Matej Bel

Matej Bel
Data i miejsce urodzenia	22 marca 1684 ; Ocsova
Data i miejsce śmierci	29 sierpnia 1749 ; Preszburg
Zawód, zajęcie	duchowny luterański, polihistor, filozof, pedagog, encyklopedysta, alchemik, historyk, geograf
	Multimedia w Wikimedia Commons

Matej Bel (łac. Belius Matthias, węg. Bél Mátyás, słow. Matej Bel, niem. Matthias Bél; ur. 22 marca 1684 w Očovéj, zm. 29 sierpnia 1749 w Preszburgu) – kaznodzieja ewangelicki, polihistor, filozof, pedagog, encyklopedysta. Prekursor słowackiego oświecenia, pionier nowoczesnych nauk historyczno-geograficznych na Węgrzech, jeden z najwybitniejszych uczonych XVIII w. w tej części Europy. Członek wielu zagranicznych towarzystw naukowych i akademii. O sobie mówił lingua Slavus, natione Hungarus, eruditione Germanus („według języka Słowianin, według narodowości Węgier, z wykształcenia Niemiec”)^[1]^[2].

Życiorys

W latach 1704–1707 studiował na uniwersytecie w Halle. W latach 1708–1714 był prorektorem, a następnie rektorem liceum ewangelickiego w Bańskiej Bystrzycy i kaznodzieją w słowackim kościele ewangelickim w tym mieście. W 1714 przeniósł się do Bratysławy, gdzie do 1719 pełnił funkcję rektora liceum ewangelickiego. W 1719 został powołany na proboszcza niemieckiego kościoła ewangelickiego w Bratysławie, którą to funkcję pełnił do 1748.

Poza działalnością duszpasterską i teologią zajmował się wieloma dziedzinami nauki, m.in. historią, geografią, etnografią, językoznawstwem, pedagogiką. Był autorem wielu prac naukowych, kompendiów i podręczników szkolnych. Pisał jeszcze przeważnie po łacinie, ale wiele prac opublikował również w językach: niemieckim, węgierskim, słowackim, czeskim.

W roku 1722 wspólnie z Danielem Krmanem na podstawie czeskiej Biblii kralickiej wydał edycję Pisma Świętego opracowaną dla Słowaków (Biblia sacra, to jest: Biblí svatá).

Jego najważniejszym dziełem jest nieukończona Notitia Hungariae Novae Historico Geografica (Viennae 1735–1742, tom 1–4). Opisał w nim większość komitatów ówczesnych Węgier, w tym także te obejmujące część dzisiejszej Słowacji. M.in. w dziele tym znalazł się opis Liptowa, a w tym także najstarszy w ogóle drukowany opis Tatr Liptowskich.

Pochowany jest w Bratysławie.

W Očovéj uczonego upamiętnia izba pamięci, duży pomnik z pracowni Jána Kulicha w centrum miejscowości oraz tablica pamiątkowa na miejscowej szkole^[3].

Zobacz też

Uniwersytet Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy

Przypisy

↑ Karpatendeutsches biographisches Lexikon, Arbeitsgemeinschaft der Karpatendeutschen aus der Slowakei, Rudolf Rainer, Eduard Ulreich, 1988, Stuttgart, ISBN 3-927096-00-8, s. 368.
↑ Robert John Weston Evans, Austria, Hungary, and the Habsburgs: Essays on Central Europe, s. 139–140, ISBN 0-19-928144-0, 2006, Oxford University Press.
↑ Jaroslav Rezník: Cez Detvu do Novohradu, w: „Krásy Slovenska” R. LXXXVIII, nr 9-10/2011, s. 42–46.

Bibliografia

Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Bel Matej, w: Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 1995.
zbior.: Bel Matej, w: Encyklopédia slovenských spisovateľov, t. 1, Bratysława 1984.

Linki zewnętrzne

Matej Bel, Adparatvs ad historiam Hvngariae... w bibliotece Polona

[1] Karpatendeutsches biographisches Lexikon, Arbeitsgemeinschaft der Karpatendeutschen aus der Slowakei, Rudolf Rainer, Eduard Ulreich, 1988, Stuttgart, ISBN 3-927096-00-8, s. 368.

[2] Robert John Weston Evans, Austria, Hungary, and the Habsburgs: Essays on Central Europe, s. 139–140, ISBN 0-19-928144-0, 2006, Oxford University Press.

[3] Jaroslav Rezník: Cez Detvu do Novohradu, w: „Krásy Slovenska” R. LXXXVIII, nr 9-10/2011, s. 42–46.

[1]

[2]

[3]