Mardus (1911)
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia | |
| Wodowanie |
1911 |
Zamówiony dla  Imperium Rosyjskie
| |
| Nazwa |
„N” lub „Sorkholm” |
 MW Imperium Rosyjskiego
| |
| Nazwa |
„Pskow” lub „Matros” |
 Eesti merejõud
| |
| Nazwa |
„Mardus” |
| Wejście do służby |
1920–1921 |
| Wycofanie ze służby |
1938 |
 MW ZSRR
| |
| Wejście do służby |
sierpień 1940 |
| Los okrętu |
zatopienie |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
150 ton |
| Długość |
27,5 m |
| Szerokość |
6,4 m |
| Zanurzenie |
2,1 m |
| Napęd | |
| kocioł i maszyna parowa o mocy 260 KM, śruba i 15 ton węgla | |
| Prędkość |
11 węzłów |
| Zasięg |
500 mil morskich |
| Uzbrojenie | |
| 1 lub 2 działa kalibru 75 mm L/50, 2 karabiny maszynowe | |
| Załoga |
22 (pokój), 28 (wojna) |
Mardus – okręt pomocniczy z okresu I wojny światowej. Pełnił służbę w Rosji, w czasie wojny przejęty przez Niemców, a po ich kapitulacji przez Estonię. W Eesti merejõud służył jako kanonierka i trałowiec.
Budowa i konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Jednostka zbudowana została w 1911 w stoczni Göteborg[1] lub w Helsinkach. Wyporność okrętu wynosiła 150 ton. Jego całkowita długość wynosiła 27,5 metra, szerokość 6,4 metra, zaś zanurzenie 2,1 metra[2].
Okręt napędzany był przez sprzężoną maszynę parową o dwóch cylindrach, z jednym kotłem i śrubą. Rozwijała ona moc 260 KM. Okręt mógł rozwinąć 11 węzłów. Zapas 15 ton węgla pozwalał jednostce na pokonanie 500 mil morskich[2].
Brak jest informacji o uzbrojeniu jednostki przed wejściem do służby w Eesti merejõud. Pod banderą estońską głównym uzbrojeniem jednostki było działo kalibru 75 mm L/50 (według Ehlersa były dwa takie działa, natomiast na zdjęciu[2] widać tylko jedno). Dodatkowo na okręcie znajdowały się dwa karabiny maszynowe[2].
Etat załogi pod estońską banderą wynosił w czasie pokoju trzech oficerów i dziewiętnastu marynarzy. W czasie wojny na okręt miał dołączyć jeden oficer i pięciu marynarzy[2].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Istnieją różne wersje początkowych losów okrętu. Według oficjalnej estońskiej wersji z 2012 roku, miał on być własnością władz miejskich Rygi, gdzie pełnił funkcję statku pasażerskiego o nazwie „N”. W czasie wojny wszedł do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego pod nazwą „Pskow”. W 1917 został przebazowany do Parnawy, rok później został zatopiony w tamtejszej fosie. Został podniesiony przez Estończyków[1].
Według Ehlersa, pierwsza nazwa jednostki mogła brzmieć „Sorkholm”. W czasie I wojny światowej służył pod nazwą „Matros”. Podlegał bezpośrednio pod Ministerstwo Wojny, zewidencjonowany jako holownik-lodołamacz. Od 15 stycznia 1918 znajdował się na liście Floty Bałtyckiej. Gdy w ramach operacji Faustschlag Niemcy 25 lutego 1918 roku zajęli Tallinn[3], znaleźli okręt unieruchomiony przez lód. Po podpisaniu rozejmu w Compiègne Niemcy rozpoczęli wycofywanie wojsk z terenów Estonii, „Matros” wpadł w ręce Estończyków już 11 listopada[2].
Do służby w Eesti merejõud został włączony w roku 1920 lub 1921[4] jako kanonierka „Mardus”, jednak już w 1922 został skierowany do generalnego remontu[2].
Głównym zadaniem estońskiej marynarki w latach powojennych było oczyszczenie szlaków komunikacyjnych z min postawionych przez okręty niemieckie i rosyjskie. W tym celu 15 marca 1919 roku powołano do życia Traalerite Divisjon. Do 1922 roku udało się oczyścić z 633 min morskich obszar o powierzchni 1679 mil kwadratowych, co zadowoliło dowództwo marynarki. Sytuacja zmieniła się 5 maja 1923 roku – uznano potrzebę ponownego trału w cieśninach Soela oddzielającej wyspy Hiuma i Sarema oraz Voosi oddzielającej wyspę Vormsi od stałego lądu. Uznano bowiem, iż trał przeprowadzony na głębokości do 3 metrów jest niewystarczający, gdyż szlakami prowadzącymi przez cieśniny miały pływać statki o zanurzeniu do 4,5 metra. Ponieważ większość okrętów trałowych już zdemobilizowano, nastała niezwłoczna potrzeba wzmocnienia sił zwalczających miny. Uznano, że do tej roli najbardziej nadawały się kanonierki „Meeme” i „Mardus”, cechowało je bowiem niewielkie zanurzenie wynoszące 2,1 metra. Zadanie przeprowadzenia trału zostało im zlecone 18 czerwca 1923 roku. Soela została oczyszczona z min 26 czerwca, Voosi zaś niedługo potem[5].
We wrześniu i październiku oba okręty brały udział w podnoszeniu z dna morskiego niemieckiego torpedowca A 32, który następnie zasilił skład Estońskich Sił Morskich jako „Sulew”[5].
W 1924 roku Estonia otrzymała informacje o polach minowych postawionych na większych głębokościach, postawionych w czasie wojny w celu zwalczania okrętów podwodnych. Powstała w związku z tym potrzeba wykonania trałów na głębokościach 19 i 27 metrów. Ponieważ trzon sił przeciwminowych wymagał remontu 21 czerwca zapadła decyzja o ponownym wykorzystaniu okrętów „Meeme” i „Mardus”. Okręty przeznaczone do zwalczania min zostały połączone w tymczasowy zespół Traalerite Salkkond 2 lipca 1924 roku. Dowodził nim komandor porucznik Joosep Pruun, a stanowiska oficerskie na okrętach podlegały ciągłej rotacji, aby zapewnić doświadczenie bojowe kadetom szkoły morskiej[5].
Pierwsze trałowanie odbyło się na północ od Kakumäe (dzielnica Tallinna), następnie okręty oczyściły z min wody kolejna na północnym zachodzie i południowym wschodzie wyspy Naissaar. W trakcie akcji wyłowiono 196 min morskich, zaś 36 eksplodowało[5].
Jesienią Estończycy uzyskali informację, iż w wodach na północny zachód od Naissaar miny były stawiane również na głębokościach poniżej 27 metrów. Rankiem 14 listopada 1924 roku w celu odnalezienia min wyszedł zespół w składzie „Meeme”, „Mardus” i „Tahkoma”. „Meeme” i „Mardus” rozpoczęły trał na głębokości 48,7 metra, został on jednak przerwany o 15:10 w wyniku wybuchu. Eksplozja miała miejsce około 15 stóp (między 4 a 5 metrów) pod rufą „Meeme”. Spowodowała ona znaczne uszkodzenia, część załogi została wyrzucona za burtę. Pozostałe okręty rozpoczęły akcję ratunkową, z wody wyciągnięto 11 ludzi, zaś 9 zabrano z pokładu. „Mardus” przybrał kurs na Tallinn, aby odwieźć rannych, zaś „Tahkoma” przystąpiła o 15:25 do holowania jednostki na płytkie wody przy brzegu wyspy Naissaar, co zakończyło się niepowodzeniem – „Meeme” zatonął o godzinie 17:30[2][5].
„Mardus” został przeniesiony do rezerwy w 1938 roku[2].
Estonia została oficjalnie włączona do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich 6 sierpnia 1940 roku. Prawdopodobnie okręt został wtedy włączony w skład Marynarki Wojennej ZSRRR jako holownik[2]. Został zatopiony 27 sierpnia 1941, na dzień przed wkroczeniem Niemców do Tallina. Eksplozja materiałów wojennych przewożonych na okręcie kompletnie zniszczyła jednostkę, której szczątki zatonęły u wejścia do bazy Miinisadam[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Muinsuskaitseamet 2012 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j Ehlers 2012a ↓, s. 51.
- ↑ Lewandowski 2001 ↓, s. 66.
- ↑ Ehlers 2012a ↓, s. 45.
- ↑ a b c d e Sammalsoo 1999 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hartmut Ehlers. Marynarka Wojenna i Paramilitarne Siły Morskie Estonii 1918-1940. „Okręty Wojenne”, s. 46-50, 2012. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 1/2012 (111). (pol.).
- Jan Lewandowski: Estonia. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2001, seria: Historia Państw Świata w XX Wieku. ISBN 83-88542-04-4. (pol.).
- Peedu Sammalsoo. 15 jalga kiilu all: 75 aastat suurtükilaeva “Meeme” hukkumisest. „Meremees”, s. 34–36, 1999. nr 17–18. (est.).
- Muinsuskaitseamet: Kultuurimälestiste riiklik register – Wreck register. 2012. (ang. • est.).
| Niszczyciele | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Okręty podwodne |
| ||||
| Torpedowiec | |||||
| Kanonierki |
| ||||
| Stawiacze min | |||||
| Lodołamacze | |||||
| Tender |
