Mart Laar

Mart Laar
Data i miejsce urodzenia	22 kwietnia 1960 ; Viljandi
	Premier Estonii
Okres	od 21 października 1992; do 8 listopada 1994
Przynależność polityczna	Rahvuslik Koonderakond Isamaa
Poprzednik	Tiit Vähi (p.o.)
Następca	Andres Tarand
	Premier Estonii
Okres	od 25 marca 1999; do 28 stycznia 2002
Przynależność polityczna	Związek Ojczyźniany
Poprzednik	Mart Siimann
Następca	Siim Kallas
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mart Laar (ur. 22 kwietnia 1960 w Viljandi) – estoński polityk i publicysta, dwukrotny premier Estonii, a także minister, deputowany i honorowy lider partii Isamaa ja Res Publica Liit.

Życiorys

Kształcił się na Uniwersytecie w Tartu, gdzie ukończył w 1983 studia historyczne. W 1995 uzyskał magisterium z filozofii, a w 2005 doktorat.

Pracował jako nauczyciel w jednej z tallińskich szkół średnich. W latach 1986–1990 był dyrektorem departamentu ochrony dziedzictwa narodowego w Ministerstwie Kultury Estońskiej SRR. W 1990 został wybrany do Rady Najwyższej republiki. Dwa lata później w pierwszych wolnych wyborach po ogłoszeniu niepodległości stał na czele zwycięskiej koalicji, głoszącej hasła liberalizacji gospodarki i zerwania z komunistyczną przeszłością^[1]. Mart Laar uzyskał jeden z mandatów poselskich, skutecznie ubiegając się od tego czasu o reelekcję w każdych kolejnych wyborach do 2011 włącznie i zasiadając w Riigikogu z przerwami wyłącznie na czas pełnienia funkcji rządowych.

21 października 1992 został powołany na urząd premiera. Jego rząd w ciągu dwóch lat funkcjonowania przeprowadził proces prywatyzacji, a także reformy podatków (wprowadzając podatek liniowy) i bankowości. Podał się do dymisji po kilku aferach politycznych, tracąc poparcie części koalicjantów^[2]. Zakończył urzędowanie w listopadzie 1994.

Po wyborach w 1995 stanął na czele Związku Ojczyźnianego, nowego ugrupowania powstałego z połączenia dwóch współpracujących ze sobą dotąd partii. W marcu 1999 powrócił na urząd premiera, który sprawował przez do stycznia 2002. Od 2003 pełnił funkcję obserwatora w Parlamencie Europejskim, od maja do lipca 2004 sprawował mandat eurodeputowanego V kadencji w ramach delegacji krajowej^[3]. W 2006 dołączył do powstałego z połączenia jego dotychczasowej formacji i partii Res Publica stronnictwa Isamaa ja Res Publica Liit. W 2007 został wybrany na jego przewodniczącego. W styczniu 2012 objął funkcję honorowego lidera partii^[4]. W kwietniu 2011 rozpoczął urzędowanie jako minister obrony w trzecim rządzie Andrusa Ansipa^[5]. Urząd ten sprawował do maja 2012, rezygnując z przyczyn zdrowotnych. W 2013 odszedł z parlamentu w związku z objęciem funkcji przewodniczącego rady nadzorczej Banku Estonii.

Członek różnych stowarzyszeń międzynarodowych, m.in. zajmujących się badaniem zbrodni komunistycznych i ochroną praw człowieka. Był doradcą prezydenta Gruzji Micheila Saakaszwilego. Opublikował kilka książek o estońskim ruchu oporu z okresu II wojny światowej (w tym Wojna w lesie. Walka Estończyków o przetrwanie 1944–1956), a także m.in. tłumaczoną na język polski pracę Estoński cud.

Odznaczenia i wyróżnienia

Krzyż Zasługi Ministerstwa Obrony I klasy (2004)^[6]
Honorary Companion of Honour Narodowego Orderu Zasługi (Malta, 2001)^[7]
Krzyż Wielki Orderu Narodowego Zasługi (Francja, 2001)^[8]
Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (Polska, 2009)^[9]
Orderem Zwycięstwa Świętego Jerzego (Gruzja, 2010)^[10]
Wielki Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy” (Litwa, 2013)^[11]
Milton Friedman Prize for Advancing Liberty przyznawana przez Cato Institute (2006)^[12]

Przypisy

↑ System partyjny Estonii. eesti.pl, 24 grudnia 2005. [dostęp 2022-07-18].
↑ Paul G. Hare, Judy Batt, Saul Estrin: Reconstituting the market: the political economy of microeconomic transformation. Amsterdam: Harwood Academic, 1999, s. 205. [dostęp 2022-07-18]. (ang.).
↑ Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2022-07-18].
↑ Новым председателем IRL стал Урмас Рейнсалу, Лаар назван почетным председателем. delfi.ee, 28 stycznia 2012. [dostęp 2022-07-18]. (ros.).
↑ Peaministrikandidaat esitab riigipeale uue valitsuse koosseisu. valitsus.ee, 5 kwietnia 2011. [dostęp 2022-07-18]. (est.).
↑ Teenetemärgid. kaitseministeerium.ee. [dostęp 2025-06-03]. (est.).
↑ PAST RECIPIENTS OF HONORARY MEMBERSHIP IN THE NATIONAL ORDERS AND DATE OF CONFERMENT. opm.gov.mt, sierpień 2023. [dostęp 2025-10-20]. (ang.).
↑ Ordre national du Mérite. ee.ambafrance.org. [dostęp 2025-10-22]. (fr.).
↑ M.P. z 2009 r. nr 78, poz. 973.
↑ State Awards Issued by Georgian Presidents in 2003–2015. idfi.ge, 10 maja 2016. [dostęp 2025-05-18]. (ang.).
↑ Dėl Estijos Respublikos piliečių apdovanojimo Lietuvos valstybės ordinais. lrs.lt, 28 maja 2013. [dostęp 2025-03-10]. (lit.).
↑ Mart Laar: Winner of the 2006 Milton Friedman Prize. cato.org, 2006. [dostęp 2022-07-18]. (ang.).

Bibliografia

Profil na stronie Riigikogu. [dostęp 2022-07-18]. (ang.).

[1] System partyjny Estonii. eesti.pl, 24 grudnia 2005. [dostęp 2022-07-18].

[2] Paul G. Hare, Judy Batt, Saul Estrin: Reconstituting the market: the political economy of microeconomic transformation. Amsterdam: Harwood Academic, 1999, s. 205. [dostęp 2022-07-18]. (ang.).

[3] Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2022-07-18].

[4] Новым председателем IRL стал Урмас Рейнсалу, Лаар назван почетным председателем. delfi.ee, 28 stycznia 2012. [dostęp 2022-07-18]. (ros.).

[5] Peaministrikandidaat esitab riigipeale uue valitsuse koosseisu. valitsus.ee, 5 kwietnia 2011. [dostęp 2022-07-18]. (est.).

[6] Teenetemärgid. kaitseministeerium.ee. [dostęp 2025-06-03]. (est.).

[7] PAST RECIPIENTS OF HONORARY MEMBERSHIP IN THE NATIONAL ORDERS AND DATE OF CONFERMENT. opm.gov.mt, sierpień 2023. [dostęp 2025-10-20]. (ang.).

[8] Ordre national du Mérite. ee.ambafrance.org. [dostęp 2025-10-22]. (fr.).

[9] M.P. z 2009 r. nr 78, poz. 973.

[10] State Awards Issued by Georgian Presidents in 2003–2015. idfi.ge, 10 maja 2016. [dostęp 2025-05-18]. (ang.).

[11] Dėl Estijos Respublikos piliečių apdovanojimo Lietuvos valstybės ordinais. lrs.lt, 28 maja 2013. [dostęp 2025-03-10]. (lit.).

[12] Mart Laar: Winner of the 2006 Milton Friedman Prize. cato.org, 2006. [dostęp 2022-07-18]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

1918–1939	Konstantin Päts (1918–1919) Jaan Poska (1919) Otto Strandman (1919) Jaan Tõnisson (1919–1920) Ado Birk (1920) Jaan Tõnisson (1920) Ants Piip (1920–1921) Konstantin Päts (1921–1922) Juhan Kukk (1922–1923) Konstantin Päts (1923–1924) Friedrich Akel (1924) Jüri Jaakson (1924–1925) Jaan Teemant (1925–1927) Jaan Tõnisson (1927–1928) August Rei (1928–1929) Otto Strandman (1929–1931) Konstantin Päts (1931–1932) Jaan Teemant (1932) Karl August Einbund (1932) Konstantin Päts (1932–1933) Jaan Tõnisson (1933) Konstantin Päts (1933–1938) Kaarel Eenpalu (1938–1939)
1939–1940	Jüri Uluots (1939–1940) Johannes Vares (1940)
Od 1991	Mart Laar (1992–1994) Andres Tarand (1994–1995) Tiit Vähi (1995–1997) Mart Siimann (1997–1999) Mart Laar (1999–2002) Siim Kallas (2002–2003) Juhan Parts (2003–2005) Andrus Ansip (2005–2014) Taavi Rõivas (2014–2016) Jüri Ratas (2016–2021) Kaja Kallas (2021–2024) Kristen Michal (od 2024)

W dniu powstania	Andrus Ansip (RE) Jürgen Ligi (RE) Urmas Paet (RE) Juhan Parts (IRL) Kristen Michal (RE) Mart Laar (IRL) Rein Lang (RE) Ken-Marti Vaher (IRL) Jaak Aaviksoo (IRL) Keit Pentus (RE) Helir-Valdor Seeder (IRL) Siim Valmar Kiisler (IRL) Hanno Pevkur (RE)
Późniejsi członkowie rządu	Urmas Reinsalu (IRL) Urve Tiidus (RE) Taavi Rõivas (RE)