Masło
![]() |
Ten artykuł od 2012-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Masło – tłuszcz jadalny w postaci zestalonej, otrzymywany ze śmietany z mleka krowiego (także koziego[1] i owczego[2]).
Masło tradycyjnie wyrabia się w urządzeniach zwanych maselnicami.
Skład masła[edytuj | edytuj kod]
W przypadku masła chłodniczego i extra około 82% masła to tłuszcze zarówno nasycone (54%), jednonienasycone (20%), wielonienasycone (3%)[3] oraz do 3% tłuszczów trans[4] (występujących naturalnie w mleku). Masło śmietankowe zawiera 72-73% tłuszczu, obecne są w nim także składniki białkowe z mleka. Na niemal całą pozostałą masę masła składa się woda (19%). W maśle obecne są duże ilości witaminy A, 0,751 mg retinolu i 0,380 mg β-karotenu oraz witaminy D i E ok. 2,3 mg[5]. Masło dostarcza dużych ilości cholesterolu od 220 do 250 mg/100 g produktu. Masło śmietankowe zawierające 73,5% tłuszczu zawiera 659 kcal/100 g, a masło ekstra (82,5% tłuszczu) 735 kcal/100 g[6].
|
|
Nazewnictwo w Unii Europejskiej[edytuj | edytuj kod]
W zależności od zawartości tłuszczu, w Unii Europejskiej obowiązuje następujące nazewnictwo tłuszczów otrzymywanych z mleka[8]:
- „masło”: 80%-90% tłuszczu; nie więcej niż 16% wody i nie więcej 2% suchej beztłuszczowej masy mleka
- „masło o zawartości trzech czwartych tłuszczu”: 60%-62% tłuszczu
- „masło półtłuste”: 39–41% tłuszczu
- „tłuszcz mleczny do smarowania X%”
- 62–80% tłuszczu
- 41–60% tłuszczu
- poniżej 39% tłuszczu
Wymaga się przy tym, aby były to produkty pozyskiwane wyłącznie z mleka lub produktów mlecznych, a zasadniczym elementem ich wartości powinien być tłuszcz. Dodawane mogą być jednak także inne substancje niezbędne do ich produkcji, pod warunkiem że nie są one używane w celu zastąpienia – w całości ani w części – jakichkolwiek składników mleka[8].
Rodzaje masła[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej popularne gatunki to masło ekstra i śmietankowe. Pierwsze powstaje ze śmietany pasteryzowanej i ukwaszonej, natomiast drugie z nieukwaszonej śmietanki. Odmienne technologie produkcji powodują mniejsze lub większe zróżnicowanie smaku. Z powodu naturalnego ukwaszenia śmietany masło ekstra zawiera maksymalnie 0,6% laktozy, zaś masło śmietankowe około 2-3%. Z tego powodu masło ekstra jest znacznie zdrowsze nie tylko dla osób z nietolerancją laktozy, ale także dla osób starszych i chorych. Masło śmietankowe jest natomiast bardziej cenione z uwagi na walory smakowe.
Inne rodzaje masła:
- masło serwatkowe – surowcem jest serwatka zamiast pełnego mleka[9]
- masło topione – powstałe przez wytapianie tłuszczu, gotowe powinno zawierać co najmniej 99% tłuszczów i najwyżej 1% wody[9]
- masło bezwodne – dodatkowo odwirowywane i suszone próżniowo
- masło dietetyczne – w porównaniu do zwykłego masła zawiera więcej wody i dodatki olejów jadalnych
- masło doprawiane – na przykład kakaowe czy miodowe[9]
- masło klarowane i jego odmiana ghi – mają odmienne właściwości
W zależności od wymagań jakościowych wyróżnia się 5 rodzajów masła:
- masło ekstra
- masło delikatesowe
- masło wyborowe
- masło stołowe
- masło śmietankowe
Dwa z nich, mianowicie ekstra i wyborowe, mogą być produkowane jako solone. Masła solone zawierają 0,3–2% soli[9].
Przechowywanie masła[edytuj | edytuj kod]
Podobnie jak niektóre inne tłuszcze, masło niewłaściwie lub zbyt długo przechowywane jełczeje. Zjełczałe masło nie powinno być używane. W celu wydłużenia czasu przechowywania mrozi się je, przechowuje w lodówce lub – obecnie coraz rzadziej – konserwuje solą kuchenną. Innym sposobem przedłużenia trwałości jest przechowywanie bez dostępu powietrza – zanurzone w wodzie.
Niepożądaną właściwością masła jest stosunkowo duża twardość w niskich temperaturach, wynikająca z temperatury mięknienia tłuszczów nasyconych, które stanowią główny składnik masła. Twardnienie masła utrudnia rozsmarowywanie na pieczywie.
Regulacje[edytuj | edytuj kod]
Decyzją Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 2017 roku termin "masło" co do zasady zarezerwowany jest wyłącznie dla przetworów mleka zwierzęcego, podobnie jest w wypadku pojęć: ser, śmietana, śmietanka, chantilly i jogurt[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Delamere Dairy – Italy (wł.). [dostęp 2012-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-05)].
- ↑ Sheep’s Butter – Dodoni S.A. (ang.). [dostęp 2012-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-05)].
- ↑ USDA National Nutrient Database (ang.). [dostęp 2010-11-25].
- ↑ Finnish National Institute for Health and Welfare: Butter unsalted (ang.). [dostęp 2010-11-25].
- ↑ a b c Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 318. ISBN 978-83-200-5311-1.
- ↑ Porady dietetyczne – tabela kaloryczna (pol.). [dostęp 2010-04-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-05)].
- ↑ a b Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)
- ↑ a b Rozporządzenie Unii Europejskiej o jednolitej wspólnej organizacji rynku 1234/2007/WE. Załącznik XV: Normy, które mają zastosowanie do tłuszczów do smarowania i o których mowa w art. 115 (Normy handlowe dla tłuszczów). Dodatek do załącznika XV
- ↑ a b c d praca zbiorowa: Zootechniczny słownik encyklopedyczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1965, s. 312–313.
- ↑ Komunikat prasowy nr 63/17. Wyrok w sprawie C-422/16 Verband Sozialer Wettbewerb eV / TofuTown.com GmbH (pol.). strona sekcji Kontakty z Mediami i Informacja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, 14 czerwca 2017. [dostęp 2019-02-14].