Maria Rogowska-Falska

Maria Rogowska-Falska
	; Maria Rogowska-Falska (1926)
Imię i nazwisko urodzenia	Maria Rogowska
Data i miejsce urodzenia	7 lutego 1877 ; Dubno
Data i miejsce śmierci	7 września 1944 ; Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	nauczyciel, pedagog, działacz społeczny
Narodowość	polska
Partia	Polska Partia Socjalistyczna
Małżeństwo	Leon Falski
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach

Maria Rogowska-Falska, znana jako Maryna Falska (ur. 7 lutego 1877 w majątku Czaplino, zm. 7 września 1944 w Warszawie) – nauczycielka, pedagog i działaczka społeczna.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się jako Maria Rogowska 2 lutego 1877 w majątku Czaplino na Podlasiu, w rodzinie szlacheckiej. Lata młodości spędziła w Warszawie i Łodzi, gdzie studiowała pedagogię i uzyskała dyplom nauczycielski. Po studiach uczestniczyła w pracy niepodległościowej PPS ze swoimi braćmi i prowadziła działalność społeczną i kulturalną wśród robotników. Używała wówczas pseudonimu „Hilda” i była parokrotnie aresztowana za prowadzenie nielegalnej drukarni PPS. Była uwięziona wraz z Józefem Piłsudskim. W 1905 została aresztowana, uwięziona i zesłana w głąb Rosji^[1].

Wyszła za mąż za Leona Falskiego, znanego lekarza i działacza PPS, którego przypuszczalnie spotkała w Londynie, gdzie się oboje ukrywali przed carską policją. Po powrocie do Polski urodziła im się córka. Wyjechali z mężem do Wołożyna na Wileńszczyźnie (obecnie Białoruś), gdzie Leon rozpoczął pracę jako wiejski lekarz, pracując z ludnością polską, żydowską i litewską. W 1912 roku umarł w Wołożynie, udzielając pomocy lekarskiej w czasie epidemii tyfusu. Maryna wyjechała do znajomych do Moskwy, gdzie zmarła jej dwuletnia córka^[1].

W latach 1917–1918 w Kijowie, prowadząc internat dla dzieci i młodzieży polskiej, spotkała się z Januszem Korczakiem i wdrożyła jego metodykę opartą na wychowaniu typu internatowego, która bazowała na tworzeniu więzi emocjonalnych i poczuciu wspólnoty. Po powrocie do Polski w 1918, Maryna Falska pracowała z ramienia Ministerstwa Opieki Społecznej jako wizytator zakładów opiekuńczych.

W 1919 wspólnie z Januszem Korczakiem i Marią Podwysocką stworzyła w Pruszkowie wzorcowy sierociniec i Zakład Wychowawczy „Nasz Dom”. Do sierocińca trafiały dzieci robotników, którzy polegli na wojnie. Z czasem były to też sieroty społeczne, ponieważ Falska pomagała każdemu potrzebującemu dziecku. Od 1921 opiekę nad domem sierot objęło Towarzystwo „Nasz Dom”, z którego składek w latach 1927–1929 został zakupiony plac i wybudowany został na warszawskich Bielanach nowy budynek sierocińca. Patronat nad Towarzystwem sprawowała Aleksandra Piłsudska^[2].

Instytucjonalne formy pracy prowadzonej przez siebie placówki opisała Maryna Falska w Szkicu informacyjnym o „Naszym Domu”^[3].

Po wybuchu II wojny światowej Falska ukrywała kilkoro żydowskich dzieci, w tym m.in. córkę Salomona Fiszgrunda. Odnowiła swoje kontakty z Januszem Korczakiem, ofiarowując mu pomoc w przypadku ucieczki z getta (Korczak odrzucił jednak tę propozycję)^[4]. W styczniu 1943 w specjalnej skrytce w budynku Naszego Domu na Bielanach ukryła maszynopis pamiętnika Korczaka, przekazany przez żonę Igora Newerlego po aresztowaniu pisarza przez Niemców^[5].

Zmarła nagle na serce 7 września 1944, gdy Niemcy nakazali ewakuację sierocińca do obozu przejściowego w Pruszkowie^[6]. Według alternatywnej wersji wydarzeń podanej przez wychowanka „Naszego Domu”, powstańca warszawskiego Antoniego Chojdyńskiego, przyczyną śmierci Falskiej miało być zażycie cyjanku^[7]. Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A25-14-11)^[8].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)^[9]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 20 czerwca 1947)^[10]
Złoty Krzyż Zasługi (13 września 1926)^[11]
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (pośmiertnie, 14 kwietnia 1985)^[4]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b The King of Children: The Life and Death of Janusz Korczak By Betty Jean Lifton [1].
↑ Jerzy Stanisław Majewski, Tomasz Urzykowski, Dariusz Bartoszewicz: Spacerownik warszawski 2.. Warszawa: Agora, 10 listopada 2007, s. 59. ISBN 978-83-7552-095-8.
↑ Wersja cyfrowa „Szkicu...” dostępna jest w serwisie Polona.pl
↑ ^a ^b Israel Gutman: Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska (cz. I). Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 162. ISBN 978-83-87832-59-9.
↑ Jan Zieliński: Szkatułki Newerlego. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2012, s. 137. ISBN 978-83-7414-598-5.
↑ J. Zieliński „Bielany”, Przewodnik Historyczno-Sentymentalny, Warszawa-Bielany 2003.
↑ Antoni Chojdyński. [w:] Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego [on-line]. ahm.1944.pl, 25 czerwca 2009. [dostęp 2013-10-16].
↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ M.P. z 1947 r. nr 103, poz. 685 „za wybitne zasługi na polu opieki nad dzieckiem” - wskazana jako Maria Falska.
↑ M.P. z 1926 r. nr 225, poz. 635 „w uznaniu zasług, położonych w dziedzinie opieki i wychowania dzieci robotników” - wskazana jako Maria Falska.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

[lifton-1] The King of Children: The Life and Death of Janusz Korczak By Betty Jean Lifton [1].

[2] Jerzy Stanisław Majewski, Tomasz Urzykowski, Dariusz Bartoszewicz: Spacerownik warszawski 2.. Warszawa: Agora, 10 listopada 2007, s. 59. ISBN 978-83-7552-095-8.

[3] Wersja cyfrowa „Szkicu...” dostępna jest w serwisie Polona.pl

[Jad_Waszem-4] Israel Gutman: Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska (cz. I). Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 162. ISBN 978-83-87832-59-9.

[5] Jan Zieliński: Szkatułki Newerlego. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2012, s. 137. ISBN 978-83-7414-598-5.

[6] J. Zieliński „Bielany”, Przewodnik Historyczno-Sentymentalny, Warszawa-Bielany 2003.

[7] Antoni Chojdyński. [w:] Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego [on-line]. ahm.1944.pl, 25 czerwca 2009. [dostęp 2013-10-16].

[8] Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze

[9] M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[10] M.P. z 1947 r. nr 103, poz. 685 „za wybitne zasługi na polu opieki nad dzieckiem” - wskazana jako Maria Falska.

[11] M.P. z 1926 r. nr 225, poz. 635 „w uznaniu zasług, położonych w dziedzinie opieki i wychowania dzieci robotników” - wskazana jako Maria Falska.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]