Marsylia czterolistna

Marsylia czterolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	salwiniowce
Rodzina	marsyliowate
Rodzaj	marsylia
Gatunek	marsylia czterolistna
	Nazwa systematyczna
	Marsilea quadrifolia L.; Sp. pl. 2:1099. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Marsylia czterolistna (Marsilea quadrifolia) – gatunek paproci wodnej należący do rodziny marsyliowatych.

Rozmieszczenie

Gatunek występuje w Europie południowej, w Azji i jako zawleczony w Ameryce Północnej. W Polsce występowała naturalnie na Śląsku. W obrębie współczesnych granic Rybnika istniało stanowisko odkryte w 1871, ostatni raz potwierdzone w 1929. Już w latach 50. XX w. uznano, że marsylia w Polsce wyginęła. W 1973 odnaleziona przypadkowo na brzegu Jeziora Goczałkowickiego została wykopana przez znalazcę i trafiła do Ogrodu Botanicznego w Warszawie. Po namnożeniu część roślin trafiła m.in. do arboretum w Bolestraszycach, skąd w ostatnich latach XX wieku introdukowana została do zbiorników w okolicy Puław^[4]. W 2020 roku pracownicy Śląskiego Centrum Wody Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach podali do publicznej wiadomości, że od 2018 roku ponownie występuje na brzegu Jeziora Goczałkowickiego^[5].

Morfologia

Liście: Z cienkiego kłącza wyrastają listki o cienkich ogonkach i podzielonych na 4 części blaszkach - całość przypomina czterolistną koniczynę.

Biologia i ekologia

Marsylia jest paprocią różnozarodnikową: produkuje mikro- i makrospory, z których rozwijają się silnie zredukowane męskie i żeńskie przedrośla.

Biotop: Roślina porastająca błotniste, okresowo zalewane brzegi płytkich, żyznych zbiorników wodnych.

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 2004 roku^[6]^[7].

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: EW (wymarły i zaginiony na stanowiskach naturalnych); 2016: REW (wymarły w stanie dzikim na obszarze Polski)^[9].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: EW (extinct in wild, wymarły w warunkach naturalnych)^[4]^[10].

Zastosowanie

Marsylia jest znana jako roślina akwariowa oraz hodowana w ogrodach botanicznych.

W Indiach jej liście spożywane są jako warzywo^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ Marsilea quadrifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Janusz Baryła, Maria Zając, Kazimierz Zarzycki: Marsilea quadrifolia. W: Polska Czerwona Księga Roślin. Kaźmierczakowa Róża, Kazimierz Zarzycki (red.). Kraków: PAN, 2001.
↑ Uznana za wymarłą, wróciła pełna blasku. dwakwadranse.pl, 2020-08-11. [dostęp 2020-08-12].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Yumkham S.D., Sigh P.K.. Less known ferns and fern-allies of Manipur with ethnobotanic uses. „Indian Journal of Traditional Knowledge”. 10, 2, s. 287-291, 2011.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[iucn-3] Marsilea quadrifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[czerwona-4] Janusz Baryła, Maria Zając, Kazimierz Zarzycki: Marsilea quadrifolia. W: Polska Czerwona Księga Roślin. Kaźmierczakowa Róża, Kazimierz Zarzycki (red.). Kraków: PAN, 2001.

[5] Uznana za wymarłą, wróciła pełna blasku. dwakwadranse.pl, 2020-08-11. [dostęp 2020-08-12].

[rozp2004-6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).

[rozp2014-7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[yum-11] Yumkham S.D., Sigh P.K.. Less known ferns and fern-allies of Manipur with ethnobotanic uses. „Indian Journal of Traditional Knowledge”. 10, 2, s. 287-291, 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]