estończyk zakupił kolejną Celikę, przygotowaną przez Team Grifone. Wystartował nią w Rajdzie Finlandii i zajął w nim dwunaste miejsce[5]. W 1998 roku pojechał także w Rajdzie Sanremo, z którego odpadł na 20. odcinku specjalnym na skutek awarii zawieszenia[6] i w Rajdzie Wielkiej Brytanii, który ukończył na dziewiątej pozycji[7].

W 1999 roku Märtin wrócił do samochodu Forda i Fordem Escortem WRC wystartował w Rajdzie Szwecji i Rajdzie Portugalii. W pierwszym z nich był ósmy, a drugiego nie ukończył z powodu awarii skrzyni biegów[8]. Latem 1999 nawiązał kontakt z zespołem Toyota Team Sweden prowadzonym przez Leifa Asterhaga. W czerwcu wystartował Toyotą Corollą WRC w Rajdzie Grecji i zajął w nim piąte miejsce. Zdobył tym samym swoje pierwsze w karierze punkty w mistrzostwach świata[3]. W 1999 roku pojechał jeszcze w trzech rajdach mistrzostw świata: Finlandii, Sanremo i Wielkiej Brytanii. Ukończył tylko brytyjski rajd – był na nim ósmy[8].

W 2000 roku Märtin wystartował w szerszym programie mistrzostw świata. Zaplanował starty w dziewięciu rajdach mistrzostw samochodem Toyota Corolla WRC w barwach teamu Łukoil-EOS Rally Team. Przed sezonem doszło też do zmiany pilota. Toomasa Kitsinga zastąpił Brytyjczyk Michael Park[3]. W pierwszych pięciu rajdach sezonu 2000, w których startował (Rajd Szwecji, Rajd Portugalii, Rajd Hiszpanii, Rajd Grecji i Rajd Finlandii) Märtin nie zdobył punktów do mistrzostw świata[8]. W czerwcu 2000 wygrał Rajd Azorów, zaliczany do mistrzostw Europy, w którym startował Subaru Imprezą WRC[9]. Z kolei we wrześniowym Rajdzie Cypru był szósty i zdobył swój jedyny punkt w mistrzostwach świata w sezonie 2000[10]. W listopadzie 2000 wystartował w Rajdzie Australii, w barwach fabrycznego teamu Subaru, jednak nie ukończył tych zawodów z powodu awarii skrzyni biegów[11].

2001: Subaru[edytuj | edytuj kod]

Markko Märtin w Subaru Imprezie WRC podczas Rajdu Finlandii 2001.

W 2001 roku Märtin podpisał kontrakt z zespołem Subaru, w którym był trzecim kierowcą obok Brytyjczyka Richarda Burnsa i Norwega Pettera Solberga[12]. Pierwszy start Märtina w sezonie 2001 nie był dla Estończyka udany. Odpadł on z zawodów już na pierwszym odcinku specjalnym na skutek awarii układu elektrycznego[13]. Także w kolejnych rajdach Märtin nie zdobywał punktów. W lutowym Rajdzie Szwecji zajął dwunaste miejsce[14], a trzech kolejnych rajdów, Rajdu Portugalii, Rajdu Katalonii i Rajdu Grecji nie ukończył[8]. Trzeci odcinek specjalny Rajdu Grecji, Inohori 1, był pierwszym wygranym odcinkiem specjalnym w karierze Märtina[1]. Pierwsze punkty w sezonie 2001 Estończyk zdobył w sierpniu. W Rajdzie Finlandii zajął piątą pozycję[15]. Natomiast nie ukończył październikowego Rajdu Sanremo. Na 15. odcinku specjalnym uległ wypadkowi. Jego Subaru najpierw uderzyło w ścianę, a następnie wylądowało na dachu, 50 metrów poniżej drogi. Zarówno Märtin, jak i jego pilot Michael Park nie odnieśli obrażeń[16]. W Rajdzie Korsyki Märtin był piąty, a ostatniego rajdu sezonu, Rajdu Wielkiej Brytanii nie ukończył z powodu awarii silnika[8]. Ogółem w dziewięciu startach w mistrzostwach świata w sezonie 2001 Märtin zdobył trzy punkty.

2002-2004: Ford[edytuj | edytuj kod]

Markko Märtin w Fordzie Focusie WRC na odcinku specjalnym Rajdu Cypru 2004.

W 2002 roku Märtin został członkiem zespołu Forda. Został w nim trzecim kierowcą obok Hiszpana Carlosa Sainza i Szkota Colina McRae[17]. Swój debiut w Fordzie Focusie WRC zaliczył w styczniu, w Rajdzie Monte Carlo. Zajął w nim dwunastą pozycję[18]. W trzech kolejnych zawodach, w których wystąpił (Rajdzie Korsyki, Rajdzie Katalonii i Rajdzie Cypru) był ósmy[8]. W maju 2002 dojechał na szóstym miejscu w Rajdzie Argentyny, jednak kierowcy teamu Peugeota, Marcus Grönholm i Richard Burns, zostali zdyskwalifikowani i po weryfikacji wyników Märtin zakończył rajd na czwartej pozycji, najwyższej w dotychczasowej karierze[19]. Także w następnych rajdach sezonu 2002 Estończyk zdobywał punkty. W Rajdzie Grecji był szósty, w Rajdzie Safari – czwarty, w Rajdzie Finlandii – piąty, w Rajdzie Niemiec – szósty, a w Rajdzie Sanremo – piąty[8]. W październiku, w Rajdzie Nowej Zelandii, na 14. odcinku specjalnym, uległ wypadkowi i wycofał się z zawodów[20]. Po zajęciu piątego miejsca w Australii Märtin pojechał w ostatnim rajdzie sezonu, Rajdzie Wielkiej Brytanii. Przez kilka odcinków był liderem klasyfikacji generalnej, jednak ostatecznie zajął w nim drugą pozycję za Norwegiem Petterem Solbergiem. Stanął tym samym po raz pierwszy w karierze na podium w mistrzostwach świata[21]. Sezon 2002 zakończył na dziewiątej pozycji w klasyfikacji generalnej. Zdobył łącznie 20 punktów w sezonie[22].

Przed sezonem 2003 doszło do zmian w zespole Forda. Nie przedłużono kontraktów z Carlosem Sainzem i Colinem McRae, a zatrudniono Belga François Duvala i Fina Mikko Hirvonena. Tym samym Märtin stał się pierwszym kierowcą zespołu. Kierowcy Forda otrzymali nowy model Forda Focusa WRC w specyfikacji 2003[3]. W pierwszym rajdzie w sezonie, Rajdzie Monte Carlo, Märtin był czwarty i miejsce na podium przegrał z trzema kierowcami zespołu Citroëna: Sébastienem Loebem, Sainzem i McRae[23]. Następnie w Rajdzie Szwecji był czwarty, a w Rajdzie Turcji – szósty. Nie ukończył natomiast Rajdu Nowej Zelandii (z powodu awarii silnika) i Rajdu Argentyny (z powodu niskiego ciśnienia oleju)[24]. W kwietniu 2003 roku, w Rajdzie Grecji, Märtin był liderem rajdu od drugiego odcinka specjalnego i na pierwszej pozycji dojechał do mety rajdu. Odniósł swoje pierwsze zwycięstwo w karierze wyprzedzając drugiego Carlosa Sainza o 46 sekund i trzeciego Pettera Solberga o ponad 52 sekundy[25]. Kolejnego rajdu, Rajdu Cypru, nie ukończył jednak z powodu zbyt niskiego ciśnienia oleju[26], a w lipcowym Rajdzie Niemiec dojechał na piątej pozycji[27]. W sierpniu 2003 wygrał po raz drugi w sezonie. Na metę Rajdu Finlandii przyjechał przed Petterem Solbergiem i Richardem Burnsem[28]. Stał się tym samym pierwszym od 1992 roku zwycięzcą fińskiego rajdu, wywodzącym się spoza Finlandii[29]. We wrześniowym Rajdzie Australii Märtin przejechał 21 odcinków specjalnych. Po 21. został zdyskwalifikowany za nielegalny balast w samochodzie w postaci skały. Estończyk w momencie dyskwalifikacji jechał na czwartej pozycji w klasyfikacji generalnej rajdu[30]. W czterech ostatnich rajdach sezonu Märtin dwukrotnie nie dojechał do mety (Rajd Francji i Rajd Wielkiej Brytanii) i dwukrotnie był trzeci (Rajd Włoch i Rajd Hiszpanii)[8]. W klasyfikacji mistrzostw świata za sezon 2003 zajął piątą pozycję. Zdobył 49 punktów[31].

Sezon 2004 Märtin rozpoczął od zajęcia drugiego miejsca w styczniowym Rajdzie Monte Carlo. Przegrał w nim o ponad minutę z Francuzem Sébastienem Loebem[32]. W marcu 2004, w Rajdzie Meksyku Märtin po 7. odcinku specjalnym został liderem i ostatecznie wygrał ten rajd. Była to trzecia wygrana w karierze Estończyka, który na mecie wyprzedził partnera z zespołu Forda, François Duvala i Carlosa Sainza[33]. Także w następnych dwóch rajdach Märtin stawał na podium. W Rajdzie Nowej Zelandii był trzeci za Petterem Solbergiem i Marcusem Grönholmem[34], a w Rajdzie Cypru po dyskwalifikacji Grönholma zajął ostatecznie drugą pozycję za Loebem[35]. Kolejne trzy rajdy nie były dla Märtina udane. Najpierw nie ukończył Rajdu Grecji z powodu wypadku, a następnie z powodu kłopotów z samochodem był dwudziesty czwarty w Rajdzie Turcji[8]. Z kolei na 5. oesie Rajdzie Argentyny Märtin miał dachowanie i został przewieziony do szpitala na badania, jednak nie odniósł obrażeń[36]. W sierpniowym Rajdzie Finlandii 2004 był drugi. Przegrał jedynie z Marcusem Grönholmem[37]. W Rajdzie Niemiec był czwarty, a w Rajdzie Japonii i Wielkiej Brytanii – trzeci[8]. Kolejne sukcesy Estończyk odniósł w październiku. Najpierw wygrał Rajd Korsyki odnosząc tym samym swoje drugie zwycięstwo w tym sezonie i czwarte w karierze[38], a następnie zwyciężył w Rajdzie Katalonii. Wyprzedził o 23,2 sekundy Marcusa Grönholma i o 37,3 sekundy Carlosa Sainza[39]. Ostatecznie sezon 2004 Märtin zakończył na trzeciej pozycji w klasyfikacji generalnej. Zdobył 79 punktów i przegrał w niej jedynie z Sébastienem Loebem i Petterem Solbergiem[40].

2005: Peugeot[edytuj | edytuj kod]

Markko Märtin w Peugeocie 307 WRC na trasie Rajdu Cypru 2005.

W grudniu 2004, po zakończeniu sezonu 2004 Märtinowi skończył się kontrakt z zespołem Forda. Następnie podpisał kontrakt z zespołem Peugeota, gdzie stał się drugim kierowcą obok Fina Marcusa Grönholma i w sezonie 2005 miał wystartować samochodem Peugeot 307 WRC[41]. Swój debiut w Peugeocie Märtin zaliczył w styczniu 2005, w Rajdzie Monte Carlo. W debiucie zajął czwarte miejsce[42]. W lutym 2005, w drugim rajdzie sezonu, Rajdzie Szwecji, Märtin dojechał na drugiej pozycji za Petterem Solbergiem[43]. Na podium stanął także w marcowym Rajdzie Meksyku. Pomimo kłopotów z prowadzeniem samochodu i oponami był trzeci za Solbergiem i Grönholmem[44]. W Rajdzie Nowej Zelandii dojechał na piątej pozycji, w Rajdzie Sardynii na czwartej, a w Rajdzie Cypru był trzeci. Następnie w Rajdzie Turcji Estończyk piąty, w Rajdzie Grecji – ósmy, a w Rajdzie Argentyny – szósty[8]. W sierpniu 2005 ponownie stanął na podium. Przegrał w nim zarówno z Grönholmem jak i Loebem[45]. Natomiast w Rajdzie Niemiec był czwarty[46].

We wrześniowym Rajdzie Wielkiej Brytanii, na 6. odcinku specjalnym Märtin awansował na szóste miejsce w klasyfikacji rajdu[47]. Jednak na 15. odcinku specjalnym Margam 1, załoga Märtin – Park uległa wypadkowi. Peugeot 307 WRC uderzył prawą stroną w drzewo. Pilot Märtina zginął na miejscu, a Estończyk wyszedł z wypadku bez żadnych obrażeń. Pozostałe dwa odcinki specjalne Rajdu Wielkiej Brytanii zostały odwołane, a same zawody przerwane[48]. Märtin do końca sezonu 2005 nie pojechał w żadnym z pozostałych trzech rajdów mistrzostw świata. W styczniu 2006 ogłosił zakończenie kariery, jednak wykluczył, iż powodem odejścia z rajdów była śmierć Michaela Parka[49].

Po zakończeniu kariery w WRC[edytuj | edytuj kod]

W marcu 2006 roku Märtin wrócił na krótko do rajdów. Zdecydował się wystartować w Rajdzie Portugalii samochodem Subaru Imprezą WRX wraz z pilotem Davidem Seniorem[50]. Na 7. odcinku specjalnym Estończyk przebił dwie opony i był zmuszony wycofać się z zawodów[51]. W tym samym roku Märtin wystartował również w duńskiej serii wyścigów samochodów turystycznych Danish Touring Car Championship. Pojechał w niej w trzech wyścigach Hondą Accord Euro-R w barwach zespołu Hartmann Honda Racing[52]. W grudniu 2007 roku wygrał rajdowy Memioriał Attilio Bettegi, a w styczniu 2008 został testowym kierowcą zespołu Subaru[53]. Z kolei w 2009 roku został zatrudniony w zespole Forda, w którym także miał pomagać przy testach samochodów[54]. Natomiast w 2010 roku pomagał amerykańskiemu kierowcy Kenowi Blockowi w przygotowaniu się do udziału w rajdach mistrzostw świata 2010[55]. W lipcu 2010 pojechał z pilotem Kristo Kraagiem Fordem Focusem WRC w Rajdzie Estonii, który wygrał. Z kolei w 2011 roku w tym samym rajdzie był drugi i przegrał jedynie z Norwegiem Madsem Østbergiem[24]. W 2010 roku brał udział w testach Mini John Cooper Works WRC[56]. Märtin jest właścicielem zespołu MM-Motorsport. W barwach tego zespołu ściga się mistrz Estonii z 2008 i 2009 roku, Ott Tänak[57].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Markko Märtin jest żonaty z Mari-Liis Sallo, byłą modelką i Miss Estonii z 2004 roku. Ma z nią jedno dziecko[58]. Märtin mieszka z rodziną w Monako[59].

Zwycięstwa w Mistrzostwach Świata[edytuj | edytuj kod]

Nr Rajd Sezon Pilot Samochód
1 Grecja Rajd Grecji 2003 Michael Park Ford Focus WRC
2 Finlandia Rajd Finlandii
3 Meksyk Rajd Meksyku 2004
4 Francja Rajd Francji
5 Hiszpania Rajd Hiszpanii

Starty w rajdach WRC[edytuj | edytuj kod]

Sezon Zespół Samochód 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Punkty Miejsce
1997 Markko Märtin Toyota Celica Turbo 4WD Monako
Szwecja
Kenia
Portugalia
Hiszpania
Francja
Argentyna
Grecja
Nowa Zelandia
Finlandia
NU
Indonezja
Włochy
Australia
Wielka Brytania
0 -
1998 EOS Team Toyota Toyota Celica GT-4 Monako
Szwecja
Kenia
Portugalia
NU
Hiszpania
Francja
Argentyna
Grecja
Nowa Zelandia
Finlandia
12
Włochy
NU
Australia
Wielka Brytania
9
0 -
1999 Markko Märtin Ford Escort WRC[a]
Toyota Corolla WRC[b]
Monako
Szwecja
8
Kenia
Portugalia
NU
Hiszpania
Francja
Argentyna
Grecja
5
Nowa Zelandia
Finlandia
NU

Włochy
NU
Australia
Wielka Brytania
8
2 18.
2000 Łukoil-EOS Rally Team
Subaru World Rally Team
Toyota Corolla WRC
Subaru Impreza WRC[c]
Monako
Szwecja
9
Kenia
Portugalia
7
Hiszpania
10
Argentyna
Grecja
NU
Nowa Zelandia
Finlandia
10
Cypr
6
Francja
Włochy
NU
Australia
NU
Wielka Brytania
7
1 21.
2001 Subaru World Rally Team Subaru Impreza WRC Monako
NU
Szwecja
12
Portugalia
NU
Hiszpania
NU
Argentyna
Cypr
Grecja
NU
Kenia
Finlandia
5
Nowa Zelandia
Włochy
NU
Francja
6
Australia
Wielka Brytania
NU
3 19.
2002 Ford Motor Co Ford Focus WRC Monako
12
Szwecja
Francja
8
Hiszpania
8
Cypr
8
Argentyna
4
Grecja
6
Kenia
4
Finlandia
5
Niemcy
6
Włochy
5
Nowa Zelandia
NU
Australia
5
Wielka Brytania
2
20 9.
2003 Ford Motor Co Ford Focus WRC Monako
4
Szwecja
4
Turcja
6
Nowa Zelandia
NU
Argentyna
NU
Grecja
1
Cypr
NU
Niemcy
5
Finlandia
1
Australia
DK
Włochy
3
Francja
NU
Hiszpania
3
Wielka Brytania
NU
49 5.
2004 Ford Motor Co Ford Focus WRC Monako
2
Szwecja
7
Meksyk
1
Nowa Zelandia
3
Cypr
2
Grecja
NU
Turcja
24
Argentyna
NU
Finlandia
2
Niemcy
4
Japonia
3
Wielka Brytania
3
Włochy
NU
Francja
1
Hiszpania
1
Australia
NU
79 3.
2005 Marlboro Peugeot Total Peugeot 307 WRC Monako
4
Szwecja
2
Meksyk
3
Nowa Zelandia
5
Włochy
4
Cypr
3
Turcja
5
Grecja
8
Argentyna
6
Finlandia
3
Niemcy
4
Wielka Brytania
NU
Japonia
Francja
Hiszpania
Australia
53 5.

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Fordem Escortem WRC startował w Rajdzie Szwecji i Portugalii.
  2. Toyotą Corollą WRC startował w Rajdzie Grecji, Finlandii, Włoch i Wielkiej Brytanii.
  3. Subaru Imprezą WRC startował jedynie w Rajdzie Australii.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Markko Märtin profile. juwra.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  2. a b c d Markko Märtin profile. Rallye-Info.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  3. a b c d Markko Märtin profile. Rally Paradise. [dostęp 2011-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-25)]. (ang.).
  4. 47th Neste Rally Finland: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  5. 48th Neste Rally Finland: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  6. 40º Rallye Sanremo – Rallye d'Italia: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  7. 54th Network Q Rally of Great Britain: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  8. a b c d e f g h i j k Markko Märtin: profile. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  9. 35º Sata Rallye Açores: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  10. 28th Cyprus Rally: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  11. 13th Telstra Rally Australia: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  12. Subaru Season 2001. juwra.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  13. 69ème Rallye Automobile de Monte-Carlo: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  14. 50th International Swedish Rally: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  15. 51st Neste Rally Finland: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  16. Solberg Finishes Ninth in Sanremo as Panizzi Takes Honours. AutoWeb. [dostęp 2011-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-21)]. (ang.).
  17. Ford Season 2002. juwra.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  18. 70ème Rallye Automobile de Monte-Carlo: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  19. Now Sainz wins as Burns disqualified. Drive.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  20. 32nd Propecia Rally New Zealand: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  21. Solberg wins Rally of Great Britain!. Crash.net. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  22. 2002 FIA World Rally Championship for Drivers Final classification. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  23. Loeb wins in Monte Carlo. BBC Sport. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  24. a b Markko Märtin: profile. eWRC-results.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  25. Märtin scores first career victory in Acropolis. Motorsport.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  26. 31st Cyprus Rally: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  27. 22. ADAC Rallye Deutschland: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  28. Markko Martin wins Finland rally. IOL Sport. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  29. 1000 Lakes Rally / Rally Finland Roll of Honour. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  30. Solberg wins Rally Australia as Martin disqualified. Associated Press. [dostęp 2011-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-09)]. (ang.).
  31. 2003 FIA World Rally Championship for Drivers Final classification. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  32. A jednak.Loeb wygrywa 72 Rajd Monte Carlo !!!. toprally.pl. [dostęp 2011-12-13]. (pol.).
  33. 5. Corona Rally Mexico 2004. eWRC-results.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  34. 34th Propecia Rally New Zealand: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  35. Peugeot, Gronholm excluded, Loeb wins in Cyprus. Crash.net. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  36. Rajd Argentyny po OS6: dramaty. Rallyonline.pl. [dostęp 2011-12-13]. (pol.).
  37. 54th Neste Rally Finland: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  38. Martin wygrywa. Loeb i Citroen mistrzami świata!. Autoklub.pl. [dostęp 2011-12-13]. (pol.).
  39. Martin drugi raz z rzędu!. Autoklub.pl. [dostęp 2011-12-13]. (pol.).
  40. 2004 FIA World Rally Championship for Drivers Final classification. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  41. Martin joins Peugeot. BreakingNews.ie. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  42. 73ème Rallye Automobile Monte-Carlo: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  43. Solberg wins in Sweden. TVNZ. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  44. WRC – Subaru/Solberg win Rally Mexico. Gizmag. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  45. Marcus Grönholm wygrał Rajd Finlandii. RMF24. [dostęp 2011-12-13]. (pol.).
  46. 24. OMV ADAC Rallye Deutschland: results. RallyBase.nl. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  47. 61. Wales Rally GB 2005: Markko Märtin. eWRC=results.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  48. Co-driver Park dies in accident. BBC Sport. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  49. Estonia's Martin announces retirement from World Championship. The Times. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  50. Martin confirms rally return in Portugal. Crash.net. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  51. Dwa kapcie Märtina. Autoklub.pl. [dostęp 2011-12-13]. (pol.).
  52. DTC: Markko Martin leaves series. Motorsport.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  53. Subaru signs Markko Martin as test driver. WRC.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  54. Markko Martin returns to Ford to help with testing. WRC.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  55. Block gains a new co-driver for Portugal test. WRC.com. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  56. Tänak wspomógł Märtina w testach Mini Countryman WRC. Rajdy.v10.pl. [dostęp 2011-12-13]. (pol.).
  57. Ott Tänak from Markko Martin’s team wins Estonian championship again. RallyBuzz.com. [dostęp 2011-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-05)]. (ang.).
  58. Markko Märtin saab isaks. Kroonika.ee. [dostęp 2011-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-06)]. (est.).
  59. Markko Martin: Racing legend awakens Estonian manhood. The Baltic Times. [dostęp 2011-12-13]. (ang.).
  60. Bearers of decorations – Markko Märtin – Eesti Punase Risti IV klassi teenetemärk. president.ee. [dostęp 2012-03-16]. (ang. • est.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]