Mars Express

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mars Express
Ilustracja
Zaangażowani

Europejska Agencja Kosmiczna

Indeks COSPAR

2003-022A

Rakieta nośna

Sojuz-FG / Fregat

Miejsce startu

Bajkonur, Kazachstan

Cel misji

Mars

Orbita (docelowa, początkowa)
Okrążane ciało niebieskie

Mars

Perycentrum

298 km

Apocentrum

10 107 km

Okres obiegu

7,5 h

Czas trwania
Początek misji

2 czerwca 2003 (17:45:26 UTC)

Data lądowania

25 grudnia 2003

Wymiary
Masa całkowita

1123 kg

Mars Express, MEX – bezzałogowa misja kosmiczna Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), której celem jest badanie Marsa. W jej skład wchodził orbiter Mars Express Orbiter (MEO) oraz lądownik Beagle 2. To pierwsza misja na Marsa tej agencji.

Zadaniem orbitera jest m.in. sfotografowanie powierzchni planety przy użyciu kamery o wysokiej rozdzielczości (mapa topograficzna planety z dokładnością do 10 metrów, wybrane obszary z rozdzielczością 2 metrów), oraz badanie składu atmosfery, jej cyrkulacji, budowy warstw podpowierzchniowych oraz ich wpływu na atmosferę. Start sondy miał miejsce 2 czerwca 2003, o godzinie 17:45:26 czasu GMT, z kosmodromu Bajkonur.

Lądownik Beagle 2 miał za zadanie przeprowadzenie badań geologicznych, atmosferycznych oraz egzobiologicznych (poszukiwanie śladów życia marsjańskiego). Próba lądowania w dniu 25 grudnia 2003 nie powiodła się, a lądownik został uznany za stracony.

16 stycznia 2015 ESA ogłosiła, że lądownik został odnaleziony na zdjęciach wysokiej rozdzielczości wykonanych przez sondę Mars Reconnaissance Orbiter. Stoi on w zaplanowanej do lądowania okolicy, z częściowo otwartymi panelami, co jak wstępnie stwierdzono mogło być przyczyną niepowodzenia misji, ponieważ antena służąca do komunikacji z orbiterem jest ulokowana pod panelami i może funkcjonować tylko przy ich pełnym otwarciu. Na tych samych zdjęciach, w pobliżu miejsca lądowania zaobserwowano również spadochron i osłonę, co może sugerować, że samo lądowanie przebiegło pomyślnie[1][2].

Instrumenty naukowe orbitera[edytuj | edytuj kod]

  • Visible and Infrared Mineralogical Mapping Spectrometer (OMEGAfr. Observatoire pour la Minéralogie, l'Eau, les Glaces et l'Activité) – Francja – Spektrometr Światła Widzialnego i Podczerwieni o rozdzielczości 100 m. Waży 28,6 kg.
  • Ultraviolet and Infrared Atmospheric Spectrometer (SPICAM) – Francja – Spektrometr Podczerwieni i Ultrafioletu badający atmosferę. Waży 4,7 kg.
  • Sub-Surface Sounding Radar Altimeter (MARSIS) – Włochy – Radarowy Wysokościomierz Sondowania Podpowierzchniowego, wyposażony w antenę o długości 40 m, służy do badania struktur pod powierzchnią Marsa do głębokości kilku kilometrów, w tym czap lodowych i lodu wodnego. Waży 13,7 kg.
  • Planetary Fourier Spectrometer (PFS) – Włochy – Planetarny Spektrometr Fourierowski. Waży 30,8 kg.
  • Analyzer of Space Plasmas and Energetic Atoms (ASPERA) – Szwecja – instrument badający górną atmosferę i wiatr słoneczny. Waży 7,9 kg.
  • High Resolution Stereo Camera (HRSC) – Niemcy – Kamera Stereo Wysokiej Rozdzielczości. Waży 20,4 kg.
  • Mars Radio Science Experiment (MaRS) – Niemcy – Marsjański Radiowy Eksperyment Naukowy, służy do badania jonosfery, atmosfery oraz wnętrza Marsa za pomocą fal radiowych.

Przebieg misji i odkrycia[edytuj | edytuj kod]

2004[edytuj | edytuj kod]

  • 23 stycznia
    • Europejska Agencja Kosmiczna ogłosiła odkrycie lodu wodnego w czapie lodowej na biegunie południowym planety. Informacja została poparta danymi zebranymi przez pokładowy instrument OMEGA w dniu 18 stycznia.
  • 28 stycznia
    • Osiągnięcie docelowej orbity przez sondę Mars Express Orbiter.
  • 30 marca
    • Podano informacje o odkryciu przez sondę metanu w atmosferze Marsa. Jakkolwiek są to śladowe ilości (około 0,01 ppm), naukowców zainteresował sam fakt istnienia gazu, którego pochodzenia nie są w stanie jednoznacznie wytłumaczyć. Ze względu na szybki rozpad metanu w atmosferze planety, stwierdzenie przez sondę stałego jego poziomu, zmusza wszystkich do szukania źródła uzupełniającego jego zasoby. Jedna z powstałych hipotez głosi możliwość udziału prymitywnych form życia w jego wytwarzaniu. Ze względu na duży wydźwięk takiej teorii, naukowcy starają się zweryfikować uzyskane dane oraz określić zmiany koncentracji gazu w różnych obszarach marsjańskiego globu. Możliwe, że na podstawie analizy mapy stężenia metanu, uda się określić jego źródło.
  • 28 kwietnia
    • Europejska Agencja Kosmiczna podała informację, iż rozłożenie ramion radaru MARSIS zostanie opóźnione ze względu na możliwe komplikacje. Inżynierowie boją się ewentualnych uszkodzeń, które mogą powstać podczas rozwijania bomów. W symulacjach stwierdzono możliwość uderzenia masztami o niektóre części pojazdu.
  • 15 lipca
    • Naukowcy obsługujący urządzenie PFS poinformowali, że uzyskane wstępnie dane wskazują na obecność amoniaku w atmosferze planety. Amoniak, podobnie jak wcześniej odkryty metan, ulega szybkiemu rozpadowi w panujących na Marsie warunkach. Stała obecność tego gazu wymaga istnienia stałego źródła uzupełniającego jego zasoby. Dwie wysunięte hipotezy, biologiczna upatrująca źródła w prymitywnych formach życia jak i druga tłumacząca istnienie obu gazów aktywnością geologiczną nie zostały potwierdzone.

2005[edytuj | edytuj kod]

  • 8 lutego
    • Podjęto decyzję o rozłożeniu masztów radaru MARSIS. Według planu proces ten zostanie rozpoczęty na początku maja i będzie przebiegał trójetapowo[3].
  • 5 maja
    • Poinformowano o udanym rozłożeniu pierwszego masztu antenowego[4]. Informacja została następnie sprostowana, gdyż dalsza analiza danych wykazała, iż ostatni segment pierwszego ramienia anteny nie zablokował się w żądanym położeniu. Rozłożenie dwóch pozostałych masztów odroczono do czasu rozwiązania problemu[5].
  • 11 maja
    • Potwierdzono prawidłowe zablokowanie ostatniego segmentu pierwszego ramienia anteny MARSIS. Udało się tego dokonać wystawiając fragment na działanie promieni słonecznych i rozgrzanie elementów układu[6].
  • 16 czerwca
    • Drugi maszt radaru MARSIS został rozłożony bez przeszkód[7].
  • 22 czerwca
    • Europejska Agencja Kosmiczna ogłosiła, że proces rozkładania anteny urządzenia MARSIS został zakończony pomyślnie. Radar pracuje prawidłowo i jest przygotowany do zbierania danych. Trzeci fragment anteny został rozłożony 17 lipca. Pierwsza próba pracy urządzenia została zakończona pomyślnie 19 lipca[8].

2007[edytuj | edytuj kod]

  • 23 lutego
    • ESA przedłużyła misję do maja 2009
  • 15 marca
    • Badania bieguna południowego z użyciem radaru MARSIS pozwoliły wyznaczyć grubość warstwy lodu, co jest znaczącym krokiem w określeniu ilości wody obecnej na Marsie[9].

2009[edytuj | edytuj kod]

  • 4 lutego
    • ESA poinformowała o przedłużeniu misji do końca 2009
  • 7 października
    • ESA ogłosiła oficjalnie, że sonda zakończy misję 31 grudnia 2012

2010[edytuj | edytuj kod]

  • 4 marca
    • Sonda zbliżyła się na odległość 67 km do księżyca Marsa Fobosa[10]
  • 19 listopada
    • ESA zaaprobowała przedłużenie misji sondy do 31 grudnia 2014[11]

2014[edytuj | edytuj kod]

  • Orbiter przeprowadził obserwację komety Siding Spring, która 19 października 2014 roku przeleciała obok Marsa w odległości zaledwie 137 tysięcy kilometrów[12]. Wbrew obawom orbiter nie został uszkodzony i przeprowadził przewidziane programem badania[13].

2015[edytuj | edytuj kod]

  • 16 stycznia
    • ESA poinformowała o odnalezieniu lądownika Beagle 2 na zdjęciach wysokiej rozdzielczości wykonanych przez sondę Mars Reconnaissance Orbiter[1][2]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Beagle-2 lander found on Mars. Europejska Agencja Kosmiczna ESA, 2015-01-16. [dostęp 2015-01-21]. (ang.).
  2. a b Niezwykłe odkrycie na Marsie. Znaleziono lądownik, który zaginął 11 lat temu. Wiadomości WP, 2015-01-16. [dostęp 2015-01-21].
  3. Green light for deployment of ESA's Mars Express radar ESA
  4. First Marsis radar boom deployed BBC NEWS
  5. Delay hits Mars radar deployment BBC NEWS
  6. First MARSIS boom successfully deployed ESA
  7. Smooth deployment for second MARSIS antenna boom ESA
  8. Mars Express radar ready to work ESA
  9. Thickness of Mars' South Polar Layered Deposits NASA
  10. Phobos flyby success ESA
  11. FIRST EUROPEAN MARTIAN MISSION. CNES. [dostęp 2013-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-15)]. (ang.).
  12. Ewa Zegler-Poleska: Kosmos. Nowe mapy Marsa. T. 78. Poznań: Amermedia Sp. z o.o., 2013, s. 24. ISBN 978-83-252-2118-8.
  13. Marek Muciek. Kronika. Listopad 2014.. „Urania - Postępy Astronomii”. 1 (775), s. 6, 2015-styczeń-luty. Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 1689-6009. (pol.). 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]