Maurycy Bornsztajn

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maurycy Bornsztajn
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 lutego 1874
Warszawa

Data i miejsce śmierci

5 marca 1952
Łódź

profesor nauk medycznych
Specjalność: psychiatria
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Profesura

1946

Uczelnia

Uniwersytet Łódzki

Maurycy Bornsztajn, Maurycy Bornstein (ur. 11 lutego 1874 w Warszawie, zm. 5 marca 1952 w Łodzi) – polski lekarz neurolog i psychiatra, jeden z pierwszych polskich psychoanalityków, ordynator oddziału psychiatrycznego Szpitala Starozakonnych na Czystem, profesor psychopatologii Uniwersytetu Łódzkiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Markusa i Heleny[1]. Uczęszczał do III Gimnazjum w Warszawie, ukończył je w 1893 roku[2]. Podjął wtedy studia medyczne na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Na studiach należał do żydowskiego kółka narodowców polskich Józefa Kwiatka[3]. Podczas studiów za udział w manifestacji 17 kwietnia 1894 roku został aresztowany i przez trzy tygodnie więziony na Pawiaku. Po roku przerwy podjął studia, w listopadzie 1899 roku uzyskał dyplom doktora medycyny. Nadal zajmował się działalnością polityczną i w styczniu 1907 roku gazety donosiły o rewizji w mieszkaniu i aresztowaniu lekarza[4].

W 1899 roku wyjechał do Niemiec gdzie uzupełniał studia w dziedzinie neurologii i psychiatrii u Emanuela Mendla i Hermanna Oppenheima w Berlinie i u Emila Kraepelina w Monachium. Po powrocie do Warszawy w 1901 roku został współpracownikiem Edwarda Flataua w jego pracowni neurologicznej, a po mianowaniu Flataua ordynatorem oddziału neurologii Szpitala na Czystem, został jego pierwszym asystentem.

W 1908 został ordynatorem etatowym oddziału psychiatrycznego w Szpitalu Starozakonnych w Warszawie[5]; na tym stanowisku pozostał przez 31 lat. Prowadził praktykę prywatną; przyjmował pod adresem Czackiego 8[6].

W marcu 1925 roku wygłosił cykl sześciu wykładów poświęconych psychoanalizie, zorganizowanych przez Wolną Wszechnicę Polską. Wykłady te zostały później wydane drukiem. Uczestniczył w 8. Międzynarodowym Kongresie Psychoanalitycznym w Salzburgu w 1924 roku[7].

W grudniu 1939 roku formalnie przeszedł na emeryturę, nadal prowadził praktykę prywatną. W listopadzie 1940 został przesiedlony do getta warszawskiego, zarekwirowano mu narzędzia lekarskie[8]. Ukrywał się przez jakiś czas w mieszkaniu Popowej na ul. Oboźnej[9], potem w Milanówku razem z bratem Benedyktem, u rodziny Dryńskich. Posługiwał się nazwiskiem Podobalski[10].

W 1946 roku został pierwszym profesorem zwyczajnym katedry psychopatologii na Uniwersytecie Łódzkim. W 1949 roku obchodził pięćdziesięciolecie pracy naukowej[11]. Pod koniec życia działalność dydaktyczną utrudniała mu silna głuchota[12].

Współpracował z tygodnikami „Głos” i „Prawda”[13][14]. Należał do powstałego przy redakcji czasopisma „Ogniwo” Towarzystwa Abolicjonistów, mającego na celu walkę z chorobami przenoszonymi drogą płciową i prostytucją[15]. Wszedł do komitetu organizacyjnego Walnego Zjazdu Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego Wszystkich Ziem Polskich, który odbył się w maju 1919 roku w Warszawie[16]. Był członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, założycielem Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej, członkiem zarządu Towarzystwa Opieki nad Ubogimi, Nerwowo i Umysłowo Chorymi Żydami[17], członkiem czynnym Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, członkiem Société Médico-Psychologique. Należał do komitetu redakcyjnego „Rocznika Psychiatrycznego”, „Warszawskiego Czasopisma Lekarskiego” i „Kwartalnika Klinicznego Szpitala Starozakonnych”.

Brat Benedykta Bornsteina (1880–1948). Ożenił się 1 stycznia 1900 roku w Krakowie z Melanią z Bergsonów (1874–1962)[18]. Mieli syna Tadeusza (1900–1967)[19]. Rozwiedli się, jego drugą żoną była Felicja z domu Waffel[1] (zm. 1962). Wiadomo, że w 1921 roku ochrzcił się i był wyznania rzymskokatolickiego[1]. Syn z drugiego małżeństwa, Stanisław (1920–1944), student medycyny Uniwersytetu Warszawskiego, zginął w Powstaniu Warszawskim[20]. Maurycy Bornsztajn był blisko spokrewniony ze Stanisławem Posnerem[21].

Grób Maurycego Bornsztajna na cmentarzu Powązkowskim

Maurycy Bornsztajn zmarł 5 marca 1952 roku w Łodzi w wieku 78 lat. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 257c, rząd 3, miejsce 26)[22][23].

Dorobek naukowy[edytuj | edytuj kod]

Bornsztajn opublikował ponad 60 prac. Opisał zaburzenie psychiczne które nazwał schizotymią reaktywną (schizothymia reactiva). Wyodrębnił też schizofrenię somatopsychiczną, podobną do schizofrenii cenestopatycznej (cenestetycznej) opisywanej przez innych autorów[24].

W drugim wydaniu swojego podręcznika psychiatrii Bornsztajn sformułował dwa prawa, które nazwał psychiatrozoficznymi[25]:

  • I prawo: „obrazy kliniczne w psychiatrii z wyłączeniem psychoz par excellence organicznych) wbrew temu, co się dzieje w klinice somatycznej, podlegają ciągłym zmianom: znikają jedne, powstają inne lub dawne przekształcają się przez wchłanianie pierwiastków obcych, własnej istocie przeciwnych”
  • II prawo: „zmiany te zależne są od zmian psychicznych, zachodzących w intelektualnej i emocjonalnej sferze psychiki ludzkiej w ogóle, od ducha danej epoki”.

Lista prac[edytuj | edytuj kod]

  • O wpływie układu nerwowego na ostre procesy zapalne, 1898 (w języku rosyjskim)
  • O porażeniach i zanikach mięśniowych przy wiądzie rdzenia. „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 97 (2), s. 349–350, 1901
  • O porażeniach i zanikach mięśniowych przy wiądzie rdzenia. „Kronika Lekarska” 22 (10, 11, 12), s. 415–420, 562–567, 614–624, 1901
  • Bezdomni. „Głos” nr 40 s. 622, 1901
  • Rudolf Virchow. „Głos” nr 43 s. 672, 1901
  • W obronie etyki lekarskiej. „Głos” nr 28 s. 422, 1901
  • Prace sekcji gruźliczej IX-go Zjazdu Przyrodników i Lekarzy Polskich w Krakowie w roku 1900. „Głos” nr 43, s. 673, 1901
  • Rozpoznanie różniczkowe neurastenii i pierwszych okresów bezwładu postępującego. „Kronika Lekarska”, 1902
  • Samobójstwa nieletnich. „Głos” nr 43, ss. 44–45, 1902
  • Rudolf Virchow (Wspomnienie). „Głos” nr 37 s. 575, 1902
  • Anatomia patologiczna stwardnienia wieloogniskowego (sclerose en plaques). „Gazeta Lekarska” 39 (13, 14), s. 291–294, 328–330, 1904
  • W sprawie organizacji prasy lekarskiej polskiej. Krytyka Lekarska 8 (10), ss. 256–257, 1904
  • Asthenia paroxysmalis. „Medycyna” 32 (31, 32, 33, 34), s. 646–649, 667–673, 692–698, 716–720, 1904
  • Zwyrodnienie w świetle nauki współczesnej. Warszawa: M. Arct, 1904
  • Istota gienjuszu. „Ogniwo” 2 (19) s. 435-437, 1904
  • Medycyna i społeczeństwo. „Krytyka Lekarska” 9 (2), s. 29–30, 1905
  • (tłum.) Wilhelm Bölsche: Miłość w przyrodzie. Warszawa: G. Centnerszwer, 1906
  • O tak zwanej psychozie Korsakowa. „Gazeta Lekarska” 42 (33, 34), s. 781–794, 818–821, 1907
  • Jeszcze przyczynek do migraine ophthalmoplégique. „Gazeta Lekarska” 43 (39), s. 871–874, 1908
  • Monachijska klinika psychiatryczna. „Medycyna i Kronika Lekarska” 43 (1, 2, 4), s. 19-22, 42-46, 98–100, 1908
  • „Über die periodische Lähmung” W: Gerard Anton Marie van Wayenburg (ed.): Compte rendu des travaux du 1er Congrès International de Psychiatrie, de Neurologie, de Psychologie et de l'Assistance des aliénés tenu à Amsterdam du 2 à 7 septembre 1907. Amsterdam: J. H. De Bussy, 1908 s. 485–489
  • O t. zw.porażeniu okresowem (próba teoryi). „Gazeta Lekarska” 29 (4, 5, 6), s. 73–85, 109–113, 130–135, 1909
  • „O apraksyi”. W: Prace I-go Zjazdu neurologów, psychiatrów i psychologów polskich. Warszawa, 1910 ss. 468-489
  • „O rozpoznaniu różnicowem pomiędzy otępieniem wczesnem a psychozą maniakalno-depresyjną”. W: Prace I-go Zjazdu neurologów, psychiatrów i psychologów polskich. Warszawa, 1910 ss. 577-604
  • Bornstein M, Sterling W. O kostniakach kręgosłupa, powodujących ucisk rdzenia. „Neurologja Polska” 1 (1), 29–47, 1910
  • O zaburzeniach psychicznych u zwyrodniałych. „Neurologja Polska” 2 (1), s. 28–48, 168–185, 1911
  • Über die Differentialdiagnose zwischen manisch-depressivem Irresein und Dementia Praecox, „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 5 (1), 1911, s. 145–177, DOI: 10.1007/BF02867058.
  • Über psychotische Zustände bei Degenerativen. „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”. 7 (1), s. 127–162, 1911. DOI: 10.1007/BF02865136. 
  • Przyczynek do kwestji psychoz skombinowanych i anatomji patologicznej porażenia Landry′ego. „Neurologja Polska” 2 (9), s. 995–1010, 1912
  • Zur Frage der kombinierten Psychosen und der pathologischen Anatomie der Landryschen Paralyse. „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”. 13 (1), s. 1–16, 1912. DOI: 10.1007/BF02865602. 
  • Badania doświadczalne i anatomopatologiczne nad uciskiem rdzenia. „Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział Nauk Matematycznych i Przyrodniczych” 5 (9), 678–697, 1912
  • W sprawie Asthenia paroxysmalis. „Neurologja Polska” 3 (2), s. 131–144, 1913
  • Alojzy Alzheimer (Wspomnienie pośmiertne). „Gazeta Lekarska” 50 (5), s. 76, 1916
  • O odrębnym typie rozszczepienia psychicznego (Schizothymia reactiva circumscripta). Warszawa: Wyd. Kasy Mianowskiego, 1916
  • Stefan Rosental (Wspomnienie pozgonne). „Gazeta Lekarska” 52 (2), s. 15-16, 1918
  • O psychologicznej podstawie klasyfikacji psychjatrycznej. „Kwartalnik Kliniczny Szpitala Starozakonnych” 1 (1), s. 40–46, 1922
  • Nerwica natręctwa a schizofrenia. „Neurologja Polska” 6, s. 115-121, 1922
  • Zarys psychjatrji klinicznej. Dla lekarzy i uczących się. Kraków, Lwów, Warszawa: Spółka Wydawnicza Lekarska 1922
  • Zur Frage: „Die Spinne als Traumsymbol”. „Internationale Zeitschrift für Psychoanalyse” 9 (2), s. 215–216, 1923
  • VIII Międzynarodowy Zjazd Psychoanalityczny. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 1 (7), s. 294, 1924
  • Bornsztajn M., Zandowa N. Przypadek hiperkinezy po zapaleniu nagminnem mózgu. „Neurologja Polska” s. 220, 1924
  • Schizophrene Symptome im Lichte der Psychoanalyse. „Internationale Zeitschrift für Psychoanalyse” 12 (1), s. 95–100, 1926
  • Przemówienie z powodu jubileuszu Zygmunta Freuda. „Rocznik Psychjatryczny” 4, s. 119–121, 1926
  • Zygmunt Freud (z powodu 70-letniej rocznicy urodzin). „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 3 (6), s. 288–291, 1926
  • La valeur clinique de la notion de schizophrénie et une nouvelle théorie de cette affection. XII. Congrès des médecins et naturalistes polonais. „Annales Médico-psychologiques” 84, 173, 1926
  • „Stanowisko kliniczne schizofrenji.” W: Księga pamiątkowa XII Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w roku 1925. T. 2. Warszawa: Kom. Red. XII Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich, 1926. s. 149
  • Stanowisko kliniczne schizofrenji i nowa teorja jej patogenezy. „Rocznik Psychjatryczny” 5, s. 79–92, 1927
  • Hipochondryczna (somatopsychiczna) postać schizofrenji. „Rocznik Psychjatryczny” 5, s. 93–94, 1927
  • Nowy przyczynek do t. zw. schizothymia reactiva. „Rocznik Psychjatryczny” 6, s. 191–196, 1927
  • Emil Kraepelin. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 4 (1), s. 43–44, 1927
  • Adam Wizel (życiorys). „Kwartalnik Kliniczny Szpitala Starozakonnych” 7 (4), s. 313–317, 1928
  • Znaczenie teorji psychoanalitycznej dla psychjatrji. „Kwartalnik Kliniczny Szpitala Starozakonnych” 7 (4), s. 321–332, 1928
  • Życie płciowe kobiety w świetle psychoanalizy. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 6 (17, 18), s. 391–394, 417–421, 1929
  • Pierwsza pracownia neurobiologiczna w Warszawie (Wspomnienie). „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 6 (12), s. 270–271, 1929
  • O stanach lękowych w świetle psychoanalizy. „Lekarz Wojskowy” 14 (1-4), s. 50–67, 1929
  • „Przełom w psychoanalizie” (Uwagi z powodu artykułu kol. H. Higiera w Nr. 42 „Czasopisma”). „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 6 (44), s. 1043, 1929
  • „Edward Flatau. Człowiek i dzieło”. W: Księga jubileuszowa Edwarda Flataua. Warszawa, 1929
  • Hipochondryczna (somatopsychiczna) postać schizofrenji. W: Księga jubileuszowa Edwarda Flataua. Warszawa, 1929 s. 612-619
  • O psychozach wieku dziecięcego. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 7 (46, 47), s. 1069–1072, 1093–1095, 1930
  • Psychoanaliza: 6 wykładów, wygłoszonych na Wolnej Wszechnicy w Warszawie. Kraków: Okręgowy Związek Kas Chorych w Krakowie, 1930
  • O przewlekłych stanach manjakalnych wieku podeszłego. „Rocznik Psychjatryczny” 18/19, s. 115–134, 1932
  • Edward Flatau jako człowiek, lekarz i twórca polskiej szkoły neurologicznej. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 9 (47), s. 1100–1101, 1932
  • Charakter w świetle teorji psychoanalitycznej. „Rocznik Psychjatryczny” 20, s. 120–139, 1933
  • Nowy przyczynek do t. zw. schizofrenji somatopsychicznej i kilka słów o istocie schizofrenji. „Rocznik Psychjatryczny” 21 (2), s. 1–10, 1933
  • Mechanizm powstawania zaburzeń psychicznych reaktywnych. „Rocznik Psychjatryczny” 23, s. 28-43, 1934
  • Historia rozwoju psychoanalizy i jej stan współczesny. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 13 (17, 18), s. 293–296, 313–317, 1936
  • Zasady psychoanalizy. „Wiadomości Literackie” 20 (652), s. 4, 10.4.1936
  • O schizofrenii somatopsychicznej (Studjum kliniczno-psychologiczne). „Rocznik Psychjatryczny” 26-27, s. 145-166, 1936
  • Leczenie chorób organicznych układu nerwowego. „Lekarz Wojskowy” 29 (9), ss. 543–554, 1937
  • Edward Flatau jako człowiek i lekarz. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 14 (21/22), s. 403-404, 1937
  • O stanach depresyjnych. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie” 15 (25/26), 1938
  • Uwagi z powodu artykułu Zygmunta Freuda pn. „Psychoanaliza, która się daje zakończyć i taka, która dłuży się bez końca”. „Rocznik Psychjatryczny” 33, s. 33-42, 1938
  • Omamy a osobowość. „Rocznik Psychiatryczny” 34/35, 1938
  • Le processus de schizophrénisation. „L′Évolution Psychiatrique” 2, ss. 5–21, 1947
  • Schizofrenizacja w klinice psychiatrycznej i w psychice ludzi współczesnych. „Zdrowie Psychiczne” 1 (1), s. 74–75, 1947
  • O źródłach twórczości. „Warszawa. Niezależny dwutygodnik literacki” 2 (3), s. 3 (1-15.3.1947)
  • [Przemówienie] W: Przemówienia na uroczystej akademii ku czci ś.p. dra Jana Mazurkiewicza w Sali Kolumnowej Uniw. Warsz. dnia 25 kwietnia 1948 r.. Warszawa: Nakładem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, 1948 s. 12–13
  • Wstęp do psychiatrii klinicznej dla lekarzy, psychologów i studentów. Wydanie drugie, uzupełnione. Łódź: Księgarnia Ludowa, 1948
  • O przyczynie pomyślnych wyników leczenia schizofrenii przy pomocy insuliny, kardiazolu i prądów elektrycznych o wysokim napięciu. „Rocznik Psychiatryczny” 37 (1), ss. 51–54, 1949
  • Psychochirurgia, jej wartość lecznicza i teoretyczna dla psychiatrii. „Neurologia, Neurochirurgia i Psychiatria Polska”. 1 (1), s. 3–15, 1951. PMID: 14899577. 

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Katarzyna Prot-Klinger: Maurycy Bornstein (Bornsztajn) – psychoanalityczne rozumienie psychoz. W: Paweł Dybel (red.): Przywracanie pamięci. Polscy psychiatrzy XX wieku orientacji psychoanalitycznej. Kraków: Universitas, 2017 ISBN 97883-242-3101-0 s. 255–296
  2. ↑ W gimnazyach warszawskich. Słowo R.12, nr 142 (24.6.1893) s. 2
  3. ↑ Stanisław Koszutski: Walka młodzieży polskiej o wielkie ideały: wspomnienia z czasów gimnazjalnych i uniwersyteckich – Siedlce, Kielce, Warszawa, Kijów, Berlin, Paryż (1881–1900). Warszawa, 1928 s. 74
  4. ↑ Aresztowania w Warszawie. Dziennik Poznański (25 stycznia 1907) s. 4
  5. ↑ Osobiste. Izraelita nr 23 (2.6.1908) s. 227
  6. ↑ Kurjer Warszawski R.87, nr 32 (1.2.1907)
  7. ↑ Karikaturen vom achten Internationalen Psychoanalytischen Kongress Salzburg Ostern 1924. Wien-Leipzig-Zürich: Internationaler Psychoanalytischer Verlag, 1924
  8. ↑ Herczyńska 2003 ↓.
  9. ↑ Zofia Lewinówna: Ten jest z ojczyzny mojej: Polacy z pomocą Żydom, 1939–1945. Znak, 1969 s. 163
  10. ↑ Michał Grynberg, Księga sprawiedliwych, Warszawa: PWN, 1993, s. 119–120, ISBN 83-01-11186-0, OCLC 830055920.
  11. ↑ Jubileusz Prof. dra med. Maurycego Bornsztajna. Rocznik Psychiatryczny 37 (2/3), ss. 333-335, 1949
  12. ↑ Bohdan Baranowski, Krzysztof Baranowski, Pierwsze lata Uniwersytetu Łódzkiego (1945-1949), Łódź: Uniwersytet Łódzki, 1985, s. 136, ISBN 83-7016-068-9, OCLC 830181736.
  13. ↑ Edmund Jankowski (oprac.). Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 2, J-Q. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich , 1995 ISBN 83-04-04252-5 s. 614
  14. ↑ Ludwika Zawadowska (red.). Głos: bibliografia zawartości. Cz. 2, 1900-1905. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1954
  15. ↑ Zabłotniak R. Dzieje Polskiego Towarzystwa Eugenicznego. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 16, s. 769–787, 1971. 
  16. ↑ Pamiętnik Pierwszego Walnego Zjazdu Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego Wszystkich Ziem Polskich. Warszawa: Nakładem Zjednoczenia, 1919 s. 10
  17. ↑ Sprawozdanie z Działalności T-wa Opieki nad Chorymi Nerwowo i Umysłowo Ubogimi Żydami za Rok 1917. Warszawa, 1917
  18. ↑ Gazeta Lwowska nr 297 (31.12.1899) s. 3
  19. ↑ Polski Słownik Biograficzny tom 18 ss. 592–593
  20. ↑ Powstańcze Biogramy - Stanisław Bornsztajn [online], www.1944.pl [dostęp 2020-01-03] (ang.).
  21. ↑ Nasierowski T: Psychiatria a wolnomularstwo w Polsce (przełom XIX i XX wieku). Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 1998, s. 19.
  22. ↑ Demel M. Mogiły lekarskie na cmentarzach warszawskich. „Archiwum Historii Medycyny”. 29 (4), s. 433-462, 1966. PMID: 5964293. 
  23. ↑ Cmentarz Stare Powązki: MAURYCY BORNSZTAJN, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-15].
  24. ↑ H.M. Wichowicz, W.J. Cubała. Postaci somatopsychiczna i cenestetyczna schizofrenii: podobieństwa i różnice. „Psychiatria Polska”. 44 (2), s. 163–172, 2010. PMID: 20677436. 
  25. ↑ Bornsztajn M. Wstęp do psychiatrii klinicznej dla lekarzy, psychologów i studentów. Wydanie drugie, uzupełnione. Łódź: Księgarnia Ludowa, 1948 s. 254

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Eufemiusz Herman: Neurolodzy polscy. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1958, s. 136–145.
  • Grażyna Herczyńska. Maurycy Bornsztajn 1874–1952. „Postępy Psychiatrii i Neurologii”. 12 (1), s. I–VIII, 2003. 
  • Kurnatowski A: Profesorowie i docenci wydziałów medycznych 1945-1954. Łódź: 2003, s. 24–25.
  • Marek Jarosz. Oryginalność poglądów naukowych Maurycego Bornsztajna (w 110 rocznicę urodzin). „Psychiatria Polska”. 19 (4), s. 307–315, 1985. PMID: 3913973. 
  • Żechowski C. O odrębnym typie rozszczepienia psychicznego – zapomniana praca Maurycego Bornsztajna. „Dialogi – Zeszyty Instytutu Psychoanalizy i Psychoterapii”. 1-2, s. 73-74, 2002. 
  • Sprawozdania z czynności i posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 4 (1), s. 40–44, 1949/1950
  • Szmurło J. Uroczystość wznowienia dyplomu doktora medycyny prof. M. Bornsztajna w Uniwersytecie Łódzkim. „Polski Tygodnik Lekarski”. 4 (16), s. 124, 127, 1949. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maurycy_Bornsztajn&oldid=72822684”