Masakra nad Sand Creek
| Wojna USA z Szejenami 1864–1879 | |||
 John Chivington | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ekspansja białych na ziemie Indian, gorączka złota, rajdy Indian na tereny osadnictwa amerykańskiego | ||
| Wynik |
zwycięstwo USA | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Kolorado  | |||
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |||
| 38°32′52″N 102°30′23″W/38,547708 -102,506350 | |||
Masakra nad Sand Creek 29 listopada 1864 roku była znaczącym wydarzeniem w historii konfliktów z Indianami, rozgrywających się na Wielkich Równinach Stanów Zjednoczonych. Oddziały milicji z Kolorado, dowodzone przez Johna M. Chivingtona dokonały masakry na zaskoczonych mieszkańcach wioski Indian z plemion Szejenów i Arapahów nad strumieniem Sand Creek (zwanym też, Big Sandy Creek) na równinach Kolorado. Zdarzenie zostało uznane w ówczesnej prasie amerykańskiej za ważne zwycięstwo nad walczącymi z odwagą i dobrze uzbrojonymi Szejenami. Dopiero gdy po kilku tygodniach do prasy zaczęli zgłaszać się naoczni świadkowie masakry, wszczęto śledztwo w sprawie wydarzeń nad Sand Creek.
Tło wydarzeń[edytuj | edytuj kod]
Na początku roku 1850 w Górach Skalistych wybuchła gorączka złota, która przeniosła się szybko w rejon zachodniego stanu Kansas. Spowodowała ona szeroki napływ białych osadników w stronę gór i Kalifornii. To z kolei wywołało liczne konflikty z zamieszkałymi tam od wieków Indianami z plemion Szejenów i Arapahów[1]. Gwałtowność sporów skłoniła gubernatora Terytorium Kolorado Johna Evansa do wysłania na tereny walk byłego polityka i kaznodziei, płk. Johna M. Chivingtona z oddziałem milicji Kolorado. Siły pułkownika Chivingtona miały za zadanie przywrócić pokój między białymi a Indianami, a wrogo nastawionych tubylców - zmusić do kapitulacji i ukarać. Po kilku potyczkach na pograniczu część Indian skłaniała się do zawarcia pokoju i przyjęcia żywności na warunkach dyktowanych przez białych. Chivington nie miał zamiaru pertraktować z tubylcami, zaś swój ewentualny sukces nad Szejenami zamierzał zdyskontować politycznie (starał się o miejsce w Kongresie).
Do Fortu Lyon na rozmowy udał się wraz ze swoimi ludźmi m.in. wódz Szejenów Południowych Black Kettle[2]. Po drodze Indianie założyli obóz nad strumieniem Sand Creek, w odległości 40 mil na północny wschód od fortu. Otrzymali przy tym zapewnienie od strony dowódcy fortu, iż ze strony wojska nic im nie grozi. Chivington, otrzymawszy informacje o miejscu pobytu grupy Indian uważanej za "wrogą", skierował przeciw niej 700 kawalerzystów z Kolorado oraz kompanię ochotników z Nowego Meksyku, którzy mieli zmusić Szejenów do poddania się.
Rankiem dnia 29 listopada 1864 roku Amerykanie napadli na wioskę masakrując co najmniej 200 Indian (szacunki poszczególnych świadków i badaczy znacznie się różnią). Wśród zabitych dominowali starcy, kobiety i dzieci, zginęli także wodzowie White Antelope, Standing in the Water i War Bonnet. Straty żołnierzy wyniosły 10 zabitych i około 30 rannych[3]. Jednym z wojskowych, który odmówił wykonania rozkazu ataku na pokojowych Indian, był abolicjonista z Massachusetts, porucznik Silas Soule, który zakazał swojej kompanii otwierania ognia do Indian[4].
Masakra, podczas której żołnierze dopuścili się licznych aktów gwałtu i okrucieństwa na bezbronnych, niszcząc także indiańskie tipi i zapasy żywności oraz mordując setki koni, złamała ducha walki większości czejeńskich wodzów i wojowników, zmuszając Indian do przyjęcia warunków kapitulacji i zamieszkania w rezerwacie. Jedynie niewielka część młodszych wojowników - głównie z walecznego stowarzyszenia tzw. "żołnierzy-psów" - zdecydowała się dołączyć do opierających się białym na północy Szejenów Północnych i Lakotów. Skłonny do współpracy z białymi wódz Black Kettle zginął cztery lata później wraz z wieloma swymi ludźmi podczas ataku oddziału płk. Custera na inny pokojowy obóz Szejenów nad rzeką Washita[5].
Gdy okoliczności masakry wyszły na jaw, większość Amerykanów była wstrząśnięta brutalnością swoich wojsk. Pod naciskiem opinii publicznej doszło do śledztwa, mającego na celu wyjaśnić rolę Chivingtona w masakrze[6]. Przeciwko pułkownikowi zeznawał m.in. Silas Soule, jednak wkrótce po złożeniu obciążających dowódcę oddziału milicjantów zeznań, Soule został zamordowany przez Charlesa W. Squiresa[7]. Pomimo oskarżeń, nie znaleziono przeciwko Chivingtonowi wystarczających dowodów, a śledztwo umorzono. Do dziś niektóre amerykańskie źródła wojskowe i historyczne nazywają to nierówne starcie "bitwą" i zaliczają je do sukcesów Unii w wojnie secesyjnej[8].
Dopiero w 2002 roku pomnik upamiętniający m.in. zwycięstwo Amerykanów nad Sand Creek i stojący na stanowym Kapitolu Kolorado uzupełniono o tablicę ze szczegółami dotyczącymi masakry. W 2007 roku na miejscu masakry, do dziś uważanym przez potomków indiańskich ofiar za ziemię świętą, utworzono Narodowe Miejsce Pamięci - jednostkę systemu amerykańskich parków narodowych. Autorem projektu parku, przygotowywanego przez 8 lat z udziałem Służby Parków Narodowych, archeologów, historyków, współczesnych Indian oraz mieszkańców i władz Kolorado, był pochodzący z plemienia Szejenów amerykański senator Ben Nighthorse Campbell.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hoig 1980 ↓, s. 61.
- ↑ Hoig 1979 ↓, s. 27.
- ↑ Wojtczak 2007 ↓, s. 223.
- ↑ McMurtry 2012 ↓, s. 50.
- ↑ McMurtry 2012 ↓, s. 64.
- ↑ Hoig 1979 ↓, s. 74.
- ↑ McMurtry 2012 ↓, s. 51.
- ↑ Wojtczak 2007 ↓, s. 226.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stan Hoig: The Peace Chiefs of the Cheyennes. University of Oklahoma Press: Norman, 1980. ISBN 0-8061-1573-4. (ang.).
- Stan Hoig: The Battle of the Washita: The Sheridan-Custer Indian Campaign of 1867-69. Lincoln: University of Nebraska Press, 1979. ISBN 0-8032-7204-9.
- Dee Brown: Pochowaj me serce w Wounded Knee: Indiańska historia amerykańskiego Zachodu. James D. Brenner, Małgorzata Brenner, Ewa Jarzębska (tłum.). Warszawa: Iskry, 1981. ISBN 83-207-0267-4. (pol.).
- Larry McMurtry: Custer. Nowy Jork: Simon & Schuster, 2012. ISBN 978-1-4516-2620-9. (ang.).
- Jarosław Wojtczak: Sand Creek 1864. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10676-5. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- The Sand Creek Massacre National Site (ang.)
- Northern Cheyenne Sand Creek Massacre Site Project. sandcreek.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-28)]. (ang.)
- Documents on the Sand Creek Massacre (ang.)
.svg){kind=small}