Masakra nad Sand Creek
| ||||
| ||||
 John Chivington | ||||
| Czas | 29 listopada 1864 | |||
| Miejsce | Wielkie Równiny Stanów Zjednoczonych | |||
| Terytorium | Góry Skaliste, Terytorium Kolorado | |||
| Przyczyna | ekspansja białych na ziemie Indian, gorączka złota, rajdy Indian na tereny osadnictwa amerykańskiego | |||
| Wynik | zwycięstwo milicji | |||
| Strony konfliktu | ||||
| ||||
| Dowódcy | ||||
| ||||
| Siły | ||||
| ||||
| Straty | ||||
| ||||
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych   miejsce bitwy | ||||
| 39°N 103°W/38,547708 -102,506350 | ||||
Wojna z Czejenami 1864-1879 .svg){kind=small}
|
|---|
|
Ash Creek (1864) - Sand Creek (1864) - Mud Springs (1865) - Rush Creek (1865) - Platte Bridge Station (1865) - Washita River (1868) |
Masakra nad Sand Creek 29 listopada 1864 roku była znaczącym wydarzeniem w historii konfliktów z Indianami, rozgrywających się na Wielkich Równinach Stanów Zjednoczonych. Oddziały milicji z Kolorado, dowodzone przez Johna M. Chivingtona dokonały masakry na zaskoczonych mieszkańcach wioski Indian z plemion Czejenów i Arapahów nad strumieniem Sand Creek (zwanym też, Big Sandy Creek) na równinach Kolorado. Zdarzenie zostało uznane we współczesnej prasie amerykańskiej za ważne zwycięstwo nad walczącymi z odwagą i dobrze uzbrojonymi Szejenami. Dopiero gdy po kilku tygodniach do prasy zaczęli zgłaszać się naoczni świadkowie masakry, wszczęto śledztwo w sprawie wydarzeń nad Sand Creek.
Spis treści
Tło wydarzeń[edytuj | edytuj kod]
Na początku roku 1850 w Górach Skalistych wybuchła gorączka złota, która przeniosła się szybko w rejon zachodniego stanu Kansas. Spowodowała ona szeroki napływ białych osadników w stronę gór i Kalifornii. To z kolei wywołało liczne konflikty z zamieszkałymi tam od wieków Indianami z plemion Czejenów i Arapahów. Gwałtowność sporów skłoniła gubernatora Terytorium Kolorado Johna Evansa do wysłania na tereny walk byłego polityka i kaznodziei, płk. Johna M. Chivingtona z oddziałem milicji Kolorado. Siły pułkownika Chivingtona miały za zadanie przywrócić pokój między białymi a Indianami, a wrogo nastawionych tubylców - zmusić do kapitulacji i ukarać. Po kilku potyczkach na pograniczu część Indian skłaniała się do zawarcia pokoju i przyjęcia żywności na warunkach dyktowanych przez białych. Chivington nie miał zamiaru pertraktować z tubylcami, zaś swój ewentualny sukces nad Czejenami zamierzał zdyskontować politycznie (starał się o miejsce w Kongresie).
Do Fortu Lyon na rozmowy udał się wraz ze swoimi ludźmi m.in. wódz Czejenów Południowych Black Kettle. Po drodze Indianie założyli obóz nad strumieniem Sand Creek, w odległości 40 mil na północny wschód od fortu. Otrzymali przy tym zapewnienie od strony dowódcy fortu, iż ze strony wojska nic im nie grozi. Chivington, otrzymawszy informacje o miejscu pobytu grupy Indian uważanej za "wrogą", skierował przeciw niej 700 kawalerzystów z Kolorado oraz kompanię ochotników z Nowego Meksyku, którzy mieli zmusić Czejenów do poddania się.
Rankiem dnia 29 listopada 1864 roku Amerykanie napadli na wioskę masakrując co najmniej 200 Indian (szacunki poszczególnych świadków i badaczy znacznie się różnią). Wśród zabitych dominowali starcy, kobiety i dzieci, zginęli także wodzowie White Antelope, Standing in the Water i War Bonnet. Straty żołnierzy wyniosły 10 zabitych i około 30 rannych[1]. Jednym z wojskowych, który odmówił wykonania rozkazu ataku na pokojowych Indian był abolicjonista z Massachusetts, porucznik Silas Soule, który zakazał swojej kompanii otwierania ognia do Indian[2].
Masakra, podczas której żołnierze dopuścili się licznych aktów gwałtu i okrucieństwa na bezbronnych, niszcząc także indiańskie tipi i zapasy żywności oraz mordując setki koni, złamała ducha walki większości czejeńskich wodzów i wojowników, zmuszając Indian do przyjęcia warunków kapitulacji i zamieszkania w rezerwacie. Jedynie niewielka część młodszych wojowników - głównie z walecznego stowarzyszenia tzw. "żołnierzy-psów" - zdecydowała się dołączyć do opierających się białym na północy Czejenów Północnych i Lakotów. Skłonny do współpracy z białymi wódz Black Kettle zginął cztery lata później wraz z wieloma swymi ludźmi podczas ataku oddziału płk. Custera na inny pokojowy obóz Czejenów nad rzeką Washita[3].
Gdy okoliczności masakry wyszły na jaw, większość Amerykanów była wstrząśnięta brutalnością swoich wojsk. Pod naciskiem opinii publicznej doszło do śledztwa, mającego na celu wyjaśnić rolę Chivingtona w masakrze. Przeciwko pułkownikowi zeznawał m.in. Silas Soule, jednak wkrótce po złożeniu obciążających dowódcę oddziału milicjantów zeznań, Soule został zamordowany przez Charlesa W. Squiresa[4]. Pomimo oskarżeń, nie znaleziono przeciwko Chivingtonowi wystarczających dowodów, a śledztwo umorzono. Do dziś niektóre amerykańskie źródła wojskowe i historyczne nazywają to nierówne starcie "bitwą" i zaliczają je do sukcesów Unii w wojnie secesyjnej[5].
Dopiero w 2002 roku pomnik upamiętniający m.in. zwycięstwo Amerykanów nad Sand Creek i stojący na stanowym Kapitolu Kolorado uzupełniono o tablicę ze szczegółami dotyczącymi masakry. W 2007 roku na miejscu masakry, do dziś uważanym przez potomków indiańskich ofiar za ziemię świętą, utworzono Narodowe Miejsce Pamięci - jednostkę systemu amerykańskich parków narodowych. Autorem projektu parku, przygotowywanego przez 8 lat z udziałem Służby Parków Narodowych, archeologów, historyków, współczesnych Indian oraz mieszkańców i władz Kolorado, był pochodzący z plemienia Czejenów amerykański senator Ben Nighthorse Campbell.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stan Hoig: The Battle of the Washita. Lincoln: University of Nebraska Press, 1979. ISBN 0-8032-7204-9.
- Dee Brown: Pochowaj me serce w Wounded Knee. Warszawa: Iskry, 1981. ISBN 83-207-0267-4.
- Larry McMurtry: Custer. New York: Simon & Schuster, 2012. ISBN 978-1-4516-2620-9.
- Jarosław Wojtczak: Sand Creek 1864. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10676-5.
